Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie

---

Historia muzeum

Historia instytucji znanej jako Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka zaczyna się od osobistej kolekcji dzieł sztuki oraz rzemiosła z Indonezji, którą gromadził Andrzej Wawrzyniak. Jako polski dyplomata, pracował on w Ambasadzie w Dżakarcie w latach 1961-1971, zbierając w tym czasie około 3000 różnorodnych obiektów. W zbiorach tych znalazły się m.in. broń, maski, tkaniny, rzeźby, obrazy, przedmioty codziennego użytku oraz lalki teatralne.

Ze względu na znaczną wartość i różnorodność kolekcji, jej dalsze utrzymanie stało się dla Wawrzyniaka problematyczne. Koszty profesjonalnej konserwacji, potrzeba odpowiednich miejsc do jej przechowywania, a także konieczność fachowego merytorycznego opracowania, spowodowały, że jedynym słusznym rozwiązaniem wydawało się przekształcenie jej w samodzielne muzeum. W 1971 roku, po powrocie do Polski, rozpoczął starania o realizację tego zamysłu, a on sam miałby stać się dożywotnim dyrektorem i kustoszem placówki.

Inspiracją do stworzenia muzeum była przyjaźń z etnografem i kustoszem Muzeum Etnograficznego w Krakowie, dr. Januszem Kamockim, który sugerował, aby przyjąć wzór przekazania kolekcji starych zegarów do państwa przez Andrzeja Przypkowskiego w Jędrzejowie. 26 lutego 1973 roku, przez akt notarialny, Wawrzyniak przekazał swoją kolekcję na rzecz skarbu państwa, przyjmując stanowisko kierownika Muzeum Archipelagu Nusantary, które funkcjonowało w ramach Muzeum Historycznego m. st. Warszawy, obecnie znanego jako Muzeum Warszawy.

Na wniosek Ministerstwa Kultury i Sztuki, w 1976 roku, powstało Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, które zyskało status samodzielnej jednostki budżetowej z osobowością prawną. Nadzór nad muzeum sprawowała Prezydent m.st. Warszawy oraz Ministerstwo Kultury i Sztuki.

Przez dalsze lata organ założycielski zmieniał się, a od 1999 roku rolę tę pełni Samorząd Województwa Mazowieckiego. 29 sierpnia 2017 roku Sejmik Województwa Mazowieckiego podjął decyzję o nadaniu Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie imienia Andrzeja Wawrzyniaka, co stanowiło hołd dla twórcy oraz długoletniego dyrektora muzeum i jego znaczących osiągnięć w zakresie rozwoju tej ważnej kulturalnej instytucji.

Dyrektorzy

W historii Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie kluczowe miejsce zajmują dyrektorzy, którzy kierowali tą instytucją. Poniżej przedstawiamy listę osób pełniących tę funkcję:

• Andrzej Wawrzyniak – dyrektor w latach 1973-2013,
• Joanna Wasilewska – dyrektor w latach 2013-2023,
• Józef Zalewski – pełniący obowiązki od 2023 roku.

Budynki

Historia Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie zaczyna się od dwóch bliźniaczych budynków, zrealizowanych w stylu późnoklasycystycznym w 1854 roku, które zaprojektował Piotr Frydrych. Te pierwotne gmachy zlokalizowane przy ul. Solec 24 były przez długie lata wykorzystywane jako biura oraz mieszkania dla pracowników rzeźni miejskiej. Dopiero po zakończeniu II wojny światowej zaczęły pełnić funkcję budynków mieszkalnych.

W chwili utworzenia Muzeum Archipelagu Nusantary zadecydowano, że w tych historycznych budynkach znajdą się magazyny eksponatów, biura i pracownie. Zaplanowano również budowę nowego obiektu, przeznaczonego wyłącznie na wystawy, który miał zostać zrealizowany na koszt państwa. Prace renowacyjne były jednak niezbędne, co prowadziło do tego, że zbiory oraz biura muzeum zostały rozproszone w różnych lokalizacjach Warszawy.

W latach 1981–1983 Muzeum działało w kilku miejscach, co znacznie utrudniało jego funkcjonowanie. Dyrekcja oraz pracownicy merytoryczni mieścili się przy ul. Jazdów 2, główne zbiory były składowane w Aninie (gdzie w 1983 roku wynosiły 8000 eksponatów), część zbiorów była przechowywana w domu dyrektora przy ul. Nałęczowskiej 40, a reszta znajdowała się w piwnicy Pałacyku Wierzbickich przy ul. Grochowskiej 64. Wystawy z kolei organizowane były przy ul. Nowogrodzkiej 18 a.

Pierwszy odremontowany budynek przy ul. Solec 24 oddano do użytku w 1983 roku, a drugi zrealizowano rok później. W ciągu kolejnych lat, pod kierownictwem dyrektora Andrzeja Wawrzyniaka, podejmowano starania o budowę nowego obiektu, który miał przede wszystkim służyć wystawom stałym. W 2002 roku Muzeum zawarło umowę z inwestorem, spółką EuroCity, na dzierżawę części działki przy ul. Solec 24, gdzie planowano budowę nowego budynku biurowego, który miał także zapewnić siedzibę Muzeum.

Rozpoczęcie budowy miało miejsce wiosną 2006 roku, jednak w trakcie realizacji projektu zdecydowano się na zmianę jego przeznaczenia, przekształcając go w apartamentowiec z częścią muzealną. Ostatecznie budynek oddano do użytku w 2013 roku. Od maja 2014 roku Muzeum zaczęło organizować w nowym obiekcie wystawy czasowe, a w 2016 roku miała miejsce inauguracja pierwszej części wystawy stałej. Dla tej instytucji była to niezwykle ważna chwila, gdyż po raz pierwszy w jej historii, wszystkie elementy działalności — sale ekspozycyjne, magazyny oraz pracownie — znajdowały się w jednym budynku.

Oaza Azjatycka

W Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie, naprawdę wyróżnia się obszar określany jako Oaza Orientalna. Jest to malowniczy ogródek, w którym starannie umieszczono różnorodne obiekty o azjatyckim rodowodzie. Główną atrakcją tego miejsca jest replika wietnamskiej „Pagody na Jednej Nóżce”, być może najbardziej rozpoznawalnego symbolu buddyjskiej architektury z XI wieku, która pierwotnie znajduje się w Hanoi. To niewielka budowla oparta na pojedynczym, okrągłym słupie, która została zbudowana w 1988 roku z okazji piętnastolecia Muzeum przez specjalistów przybyłych z Wietnamu. Warto dodać, że w miarę ewolucji ogrodu, konstrukcja ta była kilkakrotnie przenoszona.

Oprócz pagody, w Oazie Orientalnej znajdują się również inne fascynujące obiekty. Wśród nich można wyodrębnić dzwon świątynny z Nepalu, wykonany przez ludwisarza Dahrana, który stał się darem Muzeum od Motilala Dugara. Kolejnym cennym eksponatem jest kamienna rzeźba Miłosza Płonki zatytułowana „Budda kreacyjny”. Do całości dopełniają ceramiczne płaskorzeźby autorstwa Pawła Wolańskiego, które przedstawiają chińskie smoki bawiące się perłą.

W roku 2000 przy trasie Wisłostrady powstała drewniana altanka, zaprojektowana w stylu chińskiej architektury. Budynek ten jest ozdobiony czarno-białym sgraffito „Jawajski teatr cieni”, które jest dziełem prof. Tytusa Sawickiego z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Od roku 2012 powstają kolejne elementy sgraffita, tworzone przez studentów ASP pod okiem tegoż prof. Sawickiego, co roku na wiosnę.

Najświeższa koncepcja rozwoju Oazy powstała w 2012 roku, której autorką jest Agata Brzezińska. Składa się ona z dwóch kontrastujących części: naziemnej, zlokalizowanej przy budynku dyrekcji oraz drugiej, „wiszącej” – umieszczonej w głębi działki, w sąsiedztwie ruchliwej Wisłostrady, zainstalowanej na dachu muzealnych magazynów.

Kolekcja

Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie posiada imponującą kolekcję sztuki azjatyckiej, która obejmuje bogaty zbiór dzieł pochodzących z różnych zakątków tego fascynującego regionu. W jego zbiorach znajdą Państwo nie tylko indonezyjską tradycję, ale również dzieła z takich miejsc jak Mongolia, Indie, Nepal, Tybet, Wietnam, Birma, Laos, Chiny oraz Azja Środkowa, w tym Uzbekistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Kazachstan i Kirgistan. Muzeum jest również znane z eksponatów z Afganistanu, Papua-Nowa Gwinea oraz Vanuatu.

Warto podkreślić, że już od swojego początku Muzeum nie ograniczało się wyłącznie do sztuki azjatyckiej. Zbiory wzbogacane są również o dzieła polskich artystów, którzy czerpali inspiracje z bogatej kultury Azji. Wśród najbardziej reprezentatywnych artystów, których prace można zobaczyć w Muzeum, wyróżniają się Andrzej Strumiła, Aleksander Kobzdej, Tadeusz Kulisiewicz, Roman Opałka oraz Stanisław Poznański. Muzeum pełni także rolę mecenasa sztuki, wspierając polskich twórców, którzy w latach 70. i 80. projektowali plakaty oraz medale pamiątkowe.

Mimo że Muzeum Azji i Pacyfiku przez wiele lat nie miało stałej ekspozycji, swoje bogate zbiory prezentowało na licznych wystawach czasowych. Wystawy te odbywały się zarówno w Warszawie, w Galerii Nusantara przy ul. Nowogrodzkiej 18a oraz w Galerii Azjatyckiej 5 przy ul. Freta, jak i w wielu innych miejscach na terenie Polski oraz zagranicą. Z upływem 40 lat swojej działalności, Muzeum zorganizowało niemal tysiąc wystaw, w których prezentowane były zarówno zbiory własne, jak i twórczość współczesnych artystów oraz dorobek znakomitych fotografików.

Biblioteka Azjatycka

Biblioteka Azjatycka jest cennym zasobem z ponad 14 tysiącami woluminów, stanowiącym skarbnicę wiedzy o kulturach krajów Azji, Australii oraz Oceanii. Zgromadzone w niej zasoby koncentrują się na publikacjach naukowych dotyczących zarówno aspektów materialnych, jak i duchowych tych regionów. Jej początki sięgają prywatnego księgozbioru Andrzeja Wawrzyniaka, który był nie tylko założycielem, ale również pierwszym dyrektorem Muzeum.

Najstarsze zbiory biblioteczne pochodzą z XIX wieku, a wiele z nich cechuje się bogatą szatą graficzną, co czyni je szczególnie interesującymi dla badaczy kultury. Biblioteka gromadzi zarówno wydania krajowe, jak i zagraniczne, obejmując różnorodne gatunki literackie. Publikacje te mają charakter akademicki, artystyczny oraz popularny, w tym wiele dzieł uznawanych za unikatowe na polskim rynku wydawniczym.

W jej zbiorach znajdują się również katalogi muzealne, które stanowią efekty współpracy z różnorodnymi muzeami z całego świata, co znacząco poszerza ofertę biblioteki. Warto również zaznaczyć, że Biblioteka Azjatycka może pochwalić się bogatym wyborem czasopism specjalistycznych, słowników i encyklopedii, jak również katalogów aukcyjnych sztuki azjatyckiej.

Wystawy

W Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie, niezwykłe doświadczenia czekają na odwiedzających. W wrześniu 2016 roku miała miejsce inauguracja stałej ekspozycji, która nosi nazwę Strefa Dźwięków. Na wystawie tej zaprezentowano 120 instrumentów muzycznych z różnych klimatów kulturowych, stanowiących fascynujący przekrój przez różnorodność muzyki świata. Obejmują one zarówno proste instrumenty, na których grywano rekreacyjnie, jak i wybitne dzieła sztuki, z których korzystano w czasie występów profesjonalnych muzyków na królewskich dworach. Każdemu z instrumentów towarzyszy bogaty kontekst kulturowy, przedstawiony za pomocą multimedialnych prezentacji, które znacząco wzbogacają wiedzę o tradycyjnych funkcjach instrumentów, jak również o nowoczesnych przemianach, jakie zachodzą w muzyce w wyniku interakcji różnych tradycji.

W czerwcu 2022 roku otwarto kolejną stałą wystawę zatytułowaną Podróże na wschód, która obejmuje ponad 900 obiektów pochodzących z Azji i Oceanii. Wystawa ta prezentuje niezwykle różnorodne eksponaty, w tym artefakty z krajów arabskich, a także przykłady tradycyjnych strojów oraz dzieł malarskich z epoki Kadżarów w Iranie. Szczególnie cenną częścią tej ekspozycji jest rozbudowana kolekcja ubiorów, biżuterii i rękodzieła z obszaru Azji Centralnej, a także unikalne przedmioty związane z życiem i religiami koczowniczych ludów Mongolii. Warto również zauważyć, że prezentowana jest największa kolekcja z indonezyjskich wysp, która liczy ponad 18.000 eksponatów, w tym tradycyjne maski, broń białą oraz modele statków wyplatanych z goździków.

Wystawa Podróże na wschód podzielona jest na pięć stref, które obejmują:

• Azja południowo-zachodnia,
• Azja centralna,
• Mongolia,
• Indonezja,
• Strefa Dźwięków.

W roku 2016 muzeum wzbogaciło się również o nową salę wystaw czasowych, w której odbyły się intrygujące ekspozycje, takie jak:

• Azja / Pacyfik / Solec 24,
• Odkryte – Zakryte. Mężczyzna i kobieta w tradycyjnych społecznościach muzułmańskich,
• Szkoda wyrzucić! Design japońskich opakowań,
• Świat Ajnów. Od Bronisława Piłsudskiego do Shigeru Kayano.

---

Oceń: Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie

---