Samuel Adalberg

---

Życiorys

Samuel Adalberg przyszedł na świat 21 czerwca 1867 roku w Warszawie. Był reprezentantem zasymilowanej żydowskiej inteligencji warszawskiej. Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym mieście kontynuował naukę na kilku wyższych uczelniach w Europie Zachodniej, gdzie studiował m.in. filozofię oraz historię w Berlinie i Paryżu. Po powrocie do Warszawy, podjął pracę jako urzędnik w banku Hipolita Wawelberga, a również jako zarządca dóbr tegoż banku.

Adalberg był zaangażowany w badania nad warunkami życia Żydów zarówno w Polsce, jak i Rosji, pracując w prywatnym biurze statystycznym Jana Gotliba Blocha. Jego największym osiągnięciem było stworzenie pierwszej publikacji typu paremiograficznego w Polsce, zatytułowanej Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich. Książka ta ukazywała się w latach 1889–1894, dzięki wsparciu finansowemu Witolda Zglenickiego, a także z pomocy Kasy Mianowskiego. Zbiór zawierał ponad 3000 przysłów i ich wariantów, stanowiąc niezwykle cenną kompilację dorobku czterech stuleci w dziedzinie paremiologii.

Dzięki pracy Adalberga, wiele przysłów, których źródła sięgają średniowiecza, a które wcześniej były przechowywane w rzadko dostępnych rękopisach, stało się ogólnodostępnych. W późniejszych latach, w okresie 1969-1978, ukazało się poszerzone wznowienie tej pracy, znane jako czterotomowa Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, redagowane przez Juliana Krzyżanowskiego i powszechnie nazywane Nowym Adalbergiem. Adalberg zajął się także tłumaczeniem 580 przysłów żydowskich z kolekcji Ignacego Bernsteina, które opublikował w 1890 roku w czasopiśmie „Wisła” pod tytułem Przysłowia żydowskie.

W uznaniu swoich licznych zasług, Samuel Adalberg zdobył członkostwo w Akademii Umiejętności. Był również na czołowej pozycji w fundacji utworzonej przez Hipolita Wawelberga oraz Szymona Askenazego, która miała na celu wsparcie ubogich studentów żydowskich, działającej przy Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.

W wyniku politycznych zmian, które miały miejsce po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Adalberg objął stanowisko dyrektora departamentu zajmującego się sprawami żydowskimi w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Pełnił również obowiązki radnego m.st. Warszawy.

Sytuacja polityczna w kraju uległa pogorszeniu na początku II wojny światowej. W 1939 roku, nie mogąc znieść trudności, Samuel Adalberg popełnił samobójstwo. Jego ciało zostało pochowane na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie. Niestety, dokładne położenie jego grobu pozostaje nieznane.

Wybrane publikacje

Samuel Adalberg to postać, która znacząco wpisała się w historię literatury i językoznawstwa. Jego prace, które obejmują różnorodne tematy, wzbogaciły naszą wiedzę o przysłowiach, przypowieściach oraz wyrażeniach przysłowiowych. Oto podsumowanie niektórych z jego najważniejszych publikacji:

• 1887: Słownik przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich,
• 1890: Przysłowia żydowskie,
• 1891: Przysłowia polskie i krytyka,
• 1894: Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich.

---

Oceń: Samuel Adalberg

---