Zdzisław Stroiński

---

Życiorys

Urodził się w Warszawie w rodzinie inteligenckiej. Jego ojciec, Józef Stroiński, pełnił rolę radcy prawnego Ordynacji Zamoyskich. Wczesne dzieciństwo oraz młodzieńcze lata spędził w Zamościu, gdzie chodził do lokalnego gimnazjum oraz liceum. Maturę zdał w Liceum im. Jana Zamoyskiego w Zamościu. Następnie został przyjęty na studia prawa na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Niestety, w wyniku wybuchu II wojny światowej nie mógł ich rozpocząć w Lublinie. W 1940 roku przemieścił się do Warszawy.

W roku 1941 zainicjował edukację na tajnych studiach prawa oraz filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1942 był aktywnym członkiem grupy polonistów, którzy współtworzyli konspiracyjny miesięcznik „Sztuka i Naród”. W tym okresie wstąpił do Armii Krajowej, gdzie ukończył tajną podchorążówkę. Został aresztowany 25 maja 1943 roku podczas składania wieńca (wraz z Wacławem Bojarskim oraz Tadeuszem Gajcym) pod pomnikiem Mikołaja Kopernika w Warszawie z okazji 400. rocznicy śmierci tego uczonego. Po pewnym czasie, jako osoba nieznana, został zwolniony 19 lipca 1943 roku.

Niestety, zginął 16 sierpnia w trakcie powstania warszawskiego, walcząc na Starym Mieście obok Tadeusza Gajcego, po wysadzeniu kamienicy przy ul. Przejazd przez okupacyjne wojska niemieckie. Jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera B8-6-41).

W marcu 1945 roku, Lesław Bartelski stworzył wiersz „Pamięci poległych”, który był dedykowany zarówno Gajcemu, jak i Stroińskiemu. W 2021 roku pośmiertnie uhonorowano go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Poezja

Twórczość Zdzisława Stroińskiego rozpoczęła się w 1942 roku, kiedy to poświęcił się literackiej działalności, eksplorując różnorodne tematy i formy. W jego utworach widoczna jest inspiracja poetyką Awangardy Krakowskiej, co sprawia, że jego teksty noszą ślady nowatorskiego podejścia do literatury, a także odzwierciedlają trudne realia wojny oraz okupacji.

W szczególności warto zwrócić uwagę na jego cykl liryków prozą „Okno 1943”, w którym w sposób bezpośredni odnosił się do swoich osobistych doświadczeń z Pawiaka. Właśnie te doświadczenia nadały jego twórczości głębokiego wymiaru, łącząc w sobie zarówno ból, jak i nadzieję.

Stroiński był również mistrzem słowa, potrafiącym tworzyć wizyjno-metaforyczne obrazy, które niosą ze sobą silne akcenty prometeistyczne i mesjanistyczne. Dzięki temu jego teksty często zagłębiają się nie tylko w realia historyczne, ale także w duchowe i filozoficzne rozważania.

W jego dorobku literackim znalazło się także więzienne opowiadanie „Pokolenie”, które wyróżnia się patriotycznym i humanistycznym przesłaniem. Opowiadanie to odzwierciedla nie tylko osobiste zmagania autora, ale również ukazuje szerszy kontekst społeczny i kulturowy tego trudnego okresu w historii Polski.

Dokumentarium

– Ślady – Leon Zdzisław Stroiński, to film dokumentalny w reżyserii Hanny Zofii Etemadi, wyprodukowany w 2010 roku.

---

Oceń: Zdzisław Stroiński

---