Stanisław Olszewski (inżynier)

---

Życiorys

Stanisław Olszewski był przedstawicielem polskiej rodziny szlacheckiej herbu Kościesza, synem Antoniego i Kamilli z rodziny Starczewskich. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia w Szkole Głównej Warszawskiej, jednakże instytucja ta została zamknięta w listopadzie 1869 roku w wyniku rosyjskich represji, które miały miejsce po powstaniu styczniowym. W obliczu tej sytuacji Olszewski zdecydował się na przeniesienie swoich studiów do Liège w Belgii, gdzie z sukcesem ukończył Wydział Techniczny na tamtejszym Uniwersytecie.

W sierpniu 1875 roku, po uzyskaniu tytułu inżyniera mechanika, wrócił do Warszawy i podjął pracę w Towarzystwie Przemysłowym Zakładów Mechanicznych Spółki Akcyjnej Lilpop, Rau i Loewenstein. Jego kariera zawodowa szybko się rozwijała, a wkrótce wyjechał do Petersburga, gdzie objął pozycję generalnego reprezentanta fabryki na całym terytorium Imperium Rosyjskiego. W Petersburgu pełnił także rolę sekretarza generalnego trzech syndykatów kolejowych: wagonowego, szynowego oraz akcesoriów kolejowych. W mieście tym założył również własne projektowe biuro techniczne i spędził tam znaczną część swojego życia.

Olszewski był osobą dobrze sytuowaną, posiadającą wiele nieruchomości w centrum Petersburga. Poza działalnością inżynierską, angażował się również w działalność filantropijną. Szczególną troskę przykładał do kształcenia polskiej młodzieży w dziedzinie nauk technicznych. Był jednym z głównych sponsorów Gimnazjum Polskiego w Cieszynie, co pokazuje jego zaangażowanie w rozwój edukacji.

Stanisław Olszewski zmarł 15 lipca w Giessen. Jego ciało zostało przewiezione do Polski, gdzie odbył się pogrzeb 21 lipca 1898 roku w kościele Przemienienia Pańskiego, który znajduje się przy ul. Miodowej. Po ceremonii pogrzebowej spoczął na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 50-1-15/16, co uczyniło go częścią historii polskiego dziedzictwa.

Patent na metodę spawania łukowego

W 1885 roku dwóch inżynierów, w tym Stanisław Olszewski i Nikołaj Benardos, dokonali znaczącego odkrycia, które zmieniło oblicze technologii spawalniczej. Wspólnie wynaleźli innowacyjną metodę spawania elektrycznego, która została nazwana Elektrogefest. Nazwa ta jest połączeniem słów „elektryczność” oraz „Hefajstos”, co nawiązuje do greckiego boga ognia.

W ramach swojego wynalazku inżynierowie zaprojektowali podstawowe elementy, które są nieodłącznym elementem współczesnego spawania, takie jak:

• spawarka transformatorowa zasilana prądem zmiennym,
• uchwyt z nietopliwą elektroda węglową,
• zacisk masy,
• kable łączące wszystkie komponenty.

Podstawą tej metody było wykorzystanie zjawiska łuku elektrycznego, które umożliwiło łatwe i efektywne spawanie, przyczyniając się do jej globalnej popularności. Co ciekawe, zasady działania oraz konstrukcja elementów metody nie uległy zmianie mimo licznych innowacji w dziedzinie spawania.

Metoda elektrycznego spawania została opatentowana w wielu krajach europejskich, a jej pierwsze zgłoszenie miało miejsce 10 października 1885 roku we Francji. Data ta uważa się obecnie za moment narodzin nowoczesnego spawalnictwa. W tym samym roku wynalazcy zarejestrowali opatentowanie swojej metody również w:

• Belgii,
• Wielkiej Brytanii,
• Niemczech,
• Szwecji.

W roku następnym ich wynalazek został zarejestrowany w Rosji, a w 1887 roku także w Hiszpanii, USA, Austro-Węgrzech oraz Włoszech.

Aby lepiej wykorzystywać swój innowacyjny produkt, inżynierowie założyli przedsiębiorstwo o nazwie odpowiadającej ich metodzie. W międzynarodowych rejestrach patentowych obaj autorzy są wymieniani jako współwynalazcy, dzielący się równą, 50% własnością wynikającą z tej technologii.

Upamiętnienie

Pomimo znaczących osiągnięć Stanisława Olszewskiego, które zyskały uznanie na całym świecie, jego postać została praktycznie zapomniana w powojennej Polsce. Niestety, jego nazwisko nie znalazło się w renomowanych publikacjach takich jak „Polski Słownik Biograficzny”, „Słownik polskich pionierów techniki” ani w „Encyklopedii odkryć i wynalazków”, która ukazała się w 1979 roku. Co więcej, na zachodzie często można spotkać informacje, które błędnie klasyfikują Olszewskiego jako Rosjanina. Powód jest prosty – w czasie, gdy żył i pracował, Polska była pod zaborami, a wynalazca ten, mieszkający w zaborze rosyjskim, posiadał obywatelstwo rosyjskie.

W obliczu zbliżającej się setnej rocznicy wynalazku spawania łukowego, sekcja spawalnicza Stowarzyszenia Mechaników i Inżynierów Polskich zainicjowała działania mające na celu przywrócenie pamięci o tej znaczącej postaci oraz jego dorobku. W latach 80. XX wieku prowadzone były badania oraz poszukiwanie dokumentów patentowych dotyczących Olszewskiego na całym świecie. Z myślą o uhonorowaniu wynalazcy, podczas posiedzenia Zarządu Głównego Sekcji Spawalniczej SIMP, które odbyło się 15 listopada 1985 roku, podjęto ważną decyzję o wybiciu medalu okolicznościowego z podobizną Stanisława Olszewskiego z okazji stulecia jego wynalazku.

W wrześniu 1987 roku medal został wybity przez Mennicę Państwową i do dnia dzisiejszego jest przyznawany w Polsce jako Medal im. Stanisława Olszewskiego, w uznaniu wyróżniających się osiągnięć w dziedzinie spawalnictwa. Do tej pory nagrodę tę przyznano ponad dwustu osobom, co podkreśla jego znaczenie w historii polskiego spawalnictwa.

Również w 1985 roku odbyła się w Londynie sesja historyczna z okazji stulecia wynalazku spawania łukowego. Na tym wydarzeniu prof. Leszek Nekanda-Trepka, reprezentujący redakcję „Przeglądu Spawalniczego”, wygłosił referat zatytułowany „Stanisław Olszewski jako współwłaściciel patentów udzielonych Benadosowi i Olszewskiemu na proces spawania łukowego”, który znalazł swoje miejsce w druku. Organizatorzy zaprosili również do uczestnictwa żyjących członków rodziny inżyniera Olszewskiego, w tym jego wnuczkę, Mary Grand.

---

Oceń: Stanisław Olszewski (inżynier)

---