Adam Pawlikowski

---

Życiorys

Adam Pawlikowski, to postać, która na zawsze pozostanie w pamięci polskiego kina i historii. Urodził się w rodzinie Kazimierza oraz Zofii z Nowackich. Był żołnierzem w Armii Krajowej, służył w pułku „Baszta”, a później w 21 pułku piechoty „Dzieci Warszawy”. W dniu, gdy wybuchło powstanie warszawskie, został ranny. Po zakończeniu walk trafił do Oflagu VII A w Murnau. Wiosną 1945 roku, po uwolnieniu z rąk niemieckich, dołączył do 2 Korpusu Polskiego we Włoszech, gdzie rozpoczął studia na kierunku medycznym.

Rok 1947 był momentem, kiedy wrócił do Polski, a jego zainteresowania skręciły w kierunku muzykologii. W latach 1948–1957 zajmował się krytyką filmową oraz muzyczną, co w efekcie doprowadziło go do kariery aktorskiej, w której uczestniczył w wielu polskich filmach. Jego obecność w kinie jest szczególnie zaznaczona w jednej z kultowych scen z filmu Andrzeja Wajdy „Popiół i diament”, gdzie u boku Zbyszka Cybulskiego zapalał alkohol w kieliszkach niczym znicze dla poległych.

Pawlikowski zagrał również w produkcjach, w których jego głos został podłożony przez znanego aktora, Zygmunta Listkiewicza. W swojej karierze był także świadkiem oskarżenia w głośnym procesie przeciwko Januszowi Szpotańskiemu, autorowi znanego dzieła „Ciche i gęgacze”. Ostatecznie to zeznanie przyniosło mu ostracyzm towarzyski, ponieważ otaczali go podejrzenia o rzekomą współpracę z SB.

Jego status w środowisku wiązał się z nieustannym nadzorem służb bezpieczeństwa, które określiły go jako kontakt poufny. Mimo tego, o swoich relacjach z nimi informował wszystkich znajomych. Jan Olszewski, obrońca w procesie Szpotańskiego, podkreślał, że Pawlikowski miał marginalną rolę, a jego zeznanie wydane było pod presją, ponieważ był przewożony z zakładu psychiatrycznego, w którym obawiał się stawić przed sądem. Później próbował się z tego wycofać, co sprawiło, że jego postać stała się ofiarą nieprawdziwej „czarnej legendy”. Rosnące kontrowersje przyczyniły się do łączenia jego osoby z tragiczną śmiercią samobójczą, która była wynikiem długotrwałych problemów psychicznych, w tym cyklofrenii.

W ostatnich latach życia, Pawlikowski zmagał się ze znacznymi problemami finansowymi, co zmusiło go do życia na skraju ubóstwa, a także do polegania na wsparciu przyjaciół. Problemy psychiczne uniemożliwiały mu podejmowanie pracy. Ostatecznie zakończył swoje życie tragedią, skacząc z ósmego piętra swojego warszawskiego mieszkania przy Alejach Jerozolimskich. Przez długi czas był bliskim przyjacielem Andrzeja Wajdy.

Agnieszka Osiecka wspominała o nim w swoim dziele „Szpetne czterdziestoletnie” (1985), pisząc:

„Adam dźwigał, że się tak wyrażę, trzeci koszyk intelektualny, koszyk metafizyczny. Ja sama w owych latach świeciłam światłem odbitym, byłam jak bombka na choince, łapałam promienie z różnych kierunków. Jednak Pawlikowski oświetlił mnie szczególnie silnie, biło od niego osobliwe, czarne światło. Dla wielu z nas był mistrzem lub pół-mistrzem. Pomnożył nasze życie o wartości, o których nie mieliśmy poprzednio pojęcia. Nas wzbogacając, sam biedniał i niszczył się z dnia na dzień. Mógłby ktoś powiedzieć, że pożerała go choroba, ale czyż my sami nie jesteśmy chorobą, a choroba – nami?”

Adam Pawlikowski spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera H-1-14/15), pozostawiając po sobie niezatarte ślady w pamięci kultury polskiej.

Współpraca ze Służbą Bezpieczeństwa

Na początku lat sześćdziesiątych XX wieku, Adam Pawlikowski został zarejestrowany jako Kontakt Poufny, używając pseudonimu „Adaś”. Fakty zawarte w ewidencji wskazują, że jego pozyskanie miało miejsce przez Wydział VIII Departamentu II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Dokumentacja związana z jego współpracą ze Służbą Bezpieczeństwa pozostaje w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, gdzie można znaleźć materiały pod sygnaturami AIPN 01434/279/J oraz AIPN 001102/2098/CD.

Filmografia

Filmografia Adama Pawlikowskiego zawiera szereg różnorodnych ról, które ukazują jego wszechstronność jako aktora. Poniżej znajduje się zestawienie jego najważniejszych osiągnięć filmowych w poszczególnych latach:

• 1957: Kanał – Niemiec przy wylocie kanału,
• 1958: Popiół i diament – Andrzej,
• 1958: Pożegnania – oficer niemiecki w lokalu Feliksa,
• 1959: Portret mężczyzny z medalem (etiuda szkolna),
• 1959: Wspólny pokój – Zygmunt Stukonis,
• 1959: Biały niedźwiedź – major Rudolf von Henneberg,
• 1959: Lotna – porucznik Witold Wodnicki,
• 1960: Historia współczesna – mechanik Jerzy Biesiada,
• 1960: Rozstanie – Żbik, syn hrabiny,
• 1960: Zezowate szczęście – podchorąży Osewski,
• 1960: Do widzenia, do jutra – widz w teatrze „Tik Tak”,
• 1961: Zuzanna i chłopcy – kierownik schroniska,
• 1961: Złoto – przyjaciel Piotra,
• 1961: Historia żółtej ciżemki – herold zapowiadający króla,
• 1961: Drugi człowiek – znajomy Krystyny,
• 1961: Droga na Zachód – porucznik, dowódca pociągu,
• 1962: Pistolet typu „Walter P-38” – gestapowiec,
• 1962: Mój stary – mąż właścicielki suczki Miki,
• 1963: Zbrodniarz i panna – Henryk Zawadzki, złodziej hotelowy,
• 1963: Rozwodów nie będzie – urzędnik USC; występuje także w 3 noweli,
• 1963: Ranny w lesie – „Ćwiek”,
• 1963: Pamiętnik pani Hanki – Lutek Wybranowski,
• 1963: Naprawdę wczoraj – mężczyzna na bankiecie,
• 1963: Daleka jest droga – rotmistrz,
• 1964: Życie raz jeszcze – dowódca oddziału NSZ zatrzymującego pociąg,
• 1964: Rękopis znaleziony w Saragossie – Don Pedro Uzeda, kabalista,
• 1964: Giuseppe w Warszawie – konspirator odbierający „Satyra”,
• 1965: Sam pośród miasta – barman w lokalu,
• 1965: Perły i dukaty – Wiktor,
• 1965: Dzień ostatni, dzień pierwszy – „Jeremi”,
• 1966: Piekło i niebo – oficer w czyśćcu,
• 1966: Pieczone gołąbki – gość z Zachodu,
• 1966: Kochajmy syrenki – cwaniak Nurkiewicz,
• 1966: Gdzie jest trzeci król – komisarz Didot z Interpolu,
• 1966: Chciałbym się ogolić – śledzący samochód klienta,
• 1966: Bariera – kelner,
• 1967: Opowieści niezwykłe – sługa szejka,
• 1967: Dziadek do orzechów – tajny sekretarz,
• 1968: Wilcze echa – oficer na koniu, podwładny majora,
• 1968: Stawka większa niż życie – kapitan Boldt w odc. 7 „Podwójny nelson”,
• 1969: Wszystko na sprzedaż – mężczyzna przy barze w „Kamieniołomach”,
• 1969: Urząd – lokaj mecenasa,
• 1970: Kolumbowie – oficer sztabowy,
• 1970: Dzięcioł – złodziej w supersamie i na prywatce,
• 1970: Album polski – NSZ-owiec,
• 1973: Wielka miłość Balzaka – mężczyzna na ślubie Anny Hańskiej i Jerzego Mniszcha,
• 1974: Izkustvenata patica – Boliński,
• 1974: Czterdziestolatek – dziennikarz Polskiego Radia.

W wymienionych produkcjach aktor zyskał nie tylko popularność, ale również uznanie krytyków filmowych. Jego różnorodność ról jest świadectwem talentu i adaptacyjności w świecie sztuki filmowej.

---

Oceń: Adam Pawlikowski

---