Teresa Dąbek-Wirgowa

---

Życiorys

Po ukończeniu studiów na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Wrocławskiego w 1955 roku, Teresa Dąbek-Wirgowa rozpoczęła swoją karierę naukową, która zaprowadziła ją na Uniwersytet Wrocławski. Krótko potem, w ramach dalszego kształcenia, została skierowana na Uniwersytet Sofijski, gdzie do 1965 roku pełniła funkcję lektorki języka polskiego w Katedrze Językoznawstwa i Etnografii Słowiańskiej. Po powrocie do kraju związała się zawodowo z Uniwersytetem Warszawskim, w Instytucie Filologii Słowiańskiej, pozostając tam aż do końca swojego życia.

W latach 1992–1999 zajmowała się również wykładowstwem i pracą naukową w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych, który znajduje się na Wydziale Profilaktyki i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. Równocześnie, w latach 1975–1999, pełniła rolę członkini Rady Naukowej Instytutu Słowianoznawstwa PAN, a także była członkinią Komitetu Słowianoznawstwa PAN w latach 1981-83.

Pobyt Dąbek-Wirgowej w Bułgarii przyczynił się do ukierunkowania jej dalszych badań i drogi naukowej. W 1966 roku uzyskała stopień doktora, pisząc pod kierunkiem Józefa Magnuszewskiego rozprawę na temat Twórczości przekładowej Dory Gabe, która ukazała się w 1969 roku. W swoim dziele analizowała osiągnięcia Dory Gabe jako tłumaczki dzieł Mickiewicza, Słowackiego oraz Kasprowicza na język bułgarski.

W 1973 roku obroniła pracę habilitacyjną pt. Penczo Sławejkow. Tradycjonalizm i nowatorstwo, co umożliwiło jej uzyskanie stopnia doktora habilitowanego. Niestety, z powodów politycznych, proces nadania jej tytułu profesora został wstrzymany, a tytuł ten przyznano jej dopiero po zmianach ustrojowych, 15 czerwca 1990 roku.

Warto również wspomnieć, iż jako jedna z współzałożycielek „Solidarności” na Uniwersytecie Warszawskim, we wrześniu 1980 roku aktywnie uczestniczyła w ruchu opozycyjnym, co podkreśla jej odwagę i determinację w walce o wolność akademicką i demokratyczne wartości.

Dokonania

Teresa Dąbek-Wirgowa była wybitną postacią w dziedzinie slawistyki, której dokonań nie sposób zignorować. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że stworzyła pierwszy w Polsce pełny zarys historii literatury bułgarskiej, obejmujący okres od średniowiecza do współczesności. To ambitne przedsięwzięcie pochłonęło wiele lat jej życia i zaowocowało publikacją w 1980 roku.

Książka ta nie tylko pełniła funkcję informacyjną i popularyzatorską, ale także wnosiła istotną wartość naukową do polskiej slawistyki. Dąbek-Wirgowa zaproponowała w niej nowatorskie podejście metodologiczne oraz unikalny model interpretacyjny dotyczący literatury bułgarskiej.

Oprócz tego, jej dorobek obejmuje przetłumaczenie z bułgarskiego na polski kilkunastu książek, co znacząco przyczyniło się do rozwoju literatury w Polsce. W 1993 roku została uhonorowana nagrodą ZAIKS-u za wybitne osiągnięcia w dziedzinie przekładu literatury z języków obcych.

Na dodatek, Dąbek-Wirgowa była aktywną członkinią redakcji periodyków „Pamiętnik Słowiański” (w latach 1975–1980) oraz „Slavia Meridionalis” (od 1994). Od 1994 roku brała również udział w działalności serii wydawniczej Literatura na pograniczach. Publikowała eseje o tematyce bułgarskiej w „Literaturze na świecie”, co wzbogaciło polski dyskurs literacki o nowe perspektywy.

Warto również podkreślić, że wśród jej doktorantów znajdują się takie osobistości jak Grażyna Szwat-Gyłybowa (1990) i Jolanta Sujecka (1995), które również przyczyniły się do rozwoju polskiej literatury i kultury.

Wybrane publikacje

Książki i rozprawy

Teresa Dąbek-Wirgowa jest autorką wielu znaczących prac, wśród których na szczególną uwagę zasługują:

• Główne zagadnienia stosunków bułgarsko-polskich w pierwszych dziesiątkach XX wieku (1963),
• Twórczość przekładowa Dory Gabe – Zakład Narodowy im. Ossolińskich (1969),
• Penczo Sławejkow. Tradycjonalizm i nowatorstwo (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973),
• Historia literatury bułgarskiej (1980),
• Учебник по полски език, София: Наука и изкуство (1980),
• Studia o literaturach i folklorze Słowian (1991).

Tłumaczenia

W zakresie tłumaczeń Dąbek-Wirgowa wniosła wiele do polskiej literatury. Warto wymienić:

• Błaga Dimitrowa: Podróż do siebie samej, Warszawa, Czytelnik, 1970,
• Nikołaj Chajtow: Dzikie opowiadania (Czytelnik, 1971),
• Emilian Stanew: Legenda o księciu presławskim Sybinie (Czytelnik, 1971),
• Iwajło Petrow: O Juli i innych (Czytelnik, 1974),
• Dymitr Dimow: Skazańcy (Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974),
• Stojan Zagorczinow: Legenda o świętej Sofii (Instytut Wydawniczy Pax, 1975),
• Iwajło Petrow: Piaskiem w oczy (Czytelnik, 1976),
• Błękitna kula ziemska: antologia bułgarskich opowiadań morskich (wybór, wstęp, przekład i aneks bibliograficzny; Wydawnictwo Morskie, 1976),
• Paweł Weżinow: Nocą z białymi końmi (Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977), wspólnie z Ignacym Krzemieniem,
• Jordan Radiczkow: Jak to? opowiadania (Czytelnik, 1981),
• tłumaczka i autorka wyboru: Siedem niebios i ziemia. Antologia przekładów starej literatury bułgarskiej od IX do XVIII wieku (1983),
• Emilian Stanew: Złodziej brzoskwiń i inne utwory (Wydawnictwo Literackie, 1989).

Redakcja

W obszarze redakcji Dąbek-Wirgowa również odegrała kluczową rolę, w tym:

• Powstanie wrześniowe 1923 roku w literaturze bułgarskiej (1987),
• wspólnie z Andrzejem Z. Makowieckim:
• Kategoria narodu w kulturach słowiańskich (1993),
• Kategoria wolności w kulturach słowiańskich (1994),
• Kategoria dobra i zła w kulturach słowiańskich (1994),
• Kategoria domu w kulturach słowiańskich (1997),
• Kategoria kapłana, wodza, króla w kulturach słowiańskich (1999),
• Kategoria zdrajcy i szpiega w kulturach słowiańskich (1999).

Inne

Oprócz wymienionych publikacji, Teresa Dąbek-Wirgowa jest autorką ponad 200 artykułów, które pojawiły się w czasopismach naukowych oraz zbornikach pokonferencyjnych, co świadczy o jej znaczącym wkładzie w rozwój badań nad kulturą i literaturą.

---

Oceń: Teresa Dąbek-Wirgowa

---