Lesław Bartelski

---

Życiorys

Lesław Bartelski przyszedł na świat w rodzinie Zygmunta (1884–1941) oraz Zofii z Ulanowskich (1884–1980). Swoje młodzieńcze lata spędził głównie w Warszawie, a także na Górnym Śląsku, w Królewskiej Hucie, która od 1935 roku nosi nazwę Chorzów. W młodości był uczniem Gimnazjum Państwowego im. Mickiewicza w Warszawie, gdzie zdał maturę w 1938 roku. Podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w tym samym roku, a w czasie II wojny światowej uczestniczył w tajnych kompletach UW, osiągając tytuł magistra w 1948 roku.

W 1939 roku zgłosił się jako ochotnik, walcząc w obronie Pragi w składzie 336. pułku piechoty, w rejonie Saskiej Kępy. W okresie okupacji stał się aktywnym członkiem podziemia, związując się w latach 1942-1944 z grupą „Sztuka i Naród”, gdzie ukończył kurs sprawozdawców wojennych w 1944 roku. Jako żołnierz TOW oraz AK uczestniczył w powstaniu warszawskim, gdzie pełnił funkcje w dowództwie pułku „Baszta” oraz w Komendzie V Obwodu Mokotów. Po klęsce powstania został wywieziony na przymusowe roboty do Dolnego Śląska, jednak udało mu się uciec z obozu pracy i dotrzeć do Generalnego Gubernatorstwa. W Częstochowie objął stanowisko oficera w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, kontynuując pracę aż do rozwiązania organizacji. Po wojnie, w 1945 roku, został zweryfikowany przez Departament Personalny MON jako podporucznik.

W latach 1945-1972 pełnił funkcję redaktora w różnych czasopismach, w tym w „Polski Zbrojne” (1946) oraz „Nowinach Literackich” (1947–1948). Prowadził także audycje poetyckie Polskiego Radia w latach 1949-1951 oraz redagował czasopismo kulturalno-społeczne „Wieś” (1952–1953). W okresie 1953-1963 był redaktorem tygodnika „Nowa Kultura”, a następnie do 1972 roku współpracował z tygodnikiem Kultura.

Na przestrzeni lat 1972-1978 sprawował funkcję prezesa warszawskiego oddziału Związku Literatów Polskich, a w 1989 roku został wiceprezesem tej organizacji, a od 2000 roku piastował tytuł honorowego prezesa. Był regularnym członkiem najwyższych władz ZBoWiD od 1969 roku, gdzie pełnił funkcję zastępcy sekretarza Rady Naczelnej, a od 1979 roku był wiceprezesem Rady Naczelnej tej organizacji. W lutym 1989 roku wstąpił do Komisji ds. Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego przy Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Biorąc również aktywny udział w budowie pomników, był przewodniczącym Społecznego Komitetu Budowy pomnika Bolesława Prusa oraz członkiem Komitetu Budowy Pomnika Powstania Warszawskiego i Pomnika Państwa Podziemnego oraz AK. W sierpniu 1984 roku zasiadał w Obywatelskim Komitecie Obchodów 40. Rocznicy Powstania Warszawskiego.

W swojej karierze politycznej był także wieloletnim radnym Rady Narodowej miasta stołecznego Warszawy od 1969 do 1984 roku, a w latach 1973-1980 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego tej Rady. Bartelski nie był związany z działalnością opozycyjną. Z informacji ujawnionych przez Joannę Siedlecką wynika, że Służba Bezpieczeństwa wielokrotnie próbowała namówić go na współpracę, jednak Bartelski się temu opierał.

W 1974 roku, podczas pogrzebu Melchiora Wańkowicza, wygłosił w imieniu Związku Literatów Polskich mowę, w której opisał Wańkowicza jako znakomitego pisarza, patriotę i uczciwego człowieka, który był nękany przez władze PRL. Słowa te spowodowały, że jak sugeruje Siedlecka, SB rozpuściła w literackim środowisku pogłoski mające na celu zdyskredytowanie Bartelskiego i sugerujące jego rzekomą współpracę z organami bezpieczeństwa.

Lesław Bartelski był mężem Marii Haliny z Zembrzuskich (1917–1998). Ostatecznie zmarł w Warszawie, a jego pogrzeb odbył się 6 kwietnia 2006 roku na cmentarzu Bródnowskim (kwatera 12B-4-10).

Twórczość

Lesław Bartelski to autor ponad pięćdziesięciu publikacji, które w znacznej mierze koncentrują się na losach Pokolenia Kolumbów. Jego twórczość obejmuje zarówno powieści, jak i monografie, które zasługują na szczególne uznanie. Wśród jego najważniejszych dzieł znajdują się powieści, takie jak Genealogia ocalonych wydana w 1963 roku oraz Termopile literackie z 2002 roku, a także popularne opracowania, w tym Powstanie warszawskie (1965), Mokotów 1944 (1971), Pułk AK „Baszta” (1990), oraz leksykon Polscy pisarze współcześni 1939–1991 (1995).

Powieści

• 1951 – Ludzie zza rzeki,
• 1958 – Pejzaż dwukrotny,
• 1959 – Droga na Glockner; kryminał,
• 1962 – Złota mahmudija,
• 1964 – Wodorosty,
• 1968 – Dialog z cieniem,
• 1973 – Niedziela bez dzwonów,
• 1975 – Krwawe skrzydła,
• 1978 – Rajski ogród.

Poezja, wspomnienia, opracowania

• 1948 – Przeciw zagładzie,
• 1949 – Patrol między murami,
• 1963 – Genealogia ocalonych,
• 1963 – Jeździec z Madary,
• 1965 – Powstanie warszawskie,
• 1966 – Dąbrowska,
• 1967 – W kręgu bliskich,
• 1968 – Walcząca Warszawa,
• 1970 – Polscy pisarze współcześni,
• 1970 – Żukrowski,
• 1974 – Z głową na karabinie,
• 1983 – Cień wojny,
• 1988 – Pieśń niepodległa,
• 1990 – Pułk AK Baszta,
• 1990 – AK. Podziemna armia (t. I),
• 1993 – AK. Czas bitew (t. II),
• 1993 – Krzyż AK,
• 1997 – W znaku Baszty,
• 1999 – Getto. Warszawskie Termopile 1943,
• 2000 – Praga. Warszawskie Termopile 1944,
• 2002 – Termopile literackie,
• 2002 – „Obroża”. Warszawskie Termopile 1944,
• 2004 – Mokotów. Warszawskie Termopile 1944,
• 2006 – Ale zabaffa!

Ordery i odznaczenia

Lesław Bartelski, wybitny przedstawiciel swojego pokolenia, został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które stanowią wyraz wdzięczności za jego wkład w rozwój i obronę Polski. Poniżej zaprezentowane są jego najbardziej znaczące odznaczenia:

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 4 marca 2002,
• Order Sztandaru Pracy II klasy,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1980,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1972,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany w 1966,
• Krzyż Walecznych,
• Medal Wojska, przyznawany czterokrotnie,
• Złoty Krzyż Zasługi, nadany 11 lipca 1955,
• Krzyż Partyzancki,
• Warszawski Krzyż Powstańczy,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Medal za Warszawę 1939–1945,
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”,
• Medal 40-lecia Polski Ludowej, przyznany w 1984,
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”, otrzymana w 1970,
• Order Cyryla i Metodego I klasy, nadany przez Ludową Republikę Bułgarii w 1968.

Nagrody

Lesław Bartelski zdobył wiele uznanych nagród literackich w trakcie swojej kariery, co świadczy o jego wybitnym wkładzie w polską literaturę.

• 1951 – Nagroda Państwowa III stopnia za powieść pt. Ludzie zza rzeki,
• 1969 – Nagroda miasta Warszawy,
• 1969 – Nagroda Ministerstwa Obrony Narodowej II stopnia,
• 1969 – Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka,
• 1977 – Nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki I stopnia,
• 1985 – Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka,
• 1991 – Nagroda Prezydenta Warszawy,
• 1999 – Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta.

---

Oceń: Lesław Bartelski

---