Jakub Karpiński

---

Życiorys

Jakub Karpiński jest znakomitym przedstawicielem polskiej myśli społecznej. Ukończył VI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Reytana w Warszawie w roku 1957. W latach 1958–1964 kształcił się z zakresu filozofii i socjologii na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie pełnił funkcję przewodniczącego koła naukowego studentów socjologii. Od roku 1964 pracował na Wydziale Filozoficznym UW, początkowo jako asystent, a później jako starszy asystent. W tym okresie aktywnie wspierał protesty studenckie, m.in. w swoim mieszkaniu zorganizowano wiec w obronie Adama Michnika oraz Henryka Szlajfera w dniu 8 marca 1968 roku.

Wraz z Jadwigą Staniszkis i Andrzejem Mencwelem napisał „Deklarację ruchu studenckiego”, która została ogłoszona 28 marca 1968 roku. Niestety, 9 maja 1968 roku aresztowano go i uwolniono we wrześniu tego samego roku bez postawienia zarzutów. Po wyjściu z aresztu zajmował się dokumentowaniem wydarzeń Marca ’68 oraz nawiązał współpracę z paryską „Kulturą”, gdzie opublikował anonimowy artykuł zatytułowany „Nie o egalitaryzm chodziło” w numerze 6 z 1969 roku.

Osadzony w czasie kolejnych aresztowań, najpierw 31 maja 1969 roku, a później jego sprawa została połączona z tzw. sprawą taterników. Postawiono mu zarzut o przestępstwo zgodnie z art. 5 małego kodeksu karnego, polegające na współpracy z obcymi organizacjami działającymi na szkodę państwa polskiego. Po zakończonym 24 lutego 1970 roku procesie, został skazany na cztery lata pozbawienia wolności; jednak wyrok ten w II instancji został obniżony do 2 lat i 8 miesięcy z powodu amnestii. Został zwolniony z więzienia 19 czerwca 1971 roku.

W okresie po wyjściu na wolność, objął rolę sekretarza redakcji kwartalnika „The Polish Sociological Bulletin”. W 1975 pod pseudonimem Marek Tarniewski napisał w Instytucie Literackim książkę pt. „Ewolucja czy rewolucja”. W tym samym roku był jednym z trzech sygnatariuszy tzw. Listu 59, który sprzeciwiał się zmianom w Konstytucji PRL. Kolejnym jego działaniem było podpisanie Listu 14 w 1976 roku, odwołującego się do represji wobec robotników w Radomiu i Ursusie, a od października 1977 roku był redaktorem w piśmie „Głos”, gdzie publikował pod wspomnianym wcześniej pseudonimem.

Jego twórczość obejmowała też ważne artykuły, takie jak „Działanie i przyszłość” (1977), „Niezależność, solidarność, porozumienie obywateli” (1977) oraz „Niepodległość od wewnątrz” (1978). Był jednym z założycieli Towarzystwa Kursów Naukowych i obronił pracę doktorską, której tematem była „Problematyka przyczynowości w teoriach i badaniach społecznych” pod kierunkiem Stefana Nowaka. W kolejnych latach związał się z życiem akademickim na Uniwersytecie Warszawskim i wyjechał za granicę, żyjąc i pracując w Londynie oraz Nowym Jorku.

Po wprowadzeniu stanu wojennego, był współzałożycielem The Committee in Support of Solidarity w Nowym Jorku. Od roku 1984 współpracował z Institute for Democracy in Eastern Europe (IDEE), redagując pismo „Uncaptive mind”. Na obczyźnie opublikował szereg książek, które przedstawiały charakterystyki systemu komunistycznego oraz najnowszą historię Polski, a dzieła te były wielokrotnie wydawane przez podziemne wydawnictwa w kraju.

W 1992 roku był dyrektorem Instytutu Politycznego w Warszawie, a w latach 1995–1997 pełnił funkcję w Open Media Research Institute w Pradze. Pracował także jako adiunkt w Instytucie Socjologii (Zakład Metodologii Badań Społecznych) Uniwersytetu Warszawskiego do momentu swojej śmierci 22 marca 2003 roku. Został pochowany na warszawskich Powązkach (kwatera 21-1-11).

W dniu 23 września 2006 roku, pośmiertnie uhonorowano go Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, nadanym przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego.

Życie prywatne

Jakub Karpiński był mężem Ireny Lasoty, co dowodzi jego bliskich relacji rodzinnych. Pochodził z rodziny Karpińskich, będąc synem Zbigniewa Karpińskiego. Warto również zaznaczyć, że był starszym bratem dwóch znanych postaci: Wojciecha Karpińskiego oraz Marka Karpińskiego, który kiedyś pełnił funkcję rzecznika Lecha Wałęsy.

Publikacje

Oto wykaz publikacji autorstwa Jakuba Karpińskiego, który zawiera ważne dzieła naukowe oraz literackie, ukazujące jego wszechstronność i zaangażowanie w różnorodne tematy dotyczące polityki oraz socjologii. Również przedstawia znaczące zmiany społeczno-polityczne w Polsce w różnych okresach historycznych.

• Ewolucja czy rewolucja, wyd. Instytut Literacki, Paryż 1975, wyd. drugie rozszerzone jako Ustrój komunistyczny w Polsce, wyd. Aneks, Londyn 1985,
• Krótkie spięcie (marzec 1968), wyd. Instytut Literacki, Paryż 1977,
• Porcja wolności (październik 1956), wyd. Instytut Literacki, Paryż 1979,
• Płonie komitet (grudzień 1970 – czerwiec 1976), wyd. Instytut Literacki, Paryż 1982,
• Mowa do ludu. Szkice o języku polityki, wyd. Puls, Londyn 1984,
• Polska, komunizm, opozycja. Słownik, wyd. Polonia Book Fund, Londyn 1985,
• Przyczynowość w badaniach socjologicznych, wyd. PWN, Warszawa 1985,
• Niepodległość od wewnątrz, wyd. Odnowa, Londyn 1987,
• Taternictwo nizinne, wyd. Instytut Literacki, Paryż 1988,
• Portrety lat. Polska w odcinkach 1944–1988, wyd. Polonia Book Fund, Londyn 1989,
• Nie być w myśleniu posłusznym: Ossowscy, socjologia, filozofia, wyd. Polonia Book Fund, Londyn 1989,
• Dziwna wojna (grudzień 1981), wyd. Instytut Literacki, Paryż 1990,
• Między komunizmem a demokracją, wyd. Verba, Chotomów 1992,
• Kultura i wielość rzeczywistości: szkice o kulturze, wyd. FIS, Lublin 1992 (zbiór artykułów rozproszonych z lat 70.),
• ABC polityki, wyd. ALFA-WERO, Warszawa 1997,
• Wykres gorączki. Polska pod rządami komunistycznymi, wyd. UMCS, Lublin 2001 (zawiera m.in. fragment książki Ustrój komunistyczny w Polsce oraz prace Krótkie spięcie, Porcja wolności, Dziwna wojna),
• Trzecia niepodległość. Najnowsza historia Polski, wyd. Świat Książki, Warszawa 2001,
• Polska po przejściach, wyd. UMCS, Lublin 2003,
• Wprowadzenie do metodologii nauk społecznych, wyd. Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2006.

Jakub Karpiński swoją twórczością w znaczący sposób przyczynił się do analizy przemian zachodzących w Polsce oraz do rozwoju badań w zakresie socjologii.

---

Oceń: Jakub Karpiński

---