Samuel Fogelson

---

Życiorys

Samuel Fogelson przyszedł na świat w 1902 roku w Warszawie. Ukończył studia z zakresu matematyki na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie poszerzał swoją wiedzę poprzez kursy dokształcające w Paryżu oraz Berlinie. Swoje pierwsze kroki w akademickiej karierze stawiał jako asystent na macierzystym wydziale, gdzie pełnił tę funkcję przez cztery lata. Fogelson zrealizował imponujący dorobek naukowy, publikując 40 prac z zakresu matematyki, statystyki i demografii. W swojej karierze zawodowej zajmował kluczowe stanowisko zastępcy kierownika wydziału statystyki w Głównym Urzędzie Statystycznym.

Od wczesnych lat przejawiał sympatie lewicowe, ale jego zamiary wstąpienia do Komunistycznej Partii Polski spotkały się z odmową. Zdecydowano, że będzie bardziej przydatny jako informator dla Zarządu Wywiadowczego ZSRR. Ta decyzja umożliwiła mu dostęp do informacji na temat stanu gospodarki Polski, co z kolei przyspieszyło jego awans na rezydenta sowieckiego wywiadu. W tej roli stworzył własną sieć agentów, wśród których znajdowali się Alfred Jaroszewicz, Włodzimierz Lechowicz, oraz ppor. Stanisław Paweł Nienałtowski z Samodzielnego Referatu Informacyjnego Dowództwa Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie, a także Henryk Buczyński.

W okresie II wojny światowej, Fogelson przedostał się do sowieckiej strefy okupacyjnej i osiedlił w Białymstoku. Już we wrześniu 1939 roku nawiązał kontakt z NKWD w tejże okolicy. Wnioskował o członkostwo w partii, jednak został uznany za bezpartyjnego. Mimo to, znalazł zatrudnienie, lecz nie awansowano go na wyższe stanowiska, mimo jego dotychczasowych osiągnięć. W grudniu 1939 roku pracował jako ekonomista w miejskim urzędzie, gdzie odpowiedzialny był za planowanie rozwoju gospodarki miejskiej, lecz jego rola nie przynosiła mu satysfakcji ani znaczenia.

W 1940 roku Fogelson złożył na ręce sekretarza Białostockiego Obwodowego Komitetu WKP(b) życiorys oraz wniosek o wyjazd do Moskwy w celu kontynuowania kariery. Życiorys był wyraźnie ograniczony i nie zawierał informacji o jego działalności wywiadowczej. Złożony wniosek został odesłany do Mińska, gdzie komisarz edukacji Białoruskiej SRR uznał go za niewłaściwego kandydata do pracy w szkolnictwie wyższym.

Chłodny odbiór władz partyjnych wobec Fogelsona był efektem przeprowadzonych czystek w latach 1938–1939, które dotknęły wielu jego bezpośrednich przełożonych i współpracowników w sowieckim wywiadzie. Z tego powodu Fogelson był społecznie izolowany i uznawany za osobę, której nie można zaufać z racji jego długotrwałego pobytu poza granicami ZSRR.

Losy Fogelsona po tym okresie są niejasne. Istnieją przypuszczenia, że zmarł krótko po rozpoczęciu niemiecko-radzieckiej wojny, nie będąc w stanie opuścić Białegostoku. Jedno jest pewne – nie przeżył on tego dramatycznego konfliktu.

Ważniejsze prace

Samuel Fogelson, znany ze swoich wkładów w różne dziedziny, pozostawił po sobie wiele istotnych prac naukowych. Wśród jego najważniejszych osiągnięć znajdują się:

• „Matematyczna teoria ludności” (1932),
• „Miary koncentracji i ich zastosowanie” (1933),
• „O interpretacji i zastosowalności miar korelacji” (1934),
• „Z badań nad demografią Polesia i Wołynia” (1938).

---

Oceń: Samuel Fogelson

---