Andrzej Wincenty Petrykowski, znany również pod różnymi pseudonimami, takimi jak „Zawada”, „Andrzejewski” oraz „Tarnawa”, to postać o bogatej historii i ważnej roli w polskich zmaganiach z okupacją. Urodził się 22 czerwca 1903 roku w Warszawie i pozostawił po sobie znaczący ślad w historii wojskowości.
W trakcie II wojny światowej pełnił funkcję porucznika rezerwy Wojska Polskiego, a jego zaangażowanie w działania oporu zaowocowało powołaniem na stanowisko komendanta głównego Zbrojnego Wyzwolenia i Korpusu Bezpieczeństwa. Jego przywództwo w tym trudnym okresie miało kluczowe znaczenie dla organizowania oporu przeciwko niemieckim najeźdźcom. Po zakończeniu wojny, Andrzej Petrykowski awansował na stopień pułkownika Ludowego Wojska Polskiego, co stanowiło zwieńczenie jego kariery w strukturach wojskowych.
Życiorys
Pod koniec I wojny światowej Andrzej Petrykowski dołączył do Polskiej Organizacji Wojskowej. W listopadzie 1918 roku brał aktywny udział w akcji rozbrajania niemieckich żołnierzy na ulicach Warszawy. W roku 1921 walczył w III powstaniu śląskim, a w okresie międzywojennym pełnił funkcję dyrektora zakładów metalowych w Warszawie. Jego życiorys jest nieodłącznie związany z wydarzeniami podczas wojny obronnej w 1939 roku, gdy został ranny. Po wzięciu do niewoli niemieckiej udało mu się uciec i na początku października tego samego roku wrócił do Warszawy.
7 października 1939 roku Petrykowski założył organizację konspiracyjną o nazwie Zbrojne Wyzwolenie. W swoich działaniach ściśle współpracował z Organizacją Wojskową (OW) pod dowództwem pułkownika rezerwy Witolda Orzechowskiego, znanego jako „Longinus”. Od początku 1940 roku Zbrojne Wyzwolenie organizowało pomoc i opiekę dla Żydów, z intensyfikacją tych działań na terenie Warszawy, co zostało potwierdzone 20 stycznia przez OW oraz Centralny Komitet Organizacji Niepodległościowych.
W lutym 1940 roku utworzono wspólną komórkę OW i Zbrojnego Wyzwolenia, która miała na celu koordynowanie akcji pomocowych dla warszawskiego getta. Andrzej Petrykowski odegrał kluczową rolę w tej operacji, nadzorując między innymi transporty broni oraz żywności dla Żydów. Do działań wciągnął grupy dowodzone przez Henryka Iwańskiego, oznaczonego pseudonimem „Bystry”, Wrzesińskiego – „Sowa”, i Markowskiego – „Ostoja”. Zorganizował patrole, które pomagały w wydostawaniu Żydów z warszawskiego getta oraz w identyfikowaniu miejsc, gdzie mogli się ukryć. W celu poprawy ich życia poza gettem, nakazał rozszerzenie działalności komórek legalizacyjnych.
Oprócz działań na terenie Warszawy, Andrzej Petrykowski koordynował także pomoc dla ludności żydowskiej z gett w Lublinie, Lwowie i innych miastach, nawiązując w tym celu kontakty z Delegaturą Rządu na Kraj.
W listopadzie 1943 roku współtworzył Korpus Bezpieczeństwa (KB), którego został komendantem głównym. Jego zaangażowanie w działania konspiracyjne doprowadziło do powołania 11 listopada Rady Obrony Narodu, w której pełnił funkcję wiceprezesa oraz komisarza obrony. Petrykowski podporządkował swoją organizację Komendzie Głównej Armii Krajowej. Jednak 26 lipca 1944 roku w Warszawie zawarł porozumienia z komunistyczną Armią Ludową, a następnego dnia także z Polską Armią Ludową. Po tym wydarzeniu, część Korpusu Bezpieczeństwa wyjechała do Lublina, gdzie Petrykowski nawiązał kontakt z wkraczającymi wojskami i podporządkował KB nowym władzom.
Następnie został pierwszym komendantem garnizonu w Lublinie, a zarazem oficerem do zleceń Naczelnego Dowódcy LWP. Niestety, 6 marca 1945 roku został aresztowany przez Informację Wojskową, oskarżony o obsadzanie stanowisk dowódczych w LWP byłymi żołnierzami AK oraz KB i wyrażanie niezadowolenia z powodu wyboru Naczelnego Dowódcy LWP, którym był marszałek Michał Rola-Żymierski, a nie gen. Zygmunt Berling. Na dodatek zarzucono mu wrogie nastawienie wobec ZSRR, Armii Czerwonej oraz Rządu Tymczasowego. Po aresztowaniu w październiku przewieziono go do nowej siedziby Głównego Zarządu Informacji w Warszawie przy ul. Chałubińskiego.
W 1946 roku Petrykowski został skazany na 10 lat pozbawienia wolności, jednak wyrok zredukowano do 2,5 roku ze względu na ogłoszenie amnestii. Po odbyciu kary, 6 września 1947 roku, odzyskał wolność. W roku 1958 Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wcześniejszy wyrok. Andrzej Petrykowski spoczywa na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie, w kwaterze B28-1-15.
Przypisy
- Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Stefan Jan Czarnecki | Wacław Sokolewicz | Zenon Matysiak | Wacław Pieńkowski | Alicja Czerwińska | Józef Bielicki | Wojciech Rostafiński | Tadeusz Żółkiewski | Józef Chomętowski | Marian Kamiński (1912–1994) | Tadeusz Pełczyński (generał) | Janusz de Beaurain | Karol Frycze | Mieczysław Stachiewicz | Wanda Pawłowicz | Feliksa Szczerbiak | Zenon Schreyer | Bronisław Mikołajczyk | Stefan Kowalski (żołnierz) | Jan Bracławski-HermanOceń: Andrzej Petrykowski