Jerzy Markuszewski

---

Życiorys

Jerzy Markuszewski był wybitnym polskim reżyserem teatralnym oraz telewizyjnym, absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, gdzie uzyskał dyplom w 1965 roku. Przed tym studiował na Wydziale Aktorskim PWST oraz historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. Był zaangażowany w działalność Studenckiego Teatru Satyryków (STS), gdzie osiągnął znaczne sukcesy, a także reżyserował w Teatrze im. Jaracza w Łodzi oraz Teatrze Rozmaitości w Warszawie.

Znany z licznych współpracy, Markuszewski pracował m.in. ze Starym Teatrem w Krakowie oraz Theater am Neumarkt w Zurychu. Jego realizacje w STS obejmowały popularne „składanki satyryczne” takie jak „To idzie młodość”, premierowane od 1954 roku.

W jego dorobku znajduje się ponad 20 spektakli Teatru Telewizji, z którym współpracował od czasów studenckich. Jego debiut telewizyjny miał miejsce w 1962 roku, kiedy to zrealizował spektakl „Jeszcze pożyjesz Bułata Okudżawy”, a ostatni projekt zamknął w 1999 roku w postaci „Opowieści dworcowych”. Kreował także filmy dokumentalne, co pokazuje jego wszechstronność i talent. W latach 60. XX wieku pełnił funkcję dyrektora Teatru Polskiego Radia.

Jego twórczość obejmowała również reżyserię słuchowisk i programów radiowych, w tym w Programie 3 Polskiego Radia, gdzie współpracował z Adamem Kreczmarem i Jackiem Janczarskim w latach 70. XX wieku.

Markuszewski napisał trzy zrealizowane scenariusze filmowe: „Sposób bycia” (1965), „Bardzo starzy oboje” (1967) oraz „Przybłęda” (1984). Okazjonalnie występował również jako aktor, w tym wystąpienie w filmie „Zmiennicy”, gdzie zagrał cynicznego dyrektora.

W swoim życiu prywatnym przyjaźnił się z wybitnym myślicielem, Leszkiem Kołakowskim. Niezłomny w swoich poglądach, w grudniu 1975 roku podpisał protest przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (tzw. List 59). W 1954 roku zawarł związek małżeński z Zofią Góralczyk, z którą doczekał się syna – Macieja Markuszewskiego.

Jerzy Markuszewski zmarł w nocy z 15 na 16 października 2007 roku w Warszawie, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu Komunalnym Północnym na Wólce Węglowej.

Filmografia

Aktorstwo Jerzego Markuszewskiego obejmuje szereg znaczących ról filmowych i telewizyjnych, które na stałe wpisały się w historię polskiej kinematografii. Jego debiutancka rola miała miejsce w filmie Milczenie z 1963 roku, gdzie wystąpił jako wikary.

Kolejnym istotnym punktem w jego karierze był występ w serialu telewizyjnym Kolumbowie z 1970 roku, gdzie zagrał gestapo przesłuchującego Basię, w odcinku zatytułowanym Żegnaj Baśka. W 1972 roku, w filmie Poślizg, wcielił się natomiast w postać klienta izby wytrzeźwień.

W 1977 roku zagrał barmana w piwiarni w filmie Akcja pod Arsenałem, który był bezpośrednim świadkiem ważnych wydarzeń historycznych. Jednak najwyraźniej w pamięci widzów pozostał dzięki roli dyrektora WPT w serialu Zmiennicy, emitowanym w 1986 roku, gdzie wystąpił w kilku odcinkach, takich jak Ceny umowne, Podróż sentymentalna, Spotkania z Temidą, Pocałuj mnie Kasiu oraz Nasz najdroższy.

Jednak Jerzy Markuszewski to nie tylko aktor, ale także filmowiec. Jego twórczość za kamerą obejmuje m.in. Sposób bycia z 1965 roku, gdzie pełnił funkcje II reżysera oraz autora scenariusza. Następnie w 1966 roku pracował nad scenariuszem filmu Niebo bez słońca, a także zaangażował się w Odwiedziny o zmierzchu, gdzie był współreżyserem.

W tej samej dekadzie, Markuszewski brał udział w kolejnym projekcie jako współreżyser oraz scenarzysta w filmie Bardzo starzy oboje z 1967 roku. Jego kariera w dziedzinie pisania scenariuszy kontynuowała się w latach 80., kiedy to stworzył dialogi oraz scenariusz dla filmu Przybłęda z 1984 roku.

Odznaczenia

Jerzy Markuszewski, znany ze swojej pracy na rzecz Polski, został uhonorowany wieloma znaczącymi odznaczeniami, które podkreślają jego wkład w różne dziedziny.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany 23 września 2006 roku, przyznany „za działalność opozycyjną”,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 7 grudnia 2000 roku „za wybitne zasługi w długoletniej działalności radiowej”,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski z 1963 roku,
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, przyznany 21 marca 2007 roku,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego z 1966 roku,
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” z 1964 roku.

Nagrody

Jerzy Markuszewski był wybitnym artystą, który zdobył wiele prestiżowych nagród poświadczających jego osiągnięcia twórcze. Wśród najważniejszych wyróżnień, jakie otrzymał, znajdują się:

• nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za doskonałość w reżyserii, szczególnie w Radiowym Teatrze Poezji w roku 1963,
• nagroda na IV Wrocławskim Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych za spektakl Duże jasne wyprodukowany przez Jarosława Abramowa oraz Andrzeja Jareckiego w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie, a także za rolę kościelnego w 1963 roku,
• „Złoty Mikrofon” przyznawany przez Polskie Radio w 1975 roku,
• medal pamiątkowy z okazji 50. rocznicy premiery Wieży malowanej STS, który otrzymał pośmiertnie w 2009 roku.

Te osiągnięcia stanowią dowód na jego talent i wkład w polską kulturę.

---

Oceń: Jerzy Markuszewski

---