Róża Etkin

---

Życiorys

Róża Etkin urodziła się w 1908 roku w rodzinie polskich Żydów, jako córka Lejba Etkina i Sary z domu Milewskiej. Już w młodym wieku, od chwili, gdy miała zaledwie kilka lat, pokazała swoje niezwykłe uzdolnienia, rozpoczynając naukę gry na fortepianie. Kiedy miała niespełna 10 lat, rozpoczęła edukację w Wyższej Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie, ucząc się pod okiem znakomitego pianisty i pedagoga, Aleksandra Michałowskiego.

Jej debiut koncertowy miał miejsce 20 czerwca 1920 roku, kiedy Róża miała zaledwie dwanaście lat. W 1924 roku wystąpiła z Filharmonią Warszawską, dyrygowaną przez Grzegorza Fitelberga, grając III koncert fortepianowy d-moll op. 30 Siergieja Rachmaninowa. Wiosną 1926 roku ponownie zaprezentowała swoje umiejętności w Filharmonii Warszawskiej, wykonując Koncert fortepianowy Es-dur nr 1 (S. 124) Ferenca Liszta, a w jesieni tego samego roku – Koncert fortepianowy d-moll (BWV 1052) Johanna Sebastiana Bacha. Te występy spotkały się z pozytywnym odbiorem zarówno ze strony krytyków, jak i publiczności.

Wkrótce Róża rozpoczęła przygotowania do I Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie, przygotowując się pod czujnym okiem prof. Michałowskiego oraz prof. Zbigniewa Drzewieckiego. Drzewiecki, charakteryzując jej talent, mówił:

Chłonność stylów, szybkość opanowania pamięciowego, niezależność techniki palcowej, chwytów i skoków akordowych była zdumiewająca.(…). Ręce miała właściwie niewielkie i wydawało się niepojęte, jak dawała sobie radę z wszelkimi trudnościami.

W 1927 roku, jako najmłodsza uczestniczka, wzięła udział w I Konkursie Chopinowskim, docierając do finału, gdzie zagrała Koncert fortepianowy f-moll op. 21 Fryderyka Chopina i zajęła III miejsce. O jej występie prasowe komentarze głosiły:

Teraz, w konkursie Etkinówna wybiła się na czoło polskiej grupy. Etkinówna grała koncert (f-moll) z doskonałem zrównoważeniem swego polotu, z opanowaniem wewnętrznej żywości, z pożądliwą gracją w kantylenie, zdrowym odruchem rytmiki, z błyskiem pasażowym i z brawurową lekkością techniki.

Konkurs zakończył się zwycięstwem Rosjanina Lwa Oborina, a Róża Etkin przerosła swojego rodaka, Stanisława Szpinalskiego. Po zakończeniu konkursu ukazało się wiele pochlebnych recenzji dotyczących jej występu, w tym także w „Ilustrowanej Republice”:

Róża Etkinówna jest bezsprzecznie pianistką wysoce utalentowaną. To się wyczuło od razu, niemal od pierwszego uderzenia jej stalowych palców. Po doskonałem oddaniu nokturnów Chopina Fis-dur i Des-dur, miało się przekonanie, iż jest to wyjątkowo czuły organizm odtwórczy, artystka, która głęboko i szczerze potrafi oddać to, co stanowi niespożyte piękno tych dzieł.

W maju 1927 roku wyruszyła do Berlina, gdzie podjęła studia pianistyczne w Klindworth-Scharwenka-Konservatorium w klasie Moritza Mayera-Mahra. W tym samym roku Róża zadebiutowała w Berlinie w sali im. Carla Bechsteina, a jej występ został wysoko oceniony przez widzów i krytyków, w tym muzykologa oraz krytyka Hugo Leichtentritta, który pisał:

Wyjątkowe wrażenie pozostawił po sobie pierwszy koncert Róży Etkin. Młoda artystka odznacza się najwyższymi atutami pianistycznymi: olśniewającym wirtuozostwem, porywającym temperamentem i wyjątkowo subtelną organizacją muzyczną.

Etkinówna regularnie występowała także w Polsce, grając w audycjach Polskiego Radia, na wieczorach Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej oraz koncertując w salach Filharmonii Warszawskiej i Konserwatorium. Nawiązała także życie osobiste, poznając architekta i rzeźbiarza Ryszarda Moszkowskiego, bratanka pianisty i kompozytora Maurycego Moszkowskiego. Wkrótce wzięli ślub. Po powrocie do Polski, kontynuowała karierę koncertującej pianistki.

Podczas II wojny światowej, Róża i jej mąż ukrywali się w Warszawie, przetrzymując się w domach zaprzyjaźnionych Polaków. Niestety, zginęła 16 stycznia 1945 roku w tragicznych okolicznościach. Według niektórych relacji, została śmiertelnie ranna przez granat wrzucony do piwnicy, według innych doniesień, zdradził ich dym wydobywający się z piecyka. Niemcy najprawdopodobniej aresztowali małżeństwo Moszkowskich i rozstrzelali ich na Żoliborzu.

Repertuar i dyskografia

Róża Etkin, znana ze swojego niezwykle bogatego repertuaru pianisty, prezentowała utwory takich kompozytorów jak: Johann Sebastian Bach, Ludwig van Beethoven, Piotr Czajkowski, Fryderyk Chopin, Ferenc Liszt, Felix Mendelssohn-Bartholdy, Wolfgang Amadeus Mozart, Robert Schumann, Johannes Brahms, a także Maurice Ravel, Aleksandr Skriabin i Siergiej Rachmaninow. W jej wykonaniu możemy znaleźć II koncert fortepianowy c-moll op. 18 oraz III koncert fortepianowy d-moll op. 30 tego ostatniego, a także kompozycje Karola Szymanowskiego, w tym 'Wariacje na polski temat ludowy’ h-moll op. 10, ’12 Etiud’ op. 33 i ’20 Mazurków’ op. 50.

W repertuarze artystki można również dostrzec utwory Bronisława Kapera, na przykład Sonata fortepianowa. Warto zachować pamięć o jej twórczości, ponieważ z nielicznych nagrań, które pozostawiła, wydano różne płyty, na których można usłyszeć zarówno jej występy, jak i interpretacje innych pianistów.

Albumy
Rok	Tytuł	Wydawca
1969	The golden pages of Polish pianistic art, Volume 3 – Aleksander Michałowski, Wanda Landowska, Janina Familier-Hepnerowa, Róża Etkinówna, Maria Barówna, Józef Śmidowicz, Jerzy Żurawlew, piano	Columbia Japan
2007	Hounds of Ecstasy, Vol. 2 – Historical Recordings of Scriabin	DiwClassics
2012	The Great Polish Chopin Tradition: Michałowski vol. 3, Professor & Composer, Sofronicki, Etkin, Barówna, Szpilman & Marat	Selene

---

Oceń: Róża Etkin

---