Halina Janaszek-Ivaničková

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Halina Janaszek-Ivaničková pochodzi z rodziny o silnych tradycjach patriotycznych. Jej ojciec, pułkownik Wacław Piotr Janaszek, był żołnierzem Armii Krajowej i brał udział w zrywie wolnościowym, jakim było powstanie warszawskie, w wyniku którego stracił życie, zostając rozstrzelanym przez Niemców. Jej matka, Natalia Domicella z domu Goździk, po wojnie emigrowała do Kanady, gdzie spędziła resztę życia. Po zakończeniu powstania Halina trafiła na Śląsk i przez dwa lata mieszkała w domu dziecka w Miechowicach, znajdujących się niedaleko Bytomia. Następnie zamieszkała w internacie państwowego gimnazjum w Bytomiu. W 1947 roku, w wyniku starań przyjaciela ojca, generała Jana Mazurkiewicza, Halina przeniosła się do Warszawy, gdzie zaczęła mieszkać z Mazurkiewiczami. Po kilku miesiącach, z powodu aresztowania opiekunów za działalność w Armii Krajowej, podjęła naukę pod opieką Jadwigi Zdanowej, ówczesnej dyrektorki żeńskiego Gimnazjum im. Marii Curie-Skłodowskiej. W 1951 roku Halina ukończyła szkołę średnią, zdając maturę, a następnie podjęła studia slawistyczne na Uniwersytecie Warszawskim.

Praca naukowa

W 1956 roku Halina zakończyła studia slawistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, zdobywając tytuł magistra filologii słowiańskiej za pracę dotyczącą trylogii Karola Čapka: „Hordubal”, „Meteor” oraz „Zwyczajne życie”. Po jedenastu latach, w 1967 roku, uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, gdzie tematem jej pracy był Problem inteligenta w twórczości Stefana Żeromskiego, podjąwszy współpracę z prof. Stefanem Żółkiewskim. Habilitację na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie uzyskała w 1973 roku, a w 1983 tytuł profesora nadzwyczajnego nauk filologicznych. W 1992 roku przyznano jej tytuł profesora zwyczajnego na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach.

Praca dydaktyczna

Halina rozpoczęła swą karierę akademicką w 1956 roku, kiedy to zostało jej zlecone przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego w Warszawie nauczanie języka i literatury polskiej na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie, gdzie pracowała przez osiemnaście lat. Jej debiutancka publikacja ukazała się w 1956 roku i dotyczyła Marka Hłaski: „Pozoruhodný debut mladého poľského autora”, opublikowana w piśmie „Kultúrny život”. Halina stworzyła program czteroletnich studiów polonistycznych, co przyczyniło się do utworzenia w 1957 roku studium polonistycznego na tej uczelni. Na Uniwersytecie Komeńskiego prowadziła wykłady oraz seminaria, a w 1965 roku zaczęła pracować na stanowisku adiunkta. Oprócz tego była mentorką wielu wpływowych postaci takich jak:

• Marián Servátka – pierwszy ambasador Republiki Słowackiej w Polsce,
• Jozef Hvišč – profesor literatury polskiej na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie,
• Marta Pančíková – dyrektor bratysławskiej slawistyki,
• Miroslava Wlachovská – tłumaczka polsko-słowacka,
• Josef Gerbóc – poeta i tłumacz,
• Anna Boďová-Varsíková – tłumaczka polsko-słowacka.

Wspólnie z Ferdinandem Buffą opracowała w 1963 roku pierwszy słownik polsko-słowacki i słowacko-polski, a w 1968 roku podręcznik do nauki języka polskiego dla samouków. Napisała również dwutomową antologię polskiej literatury pięknej. W Bratysławie zainicjowała Koło Miłośników Kultury Polskiej w Ośrodku Kultury Polskiej.

Po powrocie do Polski w 1974 roku Halina podjęła pracę w Zakładzie Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, gdzie najpierw piastowała stanowisko docenta, a później profesora nadzwyczajnego. W latach 1974-1977 regularnie recenzowała publikacje słowiańskie w „Nowych Książkach”. Pracowała także w znanych periodykach takich jak „Kultura”, „Argumenty” i „Życie Literackie”. W latach 1974-1978 była kierownikiem Pracowni Współczesnych Literatur Zachodnio- i Południowosłowiańskich z filią w Krakowie, a następnie kierownikiem Pracowni Współczesnych Literatur Słowiańskich. Ponadto pełniła funkcję wicedyrektora ds. naukowych w Instytucie Słowianoznawstwa.

W latach 1992-2002 nauczała na Uniwersytecie Śląskim, gdzie publikowała teksty w „Gazecie Uniwersyteckiej”. W latach 1999-2001 wykładała również na Uniwersytecie Warszawskim w obszarze postmodernizmu oraz prowadziła seminaria magisterskie z literatury czeskiej. Przez ostatnie lata swojej kariery, od 1 października 2003 do 31 stycznia 2011, pełniła funkcję kierownika Katedry Literatury Polskiej Mazowieckiej Wyższej Szkoły Humanistyczno-Pedagogicznej w Łowiczu.

Działalność polityczna

W latach 90. Halina aktywnie uczestniczyła w życiu politycznym, nawiązując współpracę z partią Przymierze Samoobrona. W 1993 roku kandydowała bez powodzenia do Senatu, startując z ramienia ugrupowania pod przewodnictwem Andrzeja Leppera. Otrzymała 47 973 głosów w okręgu warszawskim. Po nieudanej kampanii wyborczej Halina zdecydowała się na wycofanie z aktywnej działalności politycznej.

Życie prywatne

W czasie studiów Halina Janaszek-Ivaničková zdecydowała się na małżeństwo z Słowakiem Kolomanem Ivaničką, który był studentem geografii na Uniwersytecie Warszawskim. Później Koloman Ivanička objął stanowisko profesora geografii na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie. Niestety, ich związek zakończył się rozwodem w 1968 roku.

Kolejnym mężem Haliny Janaszek był Edward Kurowski, znany literat. Ich życie rodzinne wzbogaciło się o dwójkę dzieci: syna Kolomana Piotra Ivaničkę, który zdobył tytuł profesora na Uniwersytecie Technicznym w Bratysławie, oraz córkę Małgorzatę Piotrowską z domu Ivaničkovą, utalentowaną piosenkarkę.

Halina Janaszek-Ivaničková znalazła ostatni spoczynek na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie, w kwaterze B43, rząd 3, grób 11.

Członkostwo i przynależność

Halina Janaszek-Ivaničková posiada bogate doświadczenie w pracy w organizacjach naukowych oraz literackich. Jej działalność rozpoczęła się w 1978 roku, gdy po raz pierwszy zasiadła w Komitecie Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, co podkreśla jej zaangażowanie w badania nad kulturą słowiańską.

W 1967 roku stała się członkiem International Comparative Literature Association, znanej również pod francuską nazwą L’Association Internationale de Littérature Comparée. Działalność ta pozwoliła jej na nawiązanie międzynarodowych kontaktów w dziedzinie literaturoznawstwa.

W latach 2003–2008 Halina Janaszek-Ivaničková pełniła funkcję przewodniczącej Komisji Badań Porównawczych Międzynarodowego Komitetu Slawistów, na co wpłynęło jej wieloletnie doświadczenie oraz głęboka znajomość tej dziedziny.

W 2007 roku dołączyła do Komisji Naukowej Międzynarodowego Stowarzyszenia Iberyjsko-Słowiańskich Studiów Porównawczych ComPares, co jeszcze bardziej poszerzyło jej horyzonty badawcze.Jej aktywność w międzynarodowych projektach badawczych jest imponująca.

W latach 2003–2008 była zamorskim członkiem japońskiego mega projektu badawczego o nazwie „Dialogue and Confrontation. The East–West in the Slavic and Eurasian World”, co dowodzi jej szerokiej wizji w badaniach porównawczych.

W 1989 roku została wybrana na przewodniczącą Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich, czym potwierdziła swoje silne powiązania z literacką społecznością w Polsce. Była również aktywnym członkiem Fédération Internationale des Langues et Littératures Modernes oraz od 1971 roku Związku Literatów Polskich, co pokazuje jej długotrwałe zaangażowanie w życie literackie i naukowe.

Odznaczenia i wyróżnienia

Halina Janaszek-Ivaničková, znana postać w dziedzinie kultury i nauki, została uhonorowana wieloma odznaczeniami oraz wyróżnieniami, które świadczą o jej znaczącym wkładzie w swoje dziedziny.

• 1982 (lub 1983) – przyznanie Złotego Krzyża Zasługi przez Radę Państwa,
• 1983 – odznaczenie „1300 lat Państwa Bułgarskiego” przez rząd bułgarski,
• 1985 – zdobyła nagrodę „Trybuny Ludu” I stopnia,
• 1986 – medal Ľudovíta Štúra przyznany przez Muzeum Ľudovíta Štúra w Modrej, zatwierdzony przez Słowackie Ministerstwo Kultury, który jednak dotarł do Warszawy znacznie później,
• 1987 – medal Karola Hynka Máchy, przyznany przez czeskiego Ministra Kultury,
• 1990 – złoty medal Karola Čapka, przyznany przez Ministra Kultury Czeskiej,
• 1994 – nagroda J.M. Rektora Uniwersytetu Śląskiego za pracę zespołową,
• 1997 – nagroda J.M. Rektora Uniwersytetu Śląskiego za indywidualną aktywność w pracy zespołowej,
• 1998 – zdobyła pierwsze miejsce w konkursie Japońskiego Ministerstwa Edukacji na pracę o postmodernizmie, co zaowocowało zaproszeniem na półroczny pobyt do Slavic Research Center na Hokkaido University w Sapporo, gdzie przebywała jako fellow visiting professor od połowy czerwca do połowy grudnia tego roku,
• 1999 – została uhonorowana medalem za Zasługi Dla Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu A.Komeńskiego w Bratysławie,
• 2001 – nagroda J.M. Rektora Uniwersytetu Śląskiego,
• 2002 – za wybitne osiągnięcia w pracy naukowej i społecznej, Halina Janaszek-Ivaničková została odznaczona przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski,
• 2010 – otrzymała medal „Amico Mazoviae Mater” nr 9 „pro meritis ad utilitatem Masoviae Matris” (za zasługi dla tej uczelni) od Rektora i Senatu Wyższej Szkoły Humanistyczno-Pedagogicznej w Łowiczu.

Publikacje

Halina Janaszek-Ivaničková była niezwykle płodną pisarką i badaczką, której dorobek obejmował 10 książek autorskich, a także imponującą liczbę ponad 200 artykułów i esejów, napisanych w różnych językach, w tym polskim, angielskim, bułgarskim, czeskim, francuskim, japońskim, rosyjskim, słowackim oraz węgierskim. W swoim życiu zawodowym pełniła również funkcję redaktora naukowego dla 20 publikacji zbiorowych. Jej prace pojawiały się w renomowanych czasopismach takich jak Kultúrny život, Slovenské pohľady, Slavica Slovaca, Predvoj, Slavia oraz Práca.

• Karel Čapek, czyli Dramat humanisty, Wiedza Powszechna, Warszawa 1962, 267 s.,
• Poľsko-slovenský a slovensko-poľski vreckový slovník, współautor Ferdinand Buffa, Slovenské Pedagogické Nakladateľstvo, Bratislava 1963, 741 s.,
• Učebnica poľštiny pre samoukov. Kľuč k cvičeniam. Poľsko-slovenský; slovensko-poľski slovník., współautor Ferdinand Buffa, Slovenské Pedagogické Nakladateľstvo, Bratislava 1968, 93 s.,
• Świat jako zadanie inteligencji. Studium o Stefanie Żeromskim., Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971, 257 s.,
• Kuncewiczowa, przekład z języka polskiego na angielski K. Cękalska, Agencja Autorska, Warszawa 1974, 57 s.,
• Kochanek Sławy. Studium o Ľudovície Štúrze., wydawnictwo Śląsk, Katowice 1978, 417 s.,
• O współczesnej komparatystyce literackiej, wyd. I, Warszawa 1980, PWN, ISBN 83-01-01793-7, 253 s.,
• O współczesnej komparatystyce literackiej, wyd. II poszerzone i uzupełnione, Warszawa 1989, PWN, ISBN 83-01-08972-5, 331 s.,
• Karel Čapek, Czytelnik, Warszawa 1985, 144 s.,
• Wymiana literacka polsko-czeska i polsko-słowacka w czterdziestoleciu Polski Ludowej., Krajowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985, 47 s.,
• Misjonarze i konsumenci. Literatura i wartości w krajach słowiańskich., wydawnictwo Śląsk, Katowice 1987, 358 s.,
• W krainie Czecha i Słowaka., Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1988, 106 s.,
• Od modernizmu do postmodernizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1996, ISBN 83-226-0687-7, 164 s.,
• Nowa twarz postmodernizmu, Uniwersytet Śląski, Katowice 2002, ISBN 83-226-1113-7, 331 s.
• Joseph Conrad’s Slavic Soul and Feelings in Pavel Vilikovsky’s Novel’ Posledný kôň Pompejí w: The Realms of Biography, Literature, Politics and Reception: Polish and East-Central European Joseph Conrad. redaktor Wiesław Krajka. Wydawca: East European Monographs; Lublin: Maria Curie Skłodowska University; New York ”Columbia University Press,” 2010, ss. 393–428, Vol. IX of Conrad; Eastern and Western Perspectives. redaktor Wiesław Krajka.

W zakresie artykułów i redakcji, Halina Janaszek-Ivaničková przyczyniła się do wielu ważnych prac, w tym:

• Powrót do źródeł duchowości Tatarki: od uległości «Demonowi zgody», poprzez bezsilne słowackie «vajatanie» do buntu zbójnicko-egzystencjalistycznego w: Związki kulturalno-słowackie w dziejach. Redaktor J. Wyrozumski. Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 1996, ISBN 83-85739-22-X, ss. 171–183,
• Apologia a kritika neoromantickej bohemy v tvorbe St. Przybyszewského, „Slavia” 1973, vol. 43, ss. 252–266,
• Rewolucyjna wartość sztuki w powieściach Berenta., „Slavia”, Praha 1974, ss. 277–293,
• Deux modeles d’intellectuel dans la littérature polonaise entre le XIX e et le XX siècle. w: Actes du VIe Congrès de l’Association Internationale de Littérature Comparée., Bordeaux. Organisateur Robert Escarpit. Stuttgart. Kunst and Wissen, Erich Bieber 1975, ss. 479–483,
• Słowianie w świecie antynorm Stanisława Przybyszewskiego, Red naukowa Halina Janaszek Ivaničková i Edward Madany, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, Zakład Narodowy Ossolińskich, Wydawnictwo PAN 1981, ISBN 83-04-00937-4, 383 s., tamże artykuł Słowianie w świecie antynorm Stanisława Przybyszewskiego, ss. 9–32,
• Antologia zagranicznej komparatystyki literackiej pod redakcją Haliny Janaszek-Ivaničkovej, wybór, wstęp, noty o autorach, tłum. m.in., Warszawa Instytut Kultury 1997, ISBN 83-85323-53-8, 327 s.,
• The Horizons of Contemporary Slavic Comparative Literature Studies. Książka była redagowana i publikowana z pomocą projektu badawczego „Dialog i Konfrontacja: East-West Paradigm in the Slavic and Eurasian World (2005–2009) sponsorowanego przez Grants-In Aid For The Scientific Research of Japan Society for the Promotion of Science. Projekt przewodniczył Prof. Tetsuo Mochizuki z Slavic Research Center, Hokkaido University Sapporo, Japonia, Warszawa Dom Wydawniczy Elipsa, 2007, ISBN 978-83-7151-779-2, 251 s.,
• Postmodernism in Literature and Culture of Central and Eastern Europe, redakcja Halina Janaszek-Ivaničková i Douwe Fokkema. Artykuły zaprezentowane na międzynarodowej konferencji, którą zorganizował Uniwersytet Śląski w Ustroniu w listopadzie 1993, Śląsk Sp. z o.o., Katowice 1996, ISBN 83-85831-48-7, 339 s., opublikowane w języku polskim w 1992,
• The Postmodern Avant La Lettre. The Decline of the Grand Recits in West Slavonic Literature, ”Acta Slavonica Japonica”, Slavic Research Center, Hokkaido University 2000, t. 17, ss. 1–32,
• Postmodernism in Poland, w: International Postmodernism. Theory and Literary Practice., w redakcji Hans Bertens i Douwe Fokkema, Amsterdam/Philadelphia 1997, ss. 423–428,
• Literatury słowiańskie po roku 1989 w dialogu z Europą i światem. Nowe zjawiska, tendencje, perspektywy, t. I Transformacja. Pod redakcją naukową Haliny Janaszek-Ivaničkové, Warszawa, Elipsa 2005, tamże Wstęp ss. 7–30 oraz Literatura polska w wirach transformacji ss. 31–60,
• Neohelicon. Acta Comparationis Litterarum Universarum, 2006, XXIII/2 Nr 2 Slavic Literatures after the revolutions of 1989, redaktor-gość H. Janaszek-Ivaničková, Budapest; Akademia Kiado, Dodrecht Springer, ss. 9-148, tamże Slavic Literature in the Chaos of Postmodern Changes ss. 9–36,
• Słowiańszczyzna i świat z perspektywy japońskiej w: Przegląd Rusycystyczny 2009, nr 3, ss. 6–22.

Wśród jej prac znalazły się także publikacje dotyczące >współczesnej literatury oraz komparatystyki, a także prace poświęcone słowiańskim wartościom i dialogowi kulturowemu. Nie ulega wątpliwości, że Halina Janaszek-Ivaničková znacząco wpłynęła na rozwój myśli literackiej oraz badań z zakresu slawistyki.

W ramach działalności akademickiej opublikowała również kolekcję tekstów, która udokumentowała zmiany i kierunki w slawistyce oraz komparatystyce na przełomie tysiącleci, co czyni ją ważną postacią w tej dziedzinie.

---

Oceń: Halina Janaszek-Ivaničková

---