Kościół św. Jana Bożego w Warszawie

---

Historia

W 1650 roku, Bogusław Leszczyński postanowił ufundować kościół oraz klasztor w swoim dziedzicznym miasteczku Leszno, położonym w pobliżu Warszawy. Dedykowane bonifratrom, czyli zakonowi bonifratrów, miejsce to miało za zadanie nie tylko pełnienie funkcji religijnych, ale także wsparcie dla chorych i potrzebujących. Pierwszym przeorem klasztoru został neapolitańczyk, ks. Modest Genoino, znany w Warszawie jako chirurg.

Fundacja okazała się skromna, a lokalizacja zbyt odległa od centrów miasta. Wspierająca ich działalność rodzina Morsztynów, w osobach Tobiasza – łowczego wielkiego koronnego oraz Jana Andrzeja – referendarza, miała kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju zakonu. W swoim testamencie z 1664 roku Tobiasz Morsztyn zapisał znaczną kwotę na rozwój fundacji, cytując:

„Widząc ojców bonifratellów warszawskich na bardzo szczupłej fundacyi i w niesposobnem miejscu, daleko od miasta na Lesznie zasadzonych, na przeniesienie ich, zmurowanie kościoła i fundacyją w nich tak suffagiorum za duszę moję, jako i sustencyi chorych i ubogich, do której ex reguła obligantur zapisuję i leguję pomienionym ojcom bonifratellom warszawskim 30 000 złot. pol.”

Plan przeniesienia obowiązujących zakonników dotyczył obszaru, który miał być przydzielony przez Jan Wielopolskiego, kasztelana wojnickiego, w rejonie aktualnego placu marsz. Józefa Piłsudskiego.

Budowa samego kościoła i towarzyszącego mu klasztoru została ukończona w 1673 roku. W 1713 roku król August II Mocny nabył pobliski pałac Morsztyna, zaczynając jednocześnie proces przyłączania sąsiednich terenów, w tym obszaru klasztoru. Przeznaczył na budowę nowego kościoła 12 000 talarów. Prace budowlane zaczęto w 1728 roku, a kilka lat później biskup poznański Jan Tarło dokonał uroczystego poświęcenia nowo powstającego kościoła oraz klasztoru.

W trakcie budowy powstał także szpital, który początkowo dysponował jedynie 8 łóżkami. Dopiero w 1760 roku August Czartoryski, wojewoda ruski, zainwestował w rozbudowę szpitala, zwiększając liczbę łóżek do 34, wprowadzając nowe pomieszczenia pomocnicze. August Czartoryski był jednym z kluczowych mecenatów dla rozwoju instytucji.

W testamencie architekta Jakuba Fontany, z dnia 20 marca 1773 roku, zapisana została suma 74 000 złp. przeznaczona na leki oraz utrzymanie chorych w szpitalu. Początkowo bracia zakonni, w tym prowincjał oraz przeor nie pełnili funkcji kapłańskich, a rolę tą sprawowali zakrystianin oraz kapelan. Z biegiem lat, ich zainteresowanie medycyną rosło. Były prowincjał zakonu, Paschal Stirzelheimer, zdobył doktorat z medycyny w Zamościu, co przedstawia dokumentacja historyczna. Jak pisze J. Bartoszewicz:

„Było to 23 marca 1765 r.; wszedł na katedrę Jan Nepomucen Awedyk doktor medycyny i professor zamojski i mówił długo o tem, jaki to powinien być doktor mianowicie według Hippokrata, potem wychwalał naukę i metodę księdza Paschala i jego zakonne prace. Potem zadał mu temata, wręczył oznaki nowej dostojności, i ogłosił Paschala doktorem.”

Podczas zaborów bonifratrzy stawiali opór władzom carskim, ryzykując represjami za wsparcie powstańców w 1831 i 1863 roku. Kościół, szpital oraz budynki klasztorne odegrały znaczącą rolę w czasie powstania warszawskiego, stanowiąc miejsca oporu i obrony przez oddziały z batalionów „Zośka”, „Parasol” i „Czata 49” aż do 25 sierpnia 1944 roku.

Po wojnie kościół został odbudowany; brakowało jednak rekonstrukcji szpitala. Wnętrze kościoła pozostało niemal bez zabytków – jedynie obraz św. Andrzeja z XVII wieku oraz wizerunek Najświętszej Marii Panny w ołtarzu głównym. Uznano także potrzebę upamiętnienia Armii Krajowej oraz o. Serafina Kloca, który odegrał istotną rolę w odbudowie świątyni poprzez liczne tablice memoratywne.

W 1965 roku całość wraz z klasztornym kompleksem wpisano do rejestru zabytków. W latach 1976–2013 kościół pełnił funkcję parafialną, będąc związanym z nieistniejącą już parafią pod wezwaniem św. Jana Bożego i św. Andrzeja Apostoła.

Galeria

---

Oceń: Kościół św. Jana Bożego w Warszawie

---