Michał Głowiński

---

Życiorys

Michał Głowiński, syn Felicji (1907-1986) oraz Henryka (1904-1990) Głowińskich, miał bardzo burzliwą młodość w czasach II wojny światowej. Wraz z najbliższą rodziną trafił do getta w Pruszkowie, a później został przeniesiony do warszawskiego getta. Miał to szczęście, że był jednym z uratowanych żydowskich dzieci, które dzięki zespołowi Ireny Sendlerowej uniknęły najgorszego. Po wydostaniu się z tego piekła, Głowiński znalazł schronienie w zakładzie opiekuńczym Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najświętszej Marii Panny w Turkowicach.

W swoich wspomnieniach, zatytułowanych „Czarne sezony”, poświęcił cztery rozdziały na opisanie sierocińca w Turkowicach. W książce tej kontrastuje okrucieństwo niektórych dzieci z ich rówieśników oraz dobroć innych, jak chociażby siostry Róży, która z narażeniem sama na głód, podarowała mu kawałek chleba, co w tamtej sytuacji miało olbrzymie znaczenie dla jego przetrwania.

W późniejszym okresie życia Głowiński podjął studia z zakresu polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie w 1955 roku uzyskał tytuł magistra. Debiutancką współpracę z mediami rozpoczął w 1954 roku, pisząc recenzję o twórczości Manfreda Adolfa Rudnickiego, która została opublikowana w „Życiu Literackim”. W latach 1955-1958 jako stypendysta pracował w Katedrze Teorii Literatury pod kierownictwem prof. Kazimierza Budzyka, równocześnie rozwijając swoją działalność krytyczną poprzez recenzowanie tomów poezji, m.in. w „Życiu Literackim” oraz „Twórczości”.

Przez wiele lat związany był z Instytutem Badań Literackich PAN, gdzie w 1967 roku obronił rozprawę habilitacyjną z zakresu historii i teorii polskiej powieści. Zwieńczeniem jego kariery akademickiej było uzyskanie tytułu profesora w 1976 roku. Dodatkowo, w 1978 roku stał się jednym z członków-założycieli Towarzystwa Kursów Naukowych. Głowiński był również aktywnym uczestnikiem wydarzeń w kraju, o czym świadczy jego podpis pod apelem 64 uczonych, pisarzy i dziennikarzy, który miał na celu nawiązanie dialogu z komunistycznymi władzami w obliczu protestów robotników.

W 1986 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, a od 1990 roku przewodził Radzie Naukowej Instytutu. Jego działalność nie ograniczała się tylko do sfery akademickiej – był także członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 2010 roku, w swojej autobiografii pt. „Kręgi obcości. Opowieść autobiograficzna”, Głowiński ujawnił swoje homoseksualne skłonności, co wzbudziło wówczas wiele emocji.

Ostatnie dni swojego życia spędził w Warszawie, gdzie 13 października 2023 roku został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie. Jego życie, naznaczone dramatycznymi wydarzeniami, pozostaje nie tylko przykładem siły ludzkiego ducha, ale również znaczącym wkładem w rozwój kultury i literatury polskiej.

Nagrody i wyróżnienia

Michał Głowiński ma na swoim koncie cztery prestiżowe tytuły doktora honoris causa, które otrzymał w:

• 28 września 2000 r. – Uniwersytet Jagielloński,
• 23 kwietnia 2001 r. – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
• 10 marca 2003 r. – Uniwersytet Opolski,
• 25 kwietnia 2018 r. – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.

W roku 2002 zdobył Nagrodę im. Kazimierza Wyki, która podkreśla jego osiągnięcia akademickie. Dwa lata później, w 2004 roku, został laureatem nagrody im. Herdera, przyznawanej przez fundację Alfreda Toepfera, mającej na celu wyróżnianie wybitnych działań w sferze kultury i nauki.

W styczniu 2007 roku uhonorowano go Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, co jest dowodem uznania jego wkładu w polską kulturę. W 2008 roku zdobył nagrodę literacką polskiego PEN Clubu, im. Jana Parandowskiego, co potwierdza jego talent literacki.

8 marca 2013 r. przyznano mu Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w badaniu, dokumentowaniu i upamiętnianiu historii Marca ’68, z okazji 45. rocznicy tych wydarzeń. Jest także czterokrotnie nominowany do Nagrody Literackiej Nike, a jego nominacje obejmują:

• 1997 r. – za „Mowę w stanie oblężenia”,
• 1999 r. – za „Czarne sezony”,
• 2001 r. – za „Dzień Ulissesa i inne szkice na tematy niemitologiczne”,
• 2011 r. – za „Kręgi obcości”.

Ostatecznie, 11 grudnia 2016 roku, Michał Głowiński otrzymał Łódzką Nagrodę Literacką im. Juliana Tuwima, która została przyznana mu nie tylko za „standardy literackie, ale także etyczne” oraz za „zaangażowanie w sprawy świata”.

Publikacje

Michał Głowiński, znany polski literaturoznawca, ma na swoim koncie wiele istotnych publikacji. Oto niektóre z nich:

• Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka (1962),
• Porządek, chaos, znaczenie (1968),
• Powieść młodopolska (1969),
• Gry powieściowe (1973),
• Style odbioru (1977),
• Nowomowa po polsku (1990),
• Mity przebrane (1990),
• Marcowe gadanie. Komentarze do słów. 1966–1971 (1991),
• Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej (1992),
• Poetyka i okolice (1992),
• Peereliada. Komentarze do słów. 1976–1981 (1993),
• Mowa w stanie oblężenia. 1982–1985 (1996),
• Zaświat przedstawiony: szkice o poezji Bolesława Leśmiana (1998),
• Czarne sezony (1998, wspomnienia),
• Końcówka (1999),
• Dzień Ulissesa i inne szkice na tematy niemitologicze (2000),
• Magdalenka z razowego chleba (2001, powieść),
• Gombrowicz i nadliteratura (2002),
• Historia jednej topoli (2003),
• Skrzydła i pięta (2004),
• Ironia (2005),
• Kładka nad czasem (2006),
• Monolog wewnętrzny Telimeny i inne szkice (2007),
• Fabuły przerwane. Małe szkice 1998–2007 (2008),
• Kręgi obcości. Opowieść autobiograficzna (2010),
• Carska filiżanka. Szesnaście opowieści (2016) ISBN 978-83-8032-079-6,
• Zła mowa, Wydawnictwo Wielka Litera 2016, ISBN 978-83-8032-112-0,
• Papuga i ratlerek, Wydawnictwo Wielka Litera 2019, ISBN 978-83-8032-413-8,
• Tęgie głowy. 58 sylwetek humanistów, Wydawnictwo Wielka Litera 2021, ISBN 978-83-8032-463-3.

Ponadto, Głowiński był współautorem Słownika terminów literackich (1976), co dodatkowo podkreśla jego znaczenie w polskiej literaturze.

---

Oceń: Michał Głowiński

---