Główny Urząd Statystyczny

---

Historia

Główny Urząd Statystyczny, który powstał na mocy decyzji Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w 1918 roku, został zainicjowany przez Ludwika Krzywickiego. W 1919 roku, jego funkcjonowanie zostało uregulowane ustawą z dnia 21 października, która dotyczyła organizacji statystyki administracyjnej. Jest to instytucja o długiej historii, będąca najstarszą w Polsce, która przez lata nie zmieniła swojej nazwy.

Pierwsza siedziba GUS znajdowała się w latach 1918–1919 w budynku przy ulicy Jasnej 10, skąd przeniosła się w styczniu 1920 roku do kamienicy mieszczącej się przy Al. Jerozolimskich 32.

W czasie II wojny światowej GUS zawiesił swoją działalność. W okresie okupacji został włączony do Wydziału Rolnictwa i Wyżywienia administracji Generalnego Gubernatorstwa, a jego zbiory, w tym wyposażenie, biblioteka oraz archiwum, zostały wywiezione do Krakowa, który stanowił stolicę GG.

Po wojnie, w 1945 roku, GUS wznowił działalność w lokalu przy Marszałkowskiej 95, skąd niedługo później przeniósł się na ulicę Narbutta 33. W 1949 roku urząd otrzymał nowy statut.

W latach 1948–1951 podjęto budowę nowego gmachu GUS, który zyskał charakterystyczny kształt trójskrzydłowego wiatraka; projekt wykonał Romuald Gutt przy współpracy z innymi architektami, w tym Zbigniewem Wasiutyńskim. Budynek wzniesiono u zbiegu ulicy Wawelskiej i alei Niepodległości w Warszawie.

W kolejnych latach GUS przeprowadzał spisy, które miały miejsce m.in. w latach: 1921, 1931, 1946, 1950, 1960, 1970, 1978, 1988 oraz 1996 (spis rolny). Szczególnie ważnym wydarzeniem były dwa spisy, które odbyły się równocześnie w okresie 21 maja – 8 czerwca 2002 roku: Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 oraz Powszechny Spis Rolny 2002. Te działania doprowadziły do weryfikacji liczby mieszkańców Polski, która została zmniejszona.

Kolejny Powszechny Spis Rolny odbył się między 1 września a 31 października 2010 roku. Z kolei, pomiędzy 1 kwietnia a 30 czerwca 2011 roku miały miejsce działania związane z Narodowym Spisem Powszechnym Ludności i Mieszkań.

W 2011 roku, po szczegółowej kontroli GUS przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, do Centralnego Biura Antykorupcyjnego złożono wniosek o zbadanie nieprawidłowości dotyczących gospodarowania środkami publicznymi w trakcie przeprowadzonego spisu rolnego. Urząd miał nieprawidłowo naliczać dodatkowe opłaty za prace związane ze spisem. Mimo to, rzecznik GUS zapewniał, że podejmowane działania były zgodne z prawem, jako że spisy te stanowią uzupełniające zadanie w kontekście ogólnych działań urzędu.

Znacząca sytuacja miała miejsce 19 listopada 2013 roku, kiedy funkcjonariusze Centralnego Biura Antykorupcyjnego aresztowali 18 osób podejrzewanych o korupcję, w tym wiceprezesa GUS. Dotyczyło to śledztwa prowadzonego przez warszawską prokuraturę, związanej z zamówieniami na sprzęt oraz usługi teleinformatyczne zrealizowane przez Centrum Projektów Informatycznych b. MSWiA oraz KGP.

GUS, mimo swej ważnej roli, spotyka się z krytyką za opóźnienia w publikowaniu raportów oraz ograniczanie dostępu do danych źródłowych. Często kontrowersje pojawiają się także wokół przydatności niektórych z publikowanych przez niego raportów.

Prezesi

Główny Urząd Statystyczny ma za sobą bogatą historię, obfitującą w szereg wybitnych prezesów, którzy stawali na czele tej instytucji. Oto lista osób, które pełniły tę funkcję w chronologicznej kolejności:

• Józef Buzek (od 8 listopada 1918 do 24 października 1929),
• Edward Szturm de Sztrem (od 24 października 1929 do 1939),
• Urząd został zlikwidowany przez Niemców w latach 1939–1945,
• Stefan Szulc (od 12 marca 1945 do 22 sierpnia 1949),
• Zygmunt Padowicz (od 22 sierpnia 1949 do 31 marca 1965),
• Wincenty Kawalec (od 1 kwietnia 1965 do 29 marca 1972),
• Stanisław Kuziński (od 18 kwietnia 1972 do 24 sierpnia 1980),
• Wiesław Sadowski (od 24 sierpnia 1980 do 4 stycznia 1989),
• Franciszek Kubiczek (od 5 stycznia 1989 do 15 stycznia 1991),
• Bohdan Wyżnikiewicz (od 15 stycznia 1991 do 7 lutego 1992),
• Józef Oleński (od 8 lutego 1992 do 31 października 1995),
• Roman Sawiński (od 31 października 1995 do 4 stycznia 1996 jako p.o.),
• Tadeusz Toczyński (od 5 stycznia 1996 do 27 kwietnia 2006),
• Janusz Witkowski (od 4 maja 2006 do 26 października 2006 jako p.o.),
• Józef Oleński (od 26 października 2006 do 14 lutego 2011),
• Janusz Witkowski (od 10 sierpnia 2011 do 31 marca 2016; od 15 lutego 2011 do 9 sierpnia 2011 jako p.o.),
• Halina Dmochowska (od 1 kwietnia do 7 czerwca 2016 jako p.o.),
• Dominik Rozkrut (od 8 czerwca 2016).

Każdy z tych liderów przyczynił się do kształtowania i rozwoju Głównego Urzędów Statystycznym w Polsce, mając wpływ na statystyki krajowe i zarządzanie danymi.

Kierownictwo

W skład kierownictwa Głównego Urzędu Statystycznego wchodzą istotne postaci, które odgrywają kluczowe role w zarządzaniu i kierowaniu instytucją. Aktualnym prezesem jest Dominik Rozkrut, który pełni tę funkcję od 8 czerwca 2016 roku. Również do grona kluczowych liderów należy Anna Borowska, która piastuje stanowisko dyrektora generalnego.

Budżet, zatrudnienie i wynagrodzenia

Wydatki oraz dochody Głównego Urzędu Statystycznego, jak również jego jednostek podporządkowanych, są zrealizowane w ramach części 58 budżetu państwowego.

W roku 2017 całkowite wydatki GUS i podległych jednostek osiągnęły kwotę 418,98 mln zł, podczas gdy dochody wyniosły 3,03 mln zł. Średnie zatrudnienie w resorcie statystyki, przeliczone na pełne etaty, wynosiło 5726 osób, z czego 804,66 etatów dotyczyło bezpośrednio Głównego Urzędu Statystycznego. Ponadto, przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w tym okresie wyniosło 4417,60 zł.

W związku z projektem budżetu na rok 2018, zaplanowano wydatki resortu w wysokości 427,47 mln zł, a dochody prognozowane na 2,52 mln zł.

---

Oceń: Główny Urząd Statystyczny

---