Eugeniusz Dąbrowski (duchowny)

---

Życiorys

Eugeniusz Dąbrowski przyszedł na świat 16 maja 1901 roku w Warszawie, dokładnie na Pradze, w rodzinnej posiadłości przy ul. Białostockiej 4. Jego ojcem był Jan Dąbrowski, który pracował jako robotnik w fabryce Wulkan, natomiast matka, Ludwika, poświęciła się wychowywaniu dzieci. Dąbrowski rozpoczął swoją edukację pod okiem sąsiada, który był nauczycielem, a następnie kontynuował naukę w męskim gimnazjum na Pradze, obecnie znanym jako VIII Liceum Ogólnokształcące im. Władysława IV w Warszawie. Dzięki stypendium ufundowanemu przez księżną Marię Michałową Radziwiłłową, młody Dąbrowski mógł kontynuować naukę, pomimo skromnych warunków materialnych swojej rodziny.

Po zakończeniu nauki w gimnazjum, Dąbrowski podjął studia w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie. W trudnych czasach wojny polsko-bolszewickiej, jako kleryk, wstąpił na front do służb sanitarnych bez zgody władz seminaryjnych, które próbowały usunąć go oraz innych alumnów. Na szczęście interwencja zwierzchników Kościoła warszawskiego uratowała ich od wyrzucenia.

W grudniu 1923 roku, Dąbrowski otrzymał święcenia kapłańskie z rąk bpa Stanisława Galla. Już przed tym wydarzeniem nawiązał bliską znajomość z ks. G.B. Montinim, który później został papieżem Pawłem VI, pełniąc rolę jego tłumacza. W 1926 roku Dąbrowski obronił doktorat na Wydziale Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1926–1929 odbył specjalistyczne studia w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, a po rocznym pobycie w Anglii (Oksford, Cambridge) przyjechał z trzyletnich studiów w Rzymie, które culminowały półroczną podróżą po Bliskim Wschodzie, obejmującą m.in. Turcję, Syrię, Palestynę oraz Egipt.

Po powrocie do ojczyzny w 1929 roku, Dąbrowski rozpoczął pracę jako profesor Pisma Świętego w Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie, gdzie przez piętnaście lat pełnił tę funkcję. Habilitację uzyskał na Uniwersytecie Warszawskim w 1932 roku, a dwa lata później zdobył stypendium Funduszu Kultury Narodowej, które pozwoliło mu na dalsze studia w École des Hautes Études w Paryżu. Był także docentem Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego.

Na krótko przed wybuchem II wojny światowej, Papieski Instytut Biblijny nadał mu tytuł doktora nauk biblijnych, opierając się na rozprawie napisanej w języku francuskim pt. „La Transfiguration de Jésus” (O przemienieniu Jezusa). Promocji doktorskiej dokonał kard. Eugenio Pacelli, który później pełnił funkcję papieża Piusa XII. Dąbrowski stał się pierwszym Polakiem, który zdobył ten prestiżowy tytuł i przez długie lata pozostawał jedynym przedstawicielem Polski posiadającym te kompetencje naukowe.

W lutym 1944 roku, ksiądz Dąbrowski został usunięty z funkcji profesora Warskiego Seminarium Duchownego i został proboszczem parafii Bożego Ciała na Kamionku, gdzie służył aż do swojej śmierci. W czasie powstania warszawskiego, we wrześniu 1944 roku, uratował przed zniszczeniem wotywną świątynię pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej, która obecnie jest konkatedrą młodej diecezji warszawsko-praskiej. Przez ponad 26 lat pełnił intensywną działalność duszpasterską w tej parafii.

Po zakończeniu II wojny światowej, Dąbrowski zaangażował się w działania polityczne w Polsce. W latach 1951–1953 był wiceprzewodniczącym Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich przy Polskim Komitecie Obrońców Pokoju. Wzbudzał pewne kontrowersje związane z ruchem PAX, który miał na celu zrzeszenie postępowych katolików, wspierany przez ówczesne władze. Ksiądz Dąbrowski był kluczowym uczestnikiem powstania Instytutu Wydawniczego PAX. W dniu 12 grudnia 1952 roku, podczas zjazdu duchowieństwa we Wrocławiu, wygłosił krytyczny referat, który ostrzegał przed działaniami Episkopatu, szczególnie w odniesieniu do prymasa Wyszyńskiego. Publikował podobne poglądy na łamach organu PAX, Słowo Powszechne. Jednakże, po aresztowaniu kard. Wyszyńskiego we wrześniu 1953 roku, zerwał wszelkie kontakty z tym środowiskiem.

Ksiądz Eugeniusz Dąbrowski zmarł w Warszawie, w Szpitalu Grochowskim, 8 kwietnia 1970 roku. Jego ostatnia ziemska podróż zakończyła się na warszawskim cmentarzu Bródnowskim (kwatera 5B-5-1), gdzie znalazł spokój na wieki. Przy jego trumnie w kościele Matki Bożej Zwycięskiej na Kamionku modlił się m.in. kard. Stefan Wyszyński.

Praca naukowa

W zbiorze publikacji ks. Eugeniusza Dąbrowskiego z lat 1921-1979 znajduje się aż 288 pozycji.

Jednym z kluczowych dzieł, którymi zasłynął ks. Dąbrowski, jest tłumaczenie Nowego Testamentu. Jego pierwsze wydanie, w którym ostateczną formę literacką ustalał znakomity językoznawca prof. Witold Doroszewski, ujrzało światło dzienne w 1947 roku. Już w następnym roku miał zaszczyt spotkać się z papieżem Piusem XII, co zaowocowało uznaniem i błogosławieństwem dla jego pracy.

Tłumaczenie Dąbrowskiego wzorowane było na Wulgacie, a następnie na oryginalnych językach biblijnych. W latach 50. i 60. jego przekład znajdował zastosowanie w lekcjonarzach i mszałach, aż do momentu publikacji lekcjonarza opartego na Biblii Tysiąclecia.

Kolejnym ważnym osiągnięciem w jego karierze była praca redakcyjna, którą prowadził razem z Feliksem Gryglewiczem nad 12-tomowym zbiorem komentarzy do ksiąg Nowego Testamentu (Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu – komentarze KUL). To pionierskie dzieło w historii polskiej biblistyki przyczyniło się do popularyzacji najnowszych osiągnięć na tym polu. W ramach tej serii Dąbrowski opublikował własne komentarze do Dziejów Apostolskich oraz obu Listów do Koryntian.

Dzięki jego przekładom powstała pierwsza synopsa Ewangelii w Polsce.

Jako ekspert w dziedzinie biblistyki, ks. Dąbrowski znany był ze swojego kategorycznego stylu wypowiedzi oraz ciętego języka. Krytykował m.in. pierwsze wydanie Biblii Tysiąclecia, nazywając ją „Biblią tysiąca błędów” i zarzucając niektórym tłumaczom brak znajomości języków, z których dokonywali tłumaczenia. Ostateczne rewizje Biblii Tysiąclecia potwierdziły część jego zastrzeżeń.

Ks. Dąbrowski zainicjował również prace nad pierwszym polskim przekładem dzieła Józefa Flawiusza Antiquitates Iudaicae. Ostateczna wersja została opracowana przez Zygmunta Kubiaka oraz Jana Radożuskiego, lecz to Dąbrowski nadzorował cały projekt. Jego działalność zapoczątkowała wydawanie naukowych komentarzy do Starego i Nowego Testamentu.

Opinie

Kardynał Stefan Wyszyński w sposób szczególny opisał postać księdza Eugeniusza Dąbrowskiego podczas swojego wystąpienia, które miało miejsce miesiąc po jego odejściu. Wyszyński zauważył, że ksiądz Dąbrowski był osobą znaną i docenianą przez wielu, a jego cechy charakteru były dostrzegane w różnorodny sposób.

Według niego, pozytywne aspekty osobowości Dąbrowskiego zdecydowanie przewyższały jego trudniejsze cechy. Wyszyński podkreślił kapłańską postawę Dąbrowskiego, która zawsze była widoczna. Ksiądz potrafił przyznać się do błędów i wycofać się z działań, która nie spełniały jego oczekiwań.

Jego ogromna pracowitość, która często prowadziła do przemęczenia, imponowała otoczeniu. Ksiądz Dąbrowski spędzał noce na pracy naukowej, poświęcając wiele czasu na badania i pisanie książek. Wyszyński wyraził nadzieję, że jego wkład w rozwój nauk biblijnych oraz szerzenie znajomości Pisma Świętego zostanie właściwie doceniony przez Boga.

Ważniejsze publikacje książkowe

Oto zestawienie istotnych publikacji książkowych autorstwa Eugeniusza Dąbrowskiego, które pokazują jego wkład w badania biblijne i teologiczne. Wiele z jego prac zostało wydanych w okresie międzywojennym oraz w kolejnych latach, a ich tematyką są zarówno aspekty chrześcijaństwa, jak i historia i literatura biblistyczna.

• Na szlakach działalności Chrystusa w Palestynie. Druk. Archidiecezjalna, Warszawa 1932, s. 198,
• Chrystjanizm a judaizm [w:] Chrystjanizm wobec niewiary i ateizmu wydanej jako t. 10 „Warszawskich Studiów Teologicznych”, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Warszawa 1935, s. 31,
• Chrystus. Nakładem Archidiecezjalnego Instytutu Akcji Katolickiej, Warszawa 1939, s. 299,
• Ewangelie. Ich powstanie i rodzaj literacki, Wyd. 2 popr. i uzup., Niepokalanów 1949, s. 168,
• Problemat Chrystusa we współczesnej literaturze katolickiej. Pallottinum, Poznań 1950, s. 80,
• Studia biblijne. Wyd. 2 popr., Pallottinum, Poznań 1952, s. 221,
• Życie Jezusa Chrystusa w opisie Ewangelistów. Wyd. 2, Pallottinum, Poznań 1952, s. 409,
• Święty Paweł. Życie i pisma. Wyd. 2, Wyd. Pallottinum, Poznań 1952, s. 335,
• Prolegomena do Nowego Testamentu. Wyd. 2 popr. i uzup., Wyd. PAX, Warszawa 1952, s. 275,
• Dzieje Pawła z Tarsu. wyd. 2 popr.: Pax, Warszawa 1953, s. 685,
• Glossy i odkrycia biblijne. Wyd. PAX, Warszawa 1954, s. 264,
• Konkordancja podręczna Pisma świętego Nowego Testamentu, Albertinum, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań [etc.] 1955, s. 431,
• Synopsa łacińsko-polska czterech Ewangelii. Synopsis latino-polonica quattour Evangeliorum cum prolegomenis. Pallottinum, Poznań 1955, s. 332,
• Życie Jezusa Chrystusa w opisie Ewangelistów. Przekład i komentarz ks. Eugeniusza Dąbrowskiego. wyd. 4, Pallottinum, Poznań 1957, s. 521,
• Religie świata. Praca zbiorowa. (red.). Wyd. PAX, Warszawa 1957, s. 627,
• Nowy Testament na tle epoki: geografia – historia – kultura. T. 2, Kultura. Pallottinum, Poznań 1958,
• Pismo święte w duszpasterstwie współczesnym. (red.), Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Wyd. TNKUL, Lublin 1958, s. 304,
• Podręczna encyklopedia biblijna. Praca zbiorowa. T. 1-2. (Red.), Księgarnia św. Wojciecha, Poznań [etc.] 1959,
• Odkrycia w Qumran nad Morzem Martwym a Nowy Testament, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań impr. 1960, s. 172,
• Prolegomena do Nowego Testamentu. Wyd. 3 zm. i powiększ., Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1960, X, 683 s.,
• Dzieje Apostolskie. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz. Wyd. Pallottinum, Poznań 1961, s. 615,
• Pismo święte Nowego Testamentu. Wstęp, nowy przekład z języka greckiego, komentarz. Księgarnia Świętego Wojciecha, Poznań [etc.] 1961, s. 858,
• Religie Wschodu. Rozprawę wstępną: Pojęcie religii, jej geneza i rozwój napisał ks. Edward Bulanda T.J. Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1962, s. 458,
• Nowy Testament na tle epoki. Geografia – historia – kultura. T. 1, Geografia – historia, Wyd. Pallottinum, Poznań 1958, s. 387,
• Pismo Święte Nowego Testamentu w 12 tomach. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, red. ks. Eugeniusz Dąbrowski, Katolicki Uniwersytet Lubelski,
• Listy do Koryntian. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz. Pallottinum, Poznań 1965, s. 543,
• Ewangelie i Dzieje Apostolskie. Wstęp, nowy przekład z Wulgaty, komentarz. Wyd. 18, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań, Warszawa, Lublin 1965, s. 480,
• Proces Chrystusa w świetle historyczno-krytycznym. Wyd. 3 zm. i powiększ., Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1965, s. 323,
• Sobór Watykański II a biblistyka katolicka, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1967, s. 457,
• Nowy polski przekład Pisma Świętego z języków oryginalnych. Krytyczna ocena tzw. Biblii Tysiąclecia, Londyn 1967, s. 58,
• Konfrontacje. Drogi rozwoju współczesnej biblistyki Nowego Testamentu. Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1970, s. 500.

---

Oceń: Eugeniusz Dąbrowski (duchowny)

---