Adam Żurawin

---

Życiorys

Adam Żurawin był jedenastym z dwanaściorga dzieci w rodzinie ortodyksyjnych Żydów. Mieszkał przy ulicy Dzielnej 28. W młodzieńczych latach uczęszczał do chederu, a wkrótce jego rodzice zdecydowali o przeniesieniu go do polskiej szkoły publicznej. W klasie, w której się uczył, zyskał kolegę o imieniu Antoni Kolczyński. Podczas nauki w szkole podstawowej przystąpił do organizacji Ha-Szomer Ha-Cair. W 16. roku życia miał szansę dołączyć do szkoły operowej działającej przy Teatrze Wielkim.

Po zakończeniu edukacji rozpoczął pracę jako sprzedawca w fabryce brezentu oraz płótna, która znajdowała się przy ulicy Granicznej. W październiku 1939 roku zapadł na ciężką chorobę, ponieważ zachorował na tyfus i trafił do Szpitala Starozakonnych. Podczas niemieckiej okupacji, Żurawin i jego brat Meir handlowali z Polakami, przy tym posługiwali się fałszywymi dokumentami katolickimi. 7 lipca 1940 roku odbył ślub z Lizą Krystynfrynd.

Od końca 1940 roku Adam utrzymywał bliskie kontakty z Gerhardem Stabenowem, osobą na wyższym stanowisku, która była przełożonym Abrahama Gancwajcha. Pracował także z innymi członkami Urzędu do Walki z Lichwą i Spekulacją. Z Wolfem Szymonowiczem zrealizowali plany szantażu Adama Czerniakowa. Na początku 1942 roku uratował swoją żonę z getta, po czym przenieśli się do nowego mieszkania, które prawdopodobnie mieszkiwało w niemieckiej dzielnicy. Według doniesień kontrwywiadu Armii Krajowej wówczas rozwijał ożywione relacje z gestapo.

W kwietniu 1943 roku otrzymał paszporty Hondurasu dzięki pomocy jednego z przedstawicieli firmy FIAT. Współpraca z Leonem Skosowskim, kolaborantem Urzędu do Walki z Lichwą i Spekulacją, zaowocowała prowadzeniem działalności polegającej na sprzedaży południowoamerykańskich dokumentów w Hotelu Polskim. W połowie czerwca 1943 roku opuścił Warszawę, kierując się do obozu w Vittel. Z kolei 16 maja 1944 roku jego życie zataczało koło, gdyż wylądował w obozie w Drancy, skąd został przetransportowany do Auschwitz-Birkenau. Udało mu się jednak uciec w okolicach Katowic, a dzięki pomocy Polaków został uznany za polskiego spadochroniarza.

W ten sposób dotarł do Częstochowy, a następnie wrócił do Warszawy. Mimo wydanego na niego wyroku śmierci przez ŻOB, nawiązał kontakt z żydowskim podziemiem. W szczytowym momencie powstania warszawskiego, tj. do 18 sierpnia 1944 roku, przebywał w piwnicy budynku przy ulicy Mszczonowskiej, a później trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie. Następnie został skierowany do obozu pracy w Soest, gdzie zajmował się produkcją amunicji. Po pewnym czasie postanowił udać się do Berlina i zgłosił się do Arbeitsamtu, gdzie uzyskał pracę w fabryce Siemensa, otrzymując wsparcie od Stabenowa oraz Karl Fischera, byłego szefa warszawskiej Organizacji Todt.

29 kwietnia 1945 roku zdołał odnaleźć swoją rodzinę w obozie przejściowym w Bourboule, a wkrótce później wyruszyli razem do Włoch, gdzie Adam zaczął pracować jako tłumacz. Po pewnym czasie, we wrześniu 1946 roku, wyjechał do Hawany, skąd po 10 miesiącach dotarł do Nowego Jorku. Tam przeszedł proces sądowy w rabinackim sądzie, który go uniewinnił z zarzutu kolaboracji z Niemcami. Jednakże w 1949 roku przed Sądem Społecznym przy Centralnym Komitecie Żydów Polskich toczył się proces, w którym był oskarżany o wciąganie Żydów w pułapkę w Hotelu Polskim.

W Nowym Jorku Żurawin uruchomił fabrykę szczotek pod nazwą Adams Brush Company. W latach 60. XX wieku postanowił otworzyć własną galerię sztuki. Tematyka związana z jego ewentualną kolaboracją z Niemcami zainteresowała Federalne Biuro Śledcze, jednak sprawa ostatecznie została umorzona. Adam Żurawin zmarł w USA w 1992 roku, pozostawiając po sobie własne wspomnienia i niezwykłą historię życia.

---

Oceń: Adam Żurawin

---