Teodor Pajewski

---

Życiorys

Teodor Pajewski urodził się w rodzinie, której korzenie sięgają drobnej szlachty mazowieckiej. Jego ojcem był Teodor (ur. 1875), a matką Julia Marianna (ur. 1871) z Czarneckich. Wczesne lata życia spędził na warszawskiej Pradze, gdzie około 1929 roku rozpoczął naukę w miejscowym gimnazjum. Ukończył ją w 1934 roku, zdobywając maturę, po czym podjął praktykę w zakładzie kamieniarskim rzeźbiarza Piotra Jaszczyka. Wkrótce ożenił się z jego córką, Michaliną, a ich rodzina powiększyła się o dwóch synów: Wiesława (ur. 1938) i Andrzeja (ur. 1943).

W 1938 roku Teodor został powołany do służby wojskowej, która rozpoczęła się w Mińsku Mazowieckim. Został przydzielony do 1. szwadronu 7. Pułku Ułanów Lubelskich, wchodzącego w skład Mazowieckiej Brygady Kawalerii. Po odbyciu sześciomiesięcznego kursu uzyskał stopień kaprala podchorążego. Następnie pełnił funkcję dowódcy sekcji ręcznych karabinów maszynowych, co było istotne wobec nadchodzących wyzwań.

We wrześniu 1939 roku, po mobilizacji, Pajewski stacjonował w okolicach Przasnysza i Komorowa. Jego oddział został jednak ostrzelany przez niemieckie myśliwce, co spowodowało poważne straty w szeregach. Po reorganizacji, żołnierze 7. Pułku Ułanów Lubelskich przemieścili się do Mińska Mazowieckiego, a Teodor pełnił rolę gońca pomiędzy wojskami. Działał na rzecz dowództwa, przekazując istotne rozkazy generałów, jednak 7 października 1939 roku wpadł w ręce bolszewickie.

Po trzech dniach udało mu się uciec i wrócić do Warszawy, gdzie w 1940 roku wstąpił do ZWZ, przyjmując pseudonim „Szalony”. W marcu 1943 roku, pracując na kolei, pomógł Rachelę Auerbach, a w kolejnych miesiącach z narażeniem życia podjął się ratowania innych, w tym aktora Jonasza Turkowa oraz żony stolarza. Jego najbardziej znaczącym czynem było wyprowadzenie z obozu pracy przymusowej historyka Emanuela Ringelbluma, założyciela archiwum „Oneg Szabat”. Ringelblum docenił te działania, dziękując Pajewskiemu oraz jego znajomej za gościnność w trudnych czasach.

W 1943 roku Teodor Pajewski zorganizował kolejne ucieczki z obozów, dostarczając fałszywe dokumenty, co jednak skończyło się tragicznie, kiedy większość więźniów obozu w Poniatowej zostało zamordowanych. Jego walka o życie innych nie pozostała niezauważona. W 1977 roku otrzymał tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata za swoją bezinteresowną pomoc w ratowaniu Żydów. Wspomnienia o tych wydarzeniach były jednak niejednoznaczne, mylnie wskazujące, że zginął w obozie. Ostatecznie medal odebrał jego syn Wiesław w 2023 roku w Instytucie Yad Vashem.

W 1944 roku, Pajewski został awansowany na podporucznika, a w trakcie Powstania Warszawskiego służył w batalionie AK im. Walerego Łukasińskiego. Pełnił obowiązki w kompanii saperskiej, i choć został odcięty od macierzystego oddziału, dotarł do dowództwa IV rejonu, gdzie uzyskał nowe zadania.

Po upadku powstania, Pajewski trafił do niewoli niemieckiej i przeszedł przez kilka obozów, ostatecznie doczekując się wyzwolenia przez wojska brytyjskie w 1945 roku. Po wojnie, w 1948 roku, osiedlił się w Anglii, gdzie związał się z Evelin Smart. Naturalizował się w 1967 roku jako Teodor Winston. Po zakończeniu burzliwego życia, zmarł 19 listopada 1986 roku w Birmingham. Jego historie ponownie ożyły, gdy grób Teodora Pajewskiego został odnaleziony w Tamworth w 2023 roku.

Ordery i odznaczenia

Teodor Pajewski osiągnął wiele znaczących wyróżnień w swojej karierze, które są świadectwem jego odwagi oraz oddania. Wśród jego odznaczeń znajdują się:

• Krzyż Walecznych – 1944,
• Krzyż Armii Krajowej – 1968,
• Sprawiedliwy wśród Narodów Świata – 1977,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2019 (pośmiertnie).

---

Oceń: Teodor Pajewski

---