Konstanty Rokossowski

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Syn polskiego kolejarza, Ksawerego Wojciecha, wyznawcy rzymskiego katolicyzmu, i nauczycielki z Pińska, Antoniny Owsiannikowej ze szlachty rosyjskiej prawosławnego wyznania, Konstanty pochodził z rodziny, której członkowie byli pochowani na Cmentarzu Bródnowskim.

Ród Rokossowskich, pochodzący z Wielkopolski, nosił herb Glaubicz, a swoją nazwę wywodził od miejscowości Rokosowo. Rodzina z czasem ubożała, a dziadek Konstantego, Wincenty Rokossowski, nie posiadał już ziemi. Bardziej interesował go zarządzanie majątkiem Stok. Wiele dokumentów świadczy o tym, że Rokossowscy włączali się w walki o niepodległość Polski. Pradziadek marszałka, porucznik 2 Pułku Jazdy Księstwa Warszawskiego, podpisał dokument Józefa Poniatowskiego. Wincenty był uczestnikiem powstania styczniowego, czego konsekwencją było uwięzienie w warszawskiej Cytadeli.

Młody Konstanty uczęszczał do szkoły kupieckiej przy ulicy Świętokrzyskiej oraz do gimnazjum przy ul. Twardej. Cechowała go sumienność w nauce i zapał do literatury. Uwielbiał także grać na trąbce basowej. Po stracie rodziców stanął przed koniecznością pracy, początkowo w cukierni, a później u dentysty oraz w fabryce pończoch na Woli. Tam też po raz pierwszy zetknął się z ruchem robotniczym, co znalazło wyraz w jego zatrzymaniu podczas pochodów pierwszomajowych i aresztowaniu na Pawiaku.

W stolicy mieszkał przy różnych adresach: ul. Stalowa, ul. Marszałkowska, ul. Konopacka oraz w Grójcu.

I wojna światowa

Podczas I wojny światowej został wcielony do rosyjskiej armii i przydzielony do 5 Kargopolskiego pułku dragonów. Krewni i znajomi przyszłego marszałka, jak jego kuzyn Franciszek i Kazimierz Kierzkowski, służyli w 5 Aleksandryjskim pułku huzarów. Rozkaz dowódcy pułku, płk. Szmidta z dnia 2 sierpnia 1914, wyznaczył jego i innego żołnierza do oddziału. Wkrótce, podczas jednej z misji zwiadowczych, Rokossowski wykazał się odwagą, za co został nagrodzony Krzyżem św. Jerzego IV stopnia.

Bitwy pod Lasocinem i Korczynem były dla niego szkołą życia, a on sam zauważył nieoczywistą obecność Polaków walczących po obu stronach konfliktu. Na koniec 1914 r. cały jego pułk powrócił na odpoczynek do wsi Gacie nieopodal Warszawy. Wycofany na chwilowy urlop odwiedził rodzinę, a po jego zakończeniu powrócił na linię frontu w okolice Bzury.

Podczas działania na północnym froncie w rejonie Poniewieży, Rokossowski awansował na starszego dragona i dołączył do specjalnego zwiadowczego oddziału. Za udział w ataku na niemiecką baterię artylerii 6 maja 1916 roku otrzymał odznaczenie Świętego Jerzego III.

Okres rewolucji

Rok 1918 przyniósł początek rewolucji październikowej, która rozłamała jego jednostkę: niektórzy żołnierze opuścili oddział, inni wstąpili do nowo powstających sił zbrojnych. Sam Rokossowski dołączył do Armii Czerwonej, podczas gdy jego brat Franciszek powrócił do Warszawy. Przez pewien czas pełnił rolę zastępcy dowódcy w oddziale czerwonogwardyjskim. Order Czerwonego Sztandaru był jednym z jego pierwszych odznaczeń za męstwo podczas kawaleryjskiego ataku.

Rokossowski niejednokrotnie odnosił ciężkie rany i kilkukrotnie nagradzany był za wyjątkowe bohaterstwo. Jego przygoda z Mongolia związana była z działaniami wojennymi, które doprowadziły go do rangi dowódcy pułku kawalerii. W 1919 przystąpił do Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików), a potem rozwijał swoje umiejętności dowódcze we Leningradzie, gdzie ukończył szkołę kawalerii u boku Gieorgija Żukowa.

Represje stalinowskie

W 1937 roku Rokossowski padł ofiarą czystek stalinowskich, oskarżony o szpiegostwo na rzecz Japonii i Polski. W wyniku brutalnych przesłuchań trafił do leningradzkiego więzienia Kriesty, gdzie był torturowany, ale nigdy nie złamał się i nie przyznał do zarzutów. Pomimo dramatycznych warunków zachował godność, odmawiając podpisać fałszywe zeznania.

Ocalony dzięki interwencji marszałka Siemiona Timoszenki, Rokossowski po wyjściu z więzienia przez pewien czas nosił przy sobie mały pistolet, gotowy powtórnie zakończyć swoje życie w razie ponownego aresztowania.

II wojna światowa

Początkowy okres wojny

W marcu 1940 roku Rokossowski został amnestionowany i mianowany dowódcą 9 Korpusu Zmechanizowanego, z którym został wysłany w rejon Liali. Po niemieckim ataku na Związek Radziecki przez pewien czas dowodził 9 Korpusem w przeciwnatarciu skierowanym na Dubno, co zostało ocenione jako najskuteczniejsze działanie w tamtym czasie.

11 lipca 1941 roku otrzymał awans na kolejną funkcję dowódcy — 4 Armii Frontu Zachodniego. W pogarszającej się sytuacji musiał działać w rejonie Smoleńska. Niestety, bezskutecznie próbował swymi siłami przejąć miasto. Choć nie udało się odbicie Smoleńska, awansował na generała porucznika.

Bitwa o Moskwę

Walki wokół Moskwy rozpoczęły się dla Rokossowskiego z nowym wyzwaniem: poprowadził 16 Armię podczas niemieckiego natarcia. Jego umiejętność stosowania nieszablonowych rozwiązań i ścisłej współpracy artylerii z piechotą była kluczowa w zaciekłych walkach, celem odbicia Smoleńska. Rokossowski często bywał w pierwszej linii, wspierając swoich ludzi. Sugerował również wypróbowanie nowych metod prowadzenia walki, co miało miejsce podczas odpierania ataków niemieckich na Jelnia.

Niemcy rozpoczęli ofensywę „Tajfun”, mając zamiar okrążenia wojsk radzieckich na wschód od Smoleńska. Rokossowski ze swoimi wojskami musiał stawić czoła trudnym warunkom i wielokrotnie znajdował się bez łączności z dowództwem. Jednak siła jego oddziałów pozwoliła utrzymać obronę, szczególnie pod Wołokołamskiem.

Zimą niemieckie siły były zmuszone przejść do „strategicznej obrony”, co pozwoliło siłom radzieckim przejąć inicjatywę i rozpocząć przeciwnatarcie. Wzmocniona 16 Armia, kierowana przez Rokossowskiego, zdołała zdobyć Kriukowo i znów zaznaczyła swoje zwycięstwo. Po zajęciu Kriukowa oznaczono jego wizerunek w radzieckiej prasie, co przyniosło mu trwałą sławę.

Bitwa stalingradzka

Po walkach pod Stalingradem, już jako dowódca Frontu Dońskiego, Rokossowski przystąpił do porządkowania jednostek i przygotowań kontrofensywy. W liście do żony pisze z wyjątkowym optymizmem i energią, opowiadając o swoim zaangażowaniu. W czasie jego dowództwa, radziecka kontrofensywa rozpoczęła się 19 listopada 1942 roku, zamykając niemiecką 6 Armię w okrążeniu.

Upodobniłem się do wędrownego ptaka i pofrunąłem na południe. Do pracy przystąpiłem od pierwszego dnia…

Dzięki planowi „Pierścień”, który zawnioskował Rokossowski, zorganizowano operację, która doprowadziła do kapitulacji niemieckiej armii. Marszałek Paulus, dowódca niemieckiej 6 Armii, poddał się, przekazując swój pistolet Rokossowskiemu. Za to zwycięstwo nagrodzono go Orderem Suworowa I klasy.

Bitwa na łuku kurskim

Podczas bitwy na łuku kurskim, kierując nowo utworzonym Frontem Centralnym, Stanowisko Rokossowskiego przeszło w defensywną konfigurację, gotowe do odparcia niemieckich ataków za pomocą silnego korytarza artyleryjskiego. W nocy z 4 na 5 lipca udało się zaskoczyć Niemców kontrprzygotowaniem artyleryjskim.

Feldmarszałek Kluge wprowadził do walki niemal pięćset czołgów, ale przewaga bojowa Frontu Centralnego okazała się nie do pokonania. Bitwa kurska umocniła radziecką inicjatywę strategiczną; w Moskwie z okazji zdobycia Orła odbył się słynny salut artyleryjski.

Operacja Bagration

Latem 1944 roku Rokossowski objął dowództwo 1 Frontu Białoruskiego, mając za zadanie zniszczenie niemieckiej Grupy Armii Środek. Pomimo początkowych sporów z dowództwem i Stalinem, Rokossowski wdrożył swe plany, które przyniosły spektakularne sukcesy. W związku z pozwoleniem Stalina na jego strategię, uzyskał przełomowy sukces operacyjny, a jego siły okrążyły Niemców w rejonie Bobrujska.

Stalin zwołał naradę dowódców, aby przedyskutować propozycje zlikwidowania wybrzuszenia…

Doświadczenie Rokossowskiego w przemyślanych działaniach ofensywnych przyczyniło się do szybkiego wyzwolenia Mińska, co doprowadziło do poddania masowych niemieckich jednostek po drodze do Berlina.

Ku Bałtykowi, Odrze i Łabie

Z początkiem 1945 roku Rokossowski objął dowództwo 2 Frontu Białoruskiego, którego operacje między Wisłą a Pojezierzem Mazurskim pozwoliły mu dotrzeć do Bałtyku. W miarę jak Rosjanie wzmacniali swoją kontrolę nad tym regionem, Rokossowski kierował manewry swoich sił, zmuszając wojsko niemieckie do kapitulacji.

Podczas walk zdobyto istotne miasta jak Elbląg oraz obszary Pomorza. Następujący marsz na Zachód przyniósł część Pomorza w ręce radzieckie, a marszałek Rokossowski zaznaczył swoje miejsce w historii, odbijając niemieckie miejscowości do ostatnich dni wojny.

W zdobytych miastach jak Gdańsk, Dworem Artusa stał się symbolem wolnego polskiego miasta pośród łez dawnych i obecnych mieszkańców.

W Polsce

Po zakończeniu konfliktu, Rokossowski został w Polsce, pełniąc funkcję polskiego Ministra Obrony Narodowej od 1949 roku. Mimo że jego awans na marszałka Polski nie został prawnie zatwierdzony wówczas obowiązującymi normami, to jednak za jego rozkazami zmieniono plan sześcioletni, co wpłynęło na przeznaczenie znaczących funduszy dla wojska zamiast na potrzeby cywilne. Przewodniczył procesom sowietyzacji polskich sił zbrojnych, wprowadzając idee ZSRR i zwiększając obecność radzieckich oficerów.

Chociaż Rokossowski wspierał integrację polskiej kultury wojskowej, jego władza budziła spore kontrowersje. Owocem jego decyzji było między innymi przeprowadzenie czystki w WP, co doprowadziło do wydalenia imponującej liczby oficerów – ok. 9 tys. do 1954 roku.

Działał również na rzecz powrotu do polskich tradycji wojskowych. Symboliczne pozostawione przez niego orzełki i salutowanie dwoma palcami były przypomnieniem polskiej tożsamości w wojsku.

Jego decyzje były nieopodal daleko idące: wprowadzał struktury z Armii Radzieckiej, jak i powiązał Polskę z wojskową infrastrukturą radziecką. Równocześnie jednak zdarzały się momenty, gdy Rokossowski reagował stanowczo – jak na przykład usunięcie generała Bolesława Kieniewicza z willi przy Mokotowie, co skończyło się zwrotem dla poszkodowanych lokatorów.

Wyjazd z Polski

Zmiany polityczne, które zaszły w Polsce w 1956 roku sprawiły, że Rokossowski nie został wybrany do nowego Biura Politycznego KC PZPR. Ponadto przywrócono mu wojskową emeryturę, ale on sam postanowił opuścić kraj. Wyjeżdżając z Polski, pozostawił za sobą polsko-rosyjskie dziedzictwo.

Przed wyjazdem Rokossowski skomentował zmienną tożsamość, którą mu przypisywano: „Ot, Cymbarewicz, ironia losu…” a wciąż formalnie określał swoje pochodzenie jako polskie.

Ostatnie lata

Po powrocie do ZSRR w 1956 roku, powracając z Polski, objął wiele istotnych funkcji wojskowych, wnioskując swoje doświadczenia dowódcze w dziedzinach strategii i sztuki wojennej. Do śmierci w 1968 pełnił funkcję konsultacyjną i pozostawił za sobą zbiór artykułów oraz wspomnień, które ujrzały światło dzienne po jego śmierci.

Na sesji naukowej z okazji 50. rocznicy Armii Radzieckiej…

Pod koniec życia prenumerował polskie czasopisma i płyty z muzyką, a także aktywnie szukał kontaktu z Polakami. Pozostawał oddany pamięci swojego kraju nawet podczas ostatnich dni życia spędzonych w szpitalu na Kremlu.

Życie prywatne

Rokossowski miał młodszą siostrę Helenę, która przez całe swoje życie mieszkała w Warszawie i zmarła w 1982 roku. Jego starsza siostra Maria zmarła w 1915 roku na terytorium ówczesnego Cesarstwa Rosyjskiego.

Od 30 kwietnia 1923 roku był żonaty z Julią Pietrowną Barminą, Rosjanką i nauczycielką (1901–1986). Para doczekała się jedynej córki, Ariadny (1925–1978). Ariadna poślubiła Wila, w skrócie Włodzimierza Ilicza Lenina, i urodziła dwóch synów: Pawła oraz Konstantego. Konstanty związany był z Ludmiłą Okuniew, wnuczką carskiego generała, z którą ma córkę Ariadnę, pracującą jako dziennikarka w „Rossijskiej gaziecie”. Potomkowie Rokossowskiego, starają się na różne sposoby pielęgnować pamięć o nim w Polsce, czując się mocno związani z jego korzeniami i uznając Polskę za swoją drugą ojczyznę.

Wbrew powszechnej opinii, marszałek nigdy nie miał romantycznej relacji z aktorką Walentiną Sierową. Na początku wojny poznał młodą lekarkę wojskową Galinę Talanową, która podczas działań wojennych była jego jedyną miłością frontową. W 1945 roku urodziła im córkę, Nadieżdę.

Rokossowski nie znosił samotności, stale pracował ze swoim sztabem. Najczęściej spotykaliśmy go w oddziale operacyjnym lub w pokoju szefa sztabu. Przychodził, zapytywał o kłopoty w pracy, pomagał radą i doświadczeniem, proponował przemyślenie takiego lub innego wariantu przyszłych działań. Zawsze skupiony, umiejętnie przydzielał pracę swoim zastępcom, szefom rodzajów wojsk, sztabowi, radzie wojennej i zarządowi politycznemu. Wszystko to stwarzało wyjątkowo pogodną atmosferę; każdy człowiek chciał odważniej myśleć i równie odważnie działać…

gen. armii Paweł Batow

W opinii historyków

Wielu historyków zgadza się, że Konstanty Rokossowski to postać, która zasługuje na szczególne uznanie w kontekście II wojny światowej. Wśród licznych głosów wypowiadających się na temat jego osiągnięć, pojawia się wiele myśli krytycznych oraz uwag, które podkreślają nie tylko jego talent dowódczy, ale także niezwykłe umiejętności strategiczne.

Polak z pochodzenia, autentyczny Polak, ale obywatel Związku Radzieckiego z wyboru, potem ofiara stalinowskiej czystki, więzień łagrów, torturowany, poniewierany i bity. Powołany do służby po zwolnieniu w 1940. Okazał się jednym z najwybitniejszych dowódców rosyjskich II wojny światowej, może i najwybitniejszym. W historiografii rosyjskiej obecnej, która przewartościowuje wiele utartych schematycznych i propagandowych mitów, toczy się wielka dyskusja: kto był tym najwybitniejszym dowódcą Armii Czerwonej? I bardzo wiele głosów pada m.in. za operację Bagration na korzyść Rokossowskiego, nie Żukowa, tym bardziej nie Koniewa, a właśnie Rokossowskiego i to jest chyba werdykt sprawiedliwy.

Dlaczego Rokossowski jest tak ceniony? Przede wszystkim potrafił on nie tylko zintegrować siły pod swoim dowództwem, ale również zachować względną oszczędność w stratach ludzkich. Uważa się, że jego zdolność do radzenia sobie w trudnych sytuacjach była odzwierciedleniem pragmatyzmu, który w tamtych czasach był niezwykle cenny. Oficerowie i żołnierze, wiedząc o jego podejściu do dowodzenia, czuli się bezpieczniej, chcąc znaleźć się pod jego komendą, co stanowiło formę tzw. „polisy na życie” w brutalnym świecie wojny.

W 1944 roku, niemiecka armia borykała się z wieloma trudnościami, mając za mało sił oraz środków do prowadzenia skutecznego działania. Udało im się utrzymać front, ale wyłamania niosły ze sobą katastrofalne skutki. Ostateczna klęska grupy Armii Centrum w wyniku ataków Rokossowskiego miała ogromne znaczenie strategiczne, prowadząc do powstania luki we froncie, która mogła być zasypana jedynie wzdłuż Wisły. Co więcej, operacja Bagration, w której Rokossowski odegrał kluczową rolę, jest uznawana za jedno z najważniejszych wydarzeń tej wojny. prof. Paweł Wieczorkiewicz podkreśla znaczenie tego dowódcy, stwierdzając, że nazwisko Konstantego Rokossowskiego na pewno zasługuje na pozycję wśród najwybitniejszych liderów II wojny światowej.

Ordery i odznaczenia

Konstanty Rokossowski, wybitny dowódca wojskowy i polityk, został odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami i wyróżnieniami, które odzwierciedlają jego zasługi w trudnych czasach II wojny światowej oraz późniejszych lat.

• Order Budowniczych Polski Ludowej przyznany 22 grudnia 1951 roku,
• Order Krzyża Grunwaldu I klasy, otrzymany 3 lutego 1945 roku,
• Krzyż Wielki Orderu Wojennego Virtuti Militari, który otrzymał 13 lipca 1945 roku,
• Medal za Warszawę 1939–1945,
• Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945,
• Odznaka honorowa „Za zasługi dla Gdańska” z 1965 roku,
• Medal „Złota Gwiazda” Bohatera Związku Radzieckiego, który uzyskał dwukrotnie w latach 1944 i 1945,
• Order „Zwycięstwo”, przyznany w 1945 roku w Związku Radzieckim, byl jednym z 17/16 odznaczonych,
• Order Lenina, który otrzymał aż siedmiokrotnie w latach 1936, 1942, 1944, 1945, 1946, 1956 i 1966,
• Order Rewolucji Październikowej, przyznany w 1968 roku,
• Order Czerwonego Sztandaru, którym został odznaczony sześciokrotnie (1920, 1922, 1930, 1941, 1944, 1947),
• Order Suworowa I stopnia, który otrzymał w 1943 roku,
• Order Kutuzowa I stopnia, przyznany również w 1943 roku,
• Medal „Za obronę Moskwy”,
• Medal „Za obronę Stalingradu”,
• Medal „Za obronę Kijowa”,
• Medal „Za zdobycie Berlina”,
• Medal „Za zdobycie Królewca”,
• Medal „Za wyzwolenie Warszawy”,
• Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”,
• Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”,
• Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej”,
• Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty”,
• Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR”,
• Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”,
• Medal „W upamiętnieniu 800-lecia Moskwy”,
• Krzyż św. Jerzego IV stopnia, przyznany w 1914 roku w Imperium Rosyjskim,
• Medal św. Jerzego II, III i IV stopnia (otrzymany w latach 1917, 1916 oraz 1915),
• Order Suche Batora z Mongolii,
• Order Czerwonego Sztandaru, również z Mongolii,
• Order Przyjaźni z Mongolii,
• Medal Przyjaźni Chińsko-Radzieckiej, przyznany przez ChRL,
• Medal Wolności Króla Chrystiana X z Danii,
• Wielki Oficer Legii Honorowej z Francji,
• Krzyż Wojenny z Francji,
• Krzyż Komandorski Legii Zasługi, przyznany przez Stany Zjednoczone.

Każde z tych odznaczeń świadczy o jego niestrudzonej służbie oraz nieocenionym wkładzie w działania wojskowe i odbudowę po wojnie. Rokossowski jest symbolem odwagi i poświęcenia w imię większego dobra.

Upamiętnienie

Postać Konstantego Rokossowskiego jest obecna w wielu polskich filmach, wśród których znajdują się Cwał, Wyzwolenie, Bitwa za Moskwę, Upadek Berlina oraz Żołnierz zwycięstwa.

Jedna z maszyn Suchoj, stosowanych w liniach Aerofłot, nosi jego imię, co stanowi wyraz uhonorowania jego osoby.

W 1976 roku wybito medal, który upamiętnia Konstantego Rokossowskiego. Medal ten został wydany przez Mennicę Państwową, a jego projektantem był Józef Misztela.

Od 1975 roku Rokossowski był patronem 20 Warszawskiej Dywizji Pancernej, co również świadczy o jego znaczeniu w historii wojskowości.

---

Oceń: Konstanty Rokossowski

---