Kamienica Bronisława Kryształa w Warszawie

---

Historia

W 1882 roku, zgodnie z decyzją Mikołaja i Weroniki Nowakowskich, została wydzielona posesja z nieruchomości, która wcześniej należała do braci Władysława i Józefa Kaczyńskich. Kamięnica, zbudowana dla Bronisława Kryształa, powstała w 1913 roku, według unikatowego projektu architekta Leona Wolskiego.

W 1918 roku obiekt przeszedł w ręce Bernarda-Berka oraz Esterę Głowińską. Następnie, w 1923 roku, dokonano podziału majątku po matce, z którego udział w kamienicy przypadł trzem córkom: Helenie, Lubie i Celinie Głowińskim. W 1929 roku do majątku dołączyły też udziały ojca.

Architektura

Kamienica Bronisława Kryształa jest to imponujący, pięciopiętrowy budynek frontowy, który wyróżnia się trzema równymi oficynami, razem tworzącym urokliwe, zamknięte podwórze. Konstrukcja obiektu wykonana jest z cegły, a stropy są zabezpieczone ogniotrwałymi materiałami. Na dachu znajduje się niski, blaszany, dwuspadowy element, który wpisuje się w estetykę całości budowli.

Styl

Od strony ulicy Mokotowskiej, dziewięcioosiowa elewacja zachwyca zdobieniami, które nawiązują do późnego klasycyzmu. Po zakończeniu drugiej wojny światowej, po rozbiórce sąsiednich budynków, kamienica zyskała dodatkowe przestrzenie, które poszerzają ją z obu stron. Mimo to, bryła pozostaje płaska, a jej przeciwległe końce zdobią pozorne wykusze oraz wnęki balkonowe usytuowane na trzech górnych kondygnacjach. Na elewacji znajdują się trójkondygnacyjne kolumny, stylizowane na jońskie, cechujące się wysokimi cokołami z wyraźnie żłobionymi trzonami. Budowla dzieli się na kilka wizualnie odrębnych części, w tym dwupoziomowy cokół, które jest akcentowane gzymsami drugiego piętra, a także część trójpoziomową oraz zwieńczenie w formie attyki.

Zwieńczenie to, podparte kolumnami, zachwyca rozbudowanym belkowaniem oraz attyką z balustradą i odpowiadającymi jej cokołami. Pośród dekoracji na attyce znajdują się płaskorzeźby przedstawiające orły z rozpostartymi skrzydłami, które są oplecione wieńcami. Na najniższej kondygnacji, zwanej przyziemiem, zainstalowano pięć dużych, prostokątnych witryn oraz bramę, która jest połączona po lewej stronie z wąskimi drzwiami przeznaczonymi dla pieszych. Pas cokołowy tej kondygnacji został wtórnie obłożony eleganckim granitem. Na wyższych piętrach umieszczono szerokie okna trójskrzydłowe, a gdzie indziej dwuskrzydłowe, z lufcikami umieszczonymi powyżej. Okna zostały ozdobione jedynie delikatnymi obramowaniami, co nadaje im oszczędny, ale elegancki wygląd. Na drugim piętrze zaaranżowano przestronny balkon, wsparty na solidnych belkach.

Brama oraz sąsiadujące z nią drzwi charakteryzują się ażurowym, przeszklonym wzornictwem z ornamentami w postaci kwadratowych pól, ozdobionych ornamentem kandelabrowym. Nad drzwiami widoczne jest okienko w podobnym stylu. Wnętrze wypełnia posadzka asfaltowa, gładko otynkowane ściany oraz strop, w którym widać belki. Po lewej stronie usytuowane jest wejście na klatkę schodową, gdzie dwubiegowe schody powracają, a ich powierzchnia obłożona jest eleganckim białym marmurem. Podobnie wykonane są parapety okien oraz posadzki w podestach, które zaaranżowano w biało-czarną ukośną szachownicę. Balustrady nawiązują do motywów zastosowanych w bramie, przeplatając się z elementami owalnymi. Podesty pięter mają kształt trapezów równoramiennych, wprowadzając dostęp do mieszkań oraz szyb windy. Drzwi główne są reliktem czasów powojennych.

Elewacja

Tylną elewację łączy się z skrzydłami oficyn, które tworzą zamkniętą obudowę podwórza, zdobioną ciągłym, wysokim pasem cokołu z okienkami do piwnic oraz okazałym, koronującym gzymsem. Elewacja bocznej oficyny północnej liczy dziewięć osi. Oficyna poprzeczna ma pięć osi i jest akcentowana zaokrąglonym ryzalitem klatki schodowej, która w swoim centralnym położeniu ma okna stylizowane na wzór okien w pierwszej klatce oficyny północnej. Okna w ryzalicie składają się z dwuskrzydłowych oraz skrajnych trójskrzydłowych.

Wszystkie klatki schodowe zaprojektowane są w jednolitym schemacie. Na dolnym podestie znajduje się podłoga z lastryka, a obok trzy stopnie prowadzą do podestu wyłożonego ceramicznymi płytkami, które tworzą ukośną biało-czerwoną szachownicę. Wyższe biegnące schody oraz balustrady tralkowe wykonane są z drewna, co dopełnia całością estetyki budowli.

Inne informacje

Na piątym piętrze tej historycznej kamienicy, która jest świadkiem wielu ważnych wydarzeń, znajdowały się redakcje dwóch znanych czasopism. Były to „Świat Młodych” oraz „Przegląd Sportowy”.

---

Oceń: Kamienica Bronisława Kryształa w Warszawie

---