Henryk Stein-Domski

---

Życiorys

Henryk Stein-Domski, pochodzący z rodziny żydowskiej o średnich dochodach, był synem Hersza-Hermana oraz Bronisławy z Czamańskich. Był bratem Władysława Stein-Krajewskiego. 15 lipca 1904 roku przystąpił do SDKPiL, a w latach 1915–1916 zasiadał w jej Zarządzie Krajowym. Od lutego 1905 roku brał udział w redakcji pisma SDKPiL, znanego jako „Czerwony Sztandar”. Pozostawał na uchodźstwie w latach 1908-1915. W latach 1918–1919 oraz 1925–1927 był aktywnym członkiem Komitetu Centralnego (KC) KPP, pełniąc rolę w Biurze Politycznym KC KPP w 1925 roku.

W lipcu 1919 roku został aresztowany za działania komunistyczne, ostatecznie skazany na sześć miesięcy pozbawienia wolności za posługiwanie się sfałszowanymi dokumentami. W ocenie MSW uznano go za „człowieka o wybitnej inteligencji”, który miał szeroką wiedzę na temat literatury współczesnej oraz historii ruchów społecznych i ekonomicznych. Władł wszystkimi europejskimi językami oraz przejawiał talent literacki, poetycki i krasomówczy.

Na początku lat 20. XX wieku Henryk był kierownikiem berlińskiego oddziału ROSTY, będącego poprzednikiem TASS. Podczas wojny polsko-bolszewickiej, latem 1920 roku publicznie sprzeciwiał się inwazji Armii Czerwonej na Polskę, argumentując, że takie działania zaszkodzą rewolucji komunistycznej. W artykule opublikowanym 22 lipca 1920 na łamach Die Rote Fahne (czyli Czerwony Sztandar), redagowanym przez Komunistyczną Partię Niemiec (KPD), a także w liście do Biura Polskiego RKP(b) (Polbiura) datowanym na 31 sierpnia 1920, przestrzegał przed eksportem rewolucji i wprowadzaniem sowieckiego ustroju w Polsce za pomocą obcych wojsk. Oświadczył, że polski proletariat powinien przeprowadzić rewolucję swoimi siłami, gdyż zewnętrzna dyktatura proletariatu napotka silniejszy opór ze strony klas posiadających i nie zyska wsparcia mas pracujących.

W KPRP przynależał na początku do radykalnej grupy skupiły się wokół Władysława Kowalskiego, znanego jako Grzech. Grupa ta sprzeciwiała się koncepcji jednolitego frontu oraz parlamentaryzmowi, a także podziałowi ziemi wśród chłopów. W lutym 1924 roku, wspólnie z Zofią Unszlicht-Osińską, Ludwikiem Damowskim-Prentkim oraz Julianem Leszczyńskim-Leńskim, opracował tezy znane jako „czwórka berlińska”, dotyczące kryzysu w KPRP oraz najbliższych zadań partii. Krytykował podstawowe założenia II Zjazdu KPRP, w tym hasła walki o rząd robotniczo-chłopski oraz taktykę jednolitego frontu.

Po 1926 roku, zamieszkał w ZSRR, gdzie wstąpił do WKP(b). W lutym 1928 roku został wydalony z partii z powodu uczestnictwa w „trockistowskiej” opozycji, a następnie aresztowany. W maju 1929 roku trafił do łagru w Kraju Dolnowołżańskim. Po złożeniu w sierpniu 1929 roku deklaracji o zerwaniu z opozycją, został zwolniony, a w kwietniu 1930 roku przyjęty ponownie do WKP(b). Od 1931 roku był przewodniczącym sekcji polskiej Moskiewskiej Asocjacji Pisarzy Proletariackich. W 1935 roku po raz kolejny usunięto go z WKP(b), a rok później ze Związku Pisarzy Sowieckich. 3 listopada 1936 roku, w trakcie wielkiej czystki, został aresztowany przez NKWD.

26 października 1937 roku skazano go przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na karę śmierci za „udział w antysowieckiej organizacji terrorystycznej”. Tego samego dnia został stracony. Jego zwłoki skremowano na Cmentarzu Dońskim w Moskwie, gdzie został anonimowo pochowany. Pośmiertnie, 24 listopada 1956 roku, został zrehabilitowany przez Kolegium Wojskowe SN ZSRR. W 1925 roku napisał pracę zatytułowaną „Z walk proletariatu polskiego podczas wojny imperialistycznej 1914-1919”.

---

Oceń: Henryk Stein-Domski

---