Aleksander Węgierko

---

Życiorys

Urodziny Aleksandra Węgierko miały miejsce w żydowskiej rodzinie, której głową był Mieczysław, ogrodnik cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej. Jego matka, Justyna Ostblaum, również miała duży wpływ na jego życie. Wśród bliskich mu osób znajdował się również jego brat, Jakub, specjalista w dziedzinie interny oraz diabetologii. Dnia 15 stycznia 1915 roku, Aleksander związał się węzłem małżeńskim z utalentowaną malarką oraz scenografką Zofią Węgierkową, pochodzącą z rodziny Billauerów, a jej bratem był znany aktor i reżyser Karol Billauer (1886–1968).

Jego artystyczna kariera rozpoczęła się w 1912 roku, gdy zadebiutował w teatrze w Wilnie. Z czasem, od przełomu lat 1913/1914, przeniósł się na sceny warszawskie, pozostając głównie związanym z Teatrem Polskim. Węgierko współpracował z wieloma instytucjami teatralnymi, w tym m.in. z Teatrem Bagatela w Krakowie, Teatrem Nowym im. Heleny Modrzejewskiej w Poznaniu, a także warszawskim Teatrem Narodowym, Małym oraz Nowym, który zyskał znaczną popularność. Występował pod kierunkiem uznanych reżyserów, takich jak Aleksander Zelwerowicz, Józef Sosnowski, Juliusz Osterwa czy Leonard Bończa-Stępiński oraz Karol Borowski.

W latach 1921–1923 Aleksander był dyrektorem artystycznym krakowskiego Teatru Bagatela. Później, w latach 1926–1928, jemu powierzono zarządzanie warszawskim Teatrem Małym. Z kolei w 1939 roku był jednym z współzałożycieli oraz kierowników artystycznych Państwowego Teatru Polskiego Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej mieszczącego się w Grodnie.

W lipcu 1940 roku, Węgierko przeniósł się do Białegostoku, gdzie objął funkcję nowego dyrektora teatru. Cieszył się znacznym autorytetem zarówno u władz radzieckich, jak i w gronie artystów, co pozwoliło mu zdobyć fundusze na rozbudowę gmachu teatru. W swoim repertuarze miał m.in. takie sztuki jak Intryga i miłość Schillera, Dożywocie Fredry, Pigmalion Shawa, Panna Maliczewska Zapolskiej oraz Wesele Figara Beaumarchais’go. Po ataku hitlerowskich Niemiec na Związek Radziecki, Moskiewski Akademicki Teatr Artystyczny (MChAT) nalegał na ewakuację Węgierki oraz jego zespołu w głąb Rosji, jednak artysta zdecydował się pozostać, nie chcąc opuścić swoich współpracowników.

W połowie maja 1941 roku, zespół udał się na występy do Mińska. Niestety, w wyniku bombardowania miasta, zniszczono wszystkie dekoracje oraz kostiumy, co doprowadziło do dezorganizacji grupy. Los Aleksandra Węgierko był tragiczny. Zginął w niejasnych okolicznościach. Jego żona, Irena, znana również jako Maria Korzyniewska, będąc żoną Leona Schillera, podała, że Aleksander zginął 24 czerwca 1941 roku podczas bombardowania Mińska. Istnieją różne wersje opowiadające o tym, jak przebiegały ostatnie chwile jego życia. Jedna z teorii zakłada, że ukrywał się jako organista u lokalnego proboszcza pod Białymstokiem. Aby ratować go przed niebezpieczeństwem, proboszcz postanowił wysłać go furmanką w bezpieczne miejsce, jednak niestety furmanka została zatrzymana przez gestapo. Węgierko, poddany brutalnemu przesłuchaniu, ujawnili swą tożsamość i natychmiast został aresztowany, co doprowadziło do jego wysłania do obozu koncentracyjnego, gdzie zmarł rok później. Inna hipoteza dotycząca jego śmierci sugeruje, że zginął podczas bombardowania białostockiego teatru.

Ordery i odznaczenia

W życiu Aleksandra Węgierko istotną rolę odegrały liczne nagrody oraz odznaczenia, które potwierdzają jego osiągnięcia i wkład w rozwój różnych dziedzin. Jego zaangażowanie i osiągnięcia zostały docenione przez przyznanie mu szczególnych wyróżnień, wśród których znajdują się:

• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 11 listopada 1934,
• Złoty Wawrzyn Akademicki, przyznany 5 listopada 1938.

Upamiętnienie

1 grudnia 1949 roku odbyła się ważna chwila, kiedy to Teatr Dramatyczny w Białymstoku otrzymał imię Aleksandra Węgierki. Ta decyzja miała symboliczne znaczenie dla kultury lokalnej.

Jednakże sytuacja się skomplikowała w maju 2007 roku, kiedy to komisarz samorządu województwa podlaskiego Jarosław Schabieński zaproponował zmianę patrona teatru. Wniosek Związku Piłsudczyków argumentował, że Węgierko nie był odpowiednim kandydatem na patrona, z uwagi na jego współpracę z okupantem sowieckim.

Rzeczywistość teatrów i ich patronów może się jednak zmieniać. Po kolejnych wyborach samorządowych, które miały miejsce w listopadzie 2007 roku, radni z klubów PO oraz Lewica i Demokraci zdecydowali o przywróceniu patronatu Węgierki. Tym samym teatr ponownie zyskał swojego dawnego patrona, co wzbudziło różnorodne reakcje wśród społeczności lokalnej oraz w szerszym kontekście kulturowym.

---

Oceń: Aleksander Węgierko

---