Kamienica pod św. Anną w Warszawie

---

Historia

Historia kamienicy pod św. Anną sięga aż roku 1440, gdy to w zapisach pojawia się drewniany dom braci Rafaela Suchopędka i Wawrzyńca, kuśnierza. Od 1462 roku majątek przekazany został ich spadkobiercom, Ezechielowi (Czechielowi, Zachielowi, Zachelisowi), również kuśnierzowi.

Kamienica wzniesiona została przed rokiem 1466. Wówczas była to budowla jednotraktowa, która obejmowała dzisiejsze dwa przednie trakty. Struktura była podpiwniczona oraz trzykondygnacyjna, z przyziemiem znacznie wyższym niż obecnie oraz dość niskimi piętrami, w tym przynajmniej jednym, które mogło pełnić rolę magazynową. Z tego okresu zachowały się fragmenty ścian piwnicznych oraz zewnętrzna ściana boczna z charakterystycznymi wnękami, od strony ulicy Wąski Dunaj.

W 1467 roku kamienica przeszła w ręce Macieja Rzepki, która prawdopodobnie została przez tę rodzinę rozbudowana o tylny trakt, w którym znajdowały się izby oraz przejście na podwórze. Zachowały się ściany tylne oraz zewnętrzne od strony Wąskiego Dunaju. Od końca XV wieku obiekt był w posiadaniu burmistrzowskiej rodziny Kazubów. To właśnie oni przeprowadzili gruntowną przebudowę kamienicy na początku XVI wieku, najpewniej w kilku etapach, a data 1535 umieszczona nad wejściem może wskazywać na zakończenie tych prac. Wówczas to do wnęki wstawiono figurę św. Anny Samotrzeciej, a także dwa portale, które obecnie znajdują się w sieni, oraz późnogotycką blendę nad oknem w fasadzie.

W latach 1556-1630 kamienica była w rękach rodziny Szałapskich, w tym m.in. Adama, złotnika, oraz Jana, pisarza kancelarii królewskiej. Po roku 1581 prawdopodobnie przeszła gruntowny remont. W latach 1635-1637 budowla ponownie została przebudowana, tym razem zyskując styl renesansowy. Prace zostały przeprowadzone przez ówczesnego właściciela Henryka Plumhoffa, który był kupcem oraz burmistrzem. Dzięki tej przebudowie zmieniono wysokości kondygnacji i w przyziemiu wydzielono sień, gdzie umieszczono oba dotychczasowe portale, a także wykonano stiukową dekorację wielkiego sklepu (której niestety nie zachowano) oraz nadano nowy wystrój elewacjom, w tym portalom, obramieniom okien, dekoracji sgraffitowej, attyce i wykuszowi w elewacji bocznej.

Od 1645 roku kamienica przeszła w ręce Dawida Mintzera, serwitora królewskiego, a następnie Dawida Zappio, burmistrza. To z nim mogła wiązać się modyfikacja fasady, w której umieszczono dziś nieistniejącą płaskorzeźbę św. Marka z lwem, stąd kolejna nazwa kamienicy — pod św. Markiem. W 1699 roku stała się własnością rodziny Winklerów, a od około 1732 roku przeszła w ręce Drewników (Drewnikowskich). W latach 1741–około 1780 należała do Jordana Kostrzewskiego, lekarza medycyny, w czasie którego działalności w 1766 roku w kamienicy mieściła się restauracja francuska Quellusa. Od około 1784 do 1819 roku budynek był własnością burmistrzowskiej rodziny Lobertów (Wojciecha, Jana, Karola), co mogło wiązać się z kolejnym remontem po 1790 roku.

W 1834 roku budynek przeszedł następne przebudowy pod rządami właścicieli Marii i Franciszka Tietzów (Tyców), które zmieniły wewnętrzny układ pomieszczeń, dobudowując przy elewacji tylnej klatkę schodową (wspólną z kamienicą tylną przy ul. Piwnej nr 48). Ta ostatnia została przesłonięta od Wąskiego Dunaju parawanowym murem z prześwitami. W efekcie elewacje straciły część detalu, a attyka została zlikwidowana.

Od 1887 roku kamienica była własnością Franciszka Strycharzewskiego, a od około 1907 do 1913 roku Salomona Zonda. W 1913 roku budynek został wykupiony z funduszy społecznych oraz prywatnych rąk, a następnie przekazany na rzecz Towarzystwa Przyjaciół Historii. Z inicjatywy towarzystwa, po szczegółowych badaniach, budowla była konserwowana w latach 1913-1915 przez Władysława Marconiego oraz Jarosława Wojciechowskiego, w trakcie którego odsłonięto relikty gotyckie, częściowo zrekonstruowano attykę oraz przywrócono niektóre detale datujące się na przebudowę z lat 1635-1637.

Zniszczenia w czasie II wojny światowej były znaczne i szacowano je na około 80%. Pomimo tego, po wojnie zachowały się piwnice, większa część fasady, elewacja boczna oraz sklepienia parteru. Po odpowiednim zabezpieczeniu w latach 1947-1949 kamienica została odbudowana w latach 1948-1953 według projektu Jana Grudzińskiego, przy zachowaniu ocalałych elementów oraz nowo projektowanej elewacji tylnej i wnętrz, które na parterze nawiązywały do stanu sprzed 1944 roku.

W 2015 roku na fasadzie kamienicy odtworzono płaskorzeźbę przedstawiającą uskrzydlonego lwa, symbol Wenecji. W 1965 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków. Natomiast w 2021 roku do rejestru zabytków ruchomych wprowadzono zespół mebli oraz obiektów metaloplastycznych przechowywanych w kamienicy.

Architektura

Kamienica pod św. Anną to interesująca budowla, której architektura przyciąga uwagę swoją złożonością oraz bogatymi detalami. Obiekt posiada cztery kondygnacje oraz trzy trakty. Warto zaznaczyć, że na wyższych piętrach jest połączony z sąsiednią kamienicą nr 29.

W piwnicach znajdują się trzy poziomy, z których najniższy prowadzi do dawnej studni, dostępnej od ulicy Piwnej, przy numerze 48. Fasada budynku jest przykładem późnorenesansowego stylu z gotyckimi akcentami.

W przyziemiu, po lewej stronie, można znaleźć kamienny portal, również z charakterystycznymi dla późnego renesansu detalami. Obok portalu istnieje zamurowany otwór piwniczny w kamiennym obramieniu, natomiast po prawej stronie króluje duże okno, zamknięte odcinkowo, którego fragmenty ceglanych ostrołukowych blend profilowanych sięgają początków XVI wieku.

Wyższe kondygnacje budynku bogate są w fryzy sgraffitowe, datowane na lata 1635-1637, które były częściowo rekonstruowane. Wzory na nich przedstawiają motywy roślinne, głowy kobiet oraz ptaki, co dodatkowo ożywia fasadę oraz nadaje jej unikalnego charakteru.

W narożniku północno-wschodnim ulokowana jest skarpa, nad którą, na piętrze w płytkiej niszy, dominuje późnogotycka figura św. Anny Samotrzeć, datowana na pierwszą połowę XVI wieku. Na poziomie pierwszym, a częściowo także na drugim, można podziwiać odsłonięty gotycki mur ceglany z charakterystycznymi pięcioma smukłymi wnękami ostrołukowymi, pochodzącymi z około połowy XV wieku.

---

Oceń: Kamienica pod św. Anną w Warszawie

---