Wojciech Wasiutyński

---

Życiorys

1910–1932

Wojciech Wasiutyński urodził się jako syn Bohdana Wasiutyńskiego, profesora prawa i aktywnego członka Narodowej Demokracji, oraz Marii, córki Józefa Buchbindera. Jego siostra to Katarzyna Latałło. W młodości dorastał w Warszawie, a po 1921 roku zamieszkał z rodziną w Poznaniu. Jednakże w 1924 roku ponownie osiedli w Warszawie, gdzie rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Tadeusza Reytana w Warszawie. Po ukończeniu tej szkoły, w 1928 roku zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Już na studiach stał się aktywnym działaczem i wstąpił do Obozu Wielkiej Polski oraz do Korporacji Akademickiej „Aquilonia”. Od 1929 roku piastował stanowisko sekretarza redakcji kwartalnika „Szczerbiec”, który promował idee OWP.

W 1930 roku objął funkcję sekretarza Akademickiego Narodowego Komitetu Wyborczego, który wspierał kampanię wyborczą Stronnictwa Narodowego. Jeszcze w tym samym roku został sekretarzem redakcji magazynu „Akademik Polski”, którym de facto zarządzał, pomimo że Jan Mosdorf był nominalnym redaktorem naczelnym. Od początku stycznia 1932 roku pełnił obowiązki redaktora naczelnego tego czasopisma, które miało na celu zjednoczenie młodych działaczy OWP. Równocześnie zakończył studia wyższe i zaczął współpracę z „Gazetą Warszawską”, gdzie redagował cotygodniowy dodatek akademicki.

1932–1939

Po ukończeniu studiów zawodowych, Wasiutyński redagował antysemicki tygodnik „Wstęga”. Od 1933 roku prowadził felietony oraz pracował w dzienniku „ABC”. Był jednym z czterech sygnatariuszy deklaracji założycielskiej Obozu Narodowo-Radykalnego z 14 kwietnia 1934 roku, jednakże nie podpisał tego dokumentu. W czerwcu 1934 roku został redaktorem pisma ONR „Sztafeta”. Po delegalizacji ONR w 1934 roku został aresztowany i osadzony w więzieniu na dwa miesiące. W 1935 roku objął funkcję sekretarza redakcji tygodnika „Prosto z Mostu”, był także autorem jego felietonów, które w roku 1936 ukazały się w zbiorze „Z duchem czasu”. W tym samym roku stał się także zastępcą redaktora naczelnego „Wieczoru Warszawskiego”. Wspierał również Bolesława Piaseckiego w tworzeniu Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”. Poza działalnością w oficjalnych mediach kontynuował współpracę z „Sztafetą” oraz od 1935 roku uczestniczył w wydawaniu pisma RNR „Ruch Młodych”. W styczniu 1936 roku ożenił się z Haliną Janecką, a w czerwcu bronił pracy doktorskiej zatytułowanej „Regal młynny w średniowiecznym prawie polskim”. Opuścił „Wieczór Warszawski” w czerwcu 1936 roku i od października redagował dziennik „Jutro”. Po jego zamknięciu w 1937 roku zajął się redagowaniem pisma „Falanga”, a równocześnie prowadził felietony w „Prosto z Mostu”. W 1937 roku brał udział w tworzeniu programu RNR „Falangi”, który łączył katolicką religię z nacjonalizmem. 24 maja 1937 roku na świat przyszła jego córka, Joanna. Pod koniec 1938 roku powrócił do „Wieczoru Warszawskiego”, a od stycznia 1939 roku wraz ze Stanisławem Cimoszyńskim wydawał miesięcznik „Wielka Polska”, co oznaczało rozstanie się z kręgiem Bolesława Piaseckiego.

1939–1947

Po rozpoczęciu II wojny światowej, Wasiutyński zdołał uciec na Węgry, gdzie przyłączył się do struktury emigracyjnej Stronnictwa Narodowego, a następnie w styczniu 1940 roku dotarł do Francji przez Rumunię. Pracował w Biurze Prac Politycznych Ministerstwa Spraw Kongresowych. W czasie jego nieobecności w Polsce urodził mu się syn w lutym 1940 roku. Po klęsce Francji osiedlił się w Vichy, gdzie działał w SN i redagował „Biuletyn Narodowy”, a także dwa biuletyny dla polskiej konspiracji w Francji. W obawie przed aresztowaniem w 1942 roku, zbiegł do Wielkiej Brytanii. Od października 1942 roku współpracował z pismem „Myśl Polska”. Po rocznej służbie wojskowej, na jesieni 1943 roku przyjął posadę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Od września 1944 roku powrócił do wojska, gdzie pełnił funkcję referenta prasowego 1 Dywizji Pancernej, wydając tygodnik „Defilada”. Po 1946 roku poza „Defiladą” był również redaktorem miesięcznika „Salamandra”.

1947–1958

W 1947 roku powrócił do Wielkiej Brytanii, gdzie zamieszkał z rodziną. Został nieformalnym redaktorem naczelnym „Myśli Polskiej”, mimo że formalnie nadzorował ją Tadeusz Bielecki. Równolegle pisał także dla tygodnika „Życie” oraz „Dziennika Polskiego”, w którym przez pewien okres kierował działem politycznym. Współpracował z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa oraz Głosem Ameryki. W 1954 roku objął stanowisko przedstawiciela Stronnictwa Narodowego w Tymczasowej Radzie Jedności Narodowej oraz kierował biurem informacji Egzekutywy Zjednoczenia Narodowego. Począc od 1947 roku, był członkiem Centralnego Wydziału Wykonawczego SN, a także prezesem Związku Dziennikarzy Polskich i sekretarzem Akcji Katolickiej. W 1954 roku odebrał nagrodę literacką od Stowarzyszenia Katolickiego „Veritas”.

1958–1994

W 1958 roku został zastępcą kierownika nowojorskiej sekcji Radia Wolna Europa, gdzie jego przełożonym był Karol Wagner-Pieńkowski. Zrezygnował w tym czasie z pełnionych funkcji politycznych i partyjnych w Wielkiej Brytanii. W 1961 roku wraz z Bogdanem Gajewiczem utworzył Instytut Romana Dmowskiego w Nowym Jorku, obejmując jego przewodnictwo. W 1970 roku otrzymał Nagrodę Związku Dziennikarzy RP. Po zamknięciu nowojorskiej sekcji RWE w 1973 roku, na początku 1974 roku został redaktorem naczelnym „Nowego Dziennika”, gdzie pracował przez jeden rok. Po zakończeniu kariery przeszedł na emeryturę, jednakże nie zaprzestał działalności publicystycznej. W latach 1976–1981 publikował felietony w „Wiadomościach” pt. „Beczka Danaid”, za które w 1978 roku otrzymał Nagrodę Wiadomości. Pisał także dla „Myśli Polskiej”. W 1979 roku wsparł Ruchem Młodej Polski, a latem 1986 roku odwiedził Polskę po raz pierwszy od 1939 roku. W 1989 roku aktywnie wspierał powołanie Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. W 1990 roku uhonorowano go Nagrodą „Kultury” im. Juliusza Mieroszewskiego. Regularnie publikował w tygodniku „Młoda Polska”, „Nowym Świecie”, „Słowie” oraz „Życiu Warszawy”.

Wojciech Wasiutyński zmarł w 1994 roku w Rye w Nowym Jorku i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 30 wprost-2-5). Po jego śmierci przyznano mu pośmiertnie Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, co miało miejsce 29 września 1994 roku. Archiwum Wojciecha Wasiutyńskiego jest obecnie przechowywane w Archiwum Emigracji w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu.

Publikacje

Wojciech Wasiutyński, wybitny autor i badacz, pozostawił po sobie zagadkową spuściznę literacką. Oto niektóre z jego najważniejszych publikacji:

• Naród rządzący, Warszawa: Dom Książki Polskiej 1935 [1934],
• Regal młynny w średniowiecznym prawie polskim, Warszawa 1936. Prace Seminarium Dawnego Polskiego Prawa Sądowego Uniwersytetu Warszawskiego, nr 6,
• Z duchem czasu, Warszawa: „Prosto z Mostu” 1936,
• Zagadnienie ziem wschodnich, Warszawa: „Ruch Młodych” 1936,
• Między 3 Rzeszą a 3 Rusią, Warszawa: „Rój” 1939 [1938],
• Świat dokoła Polski: opowiadanie o współczesnej Europie, Łomża: Biblioteka Dobrych Książek 1939,
• (pod pseudonimem: Paweł Janecki) Zagadnienie organizacji Europy Środkowej, Francja 1941,
• Tysiąc lat polityki polskiej, Monachium: „Słowo Polskie” 1946,
• Ruiny i fundamenty, Londyn: Biblioteka Książki Polskiej 1947,
• W służbie narodowi, Londyn: „Myśl Polska” 1948,
• Listy o ludziach, Londyn: „Myśl Polska” 1955,
• „Katolicy społecznie postępowi”, Londyn: Instytut Polski Akcji Katolickiej w Wielkiej Brytanii 1956,
• Libido i lojalność w polityce, Londyn: „Myśl Polska” 1961,
• Millenium> Tysiąclecie Polski chrześcijańskiej 966–1966, Londyn: Komitet Tysiąclecia Polski Chrześcijańskiej 1964,
• Nowy świat: Ameryka 1958-1966, Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1967,
• Ziemia jest ciałem niebieskim: myśli posoborowe, Londyn: Veritas 1972,
• Źródła niepodległości, Londyn: Instytut Romana Dmowskiego 1977,
• (redakcja) Słownik polityczny, pod red. Wojciecha Wasiutyńskiego, Gdańsk: „Młoda Polska” 1980,
• Rozważania o nacjonalizmie, Gdańsk: „Młoda Polska” 1981,
• Czwarte pokolenie: szkice z dziejów nacjonalizmu polskiego, Londyn: Odnowa 1982,
• O program większości, Londyn: Odnowa 1986,
• Skończył się wiek dwudziesty, Gdańsk: „KAW & Exter” przy współpracy z Wydawnictwem Gdańskim 1991,
• Prawą stroną labiryntu: fragmenty wspomnień, oprac. i red. Wojciech Turek, wstęp Wiesław Walendziak, Gdańsk: „Exter” 1996,
• Dzieła wybrane, t.1-2, oprac. i red. Wojciech Turek, wstęp Wojciech Turek, Wiesław Walendziak, Gdańsk: „Exter”, 1999–2000.

---

Oceń: Wojciech Wasiutyński

---