Wiesław Chrzanowski (prawnik)

---

Życiorys

Wykształcenie i praca zawodowa

Wiesław Chrzanowski był synem inżyniera oraz konstruktora silników cieplnych, a także profesora Politechniki Lwowskiej i Politechniki Warszawskiej, ministra w okresie II Rzeczypospolitej, oraz Izabeli. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1975 roku zyskał stopień naukowy doktora, a cztery lata później doktora habilitowanego nauk prawnych, aby w 1980 otrzymać tytuł profesorski w tej samej dziedzinie.

Wiele lat spędził jako nauczyciel akademicki, będąc profesorem na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Od 1987 do 1990 roku pełnił funkcję prodziekana Wydziału Prawa Kanonicznego i Świeckiego KUL, a później zajmował się nauczaniem prawa cywilnego na Uczelni Łazarskiego.

Działalność publiczna

Do 1945

W 1940 roku, z inicjatywy swojego brata Zdzisława, rozpoczął działalność konspiracyjną w organizacji Młodzież Wielkiej Polski. Dwa lata później, w 1943 roku, był jednym z założycieli konspiracyjnej Młodzieży Wszechpolskiej. Jako żołnierz Narodowej Organizacji Wojskowej, która później stała się częścią Armii Krajowej, brał udział w powstaniu warszawskim. Służył w batalionie NOW-AK „Gustaw”, a następnie w batalionie „Harnaś”. W trakcie jednej z akcji został ranny podczas ataku na szpital. Po opuszczeniu stolicy trafił do obozu w Pruszkowie.

Po powrocie do Warszawy przystąpił do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego i angażował się w działania niepodległościowe w organizacjach takich jak Stronnictwo Narodowe i Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska. W lipcu 1945 roku, razem z Tadeuszem Łabędzkim, przyczynił się do reaktywacji pisma „Wszechpolak”, w którym również był redaktorem „Młodej Polski”. Z politycznymi powiązaniami ze Stronnictwem Pracy rozpoczął swoją działalność od 1945 roku.

Okres powojenny

W kwietniu 1946 roku objął przewodzenie Chrześcijańskiemu Związkowi Młodzieży „Ostoja”. Miesiąc później został zatrzymany przez Urząd Bezpieczeństwa, a po kilku tygodniach odzyskał wolność, spędzając jednak kolejny czas w ukryciu do czasu amnestii w 1947 roku. Po tej dacie zaczął pracę w „Tygodniku Warszawskim”.

W okresie 1948–1954 padł ofiarą represji politycznych, a 8 stycznia 1950 roku skazano go na 8 lat pozbawienia wolności. Z zakładu karnego opuścił zakład karny w Rawiczu jako tzw. urlopowany więzień karny w lipcu 1954 roku. Współpracował z prymasem Stefanem Wyszyńskim, podejmując próby uzyskania uprawnień do wykonywania zawodu adwokata od 1956 do 1972 roku. Mimo pozytywnych uchwał rady adwokackiej, minister sprawiedliwości odmówił zatwierdzenia jego wniosków. Ostatecznie Wiesław Chrzanowski zajął się prawem spółdzielczym oraz pracował jako kierownik zespołu radców prawnych w Centralnym Związku Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego. Od 1972 roku był pracownikiem naukowym w Spółdzielczym Instytucie Badawczym.

W 1980 roku chętnie podjął współpracę z Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność”, gdzie odegrał istotną rolę w tworzeniu statutu związku. Ostatecznie w 1981 roku uzyskał pełnię praw do wykonywania zawodu adwokata i współdziałał z Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności.

III Rzeczpospolita

W 1989 roku był jednym z inicjatorów powstania Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, a do roku 1994 pełnił najwyższe funkcje zarządu głównego tej partii. W rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego, od stycznia do grudnia 1991 roku, sprawował stanowisko ministra sprawiedliwości oraz prokuratora generalnego. W wyborach parlamentarnych w 1991 roku, wybrany jako poseł w okręgu lubelskim, zajął stanowisko marszałka Sejmu w I kadencji. W 1993 roku, bez sukcesu, próbował ponownie zdobyć mandat z ramienia Katolickiego Komitetu Wyborczego „Ojczyzna”. W 1992 roku znalazł się na tzw. liście Macierewicza, a w 2000 roku sąd lustracyjny zadecydował o braku powiązań z Służbą Bezpieczeństwa. W latach 1997–2001 był senatorem IV kadencji, reprezentując Akcję Wyborczą Solidarność.

Od 2000 roku pełnił rolę przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej Legislacji Europejskiej, jednak w 2001 roku zdecydował się na wycofanie z aktywnej działalności politycznej. W latach 2005–2010 wzbogacał działalność Rady Kuratorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

W okresie od kwietnia do maja 2011 roku był gościem w programie „Świadkowie historii” emitowanym na antenie Programu I Polskiego Radia. Udzielił również poparcia partii Polska Jest Najważniejsza w 2011 roku. Zmarł 29 kwietnia 2012 roku w Warszawie. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 7 maja, z udziałem zarówno prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, jak i marszałek Sejmu VII kadencji Ewy Kopacz. Wiesław Chrzanowski spoczął w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 229–3–23/24).

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie

Wiesław Chrzanowski był postacią niezwykle szanowaną w polskim życiu publicznym, co potwierdzają liczne nagrody i odznaczenia, które otrzymał w trakcie swojej kariery. Postanowieniem z 10 grudnia 1993 roku został uhonorowany przez prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Następnie, 3 maja 2005 roku, na mocy decyzji prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, przyznano mu Order Orła Białego. W 2007 roku prezydent Lech Kaczyński powołał go do kapituły tego zaszczytnego orderu.

W 2010 roku Wiesław Chrzanowski został odznaczony Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego, który przyznał mu papież Benedykt XVI. Jego osiągnięcia zostały także docenione przez lokalne społeczności: w 2007 roku otrzymał tytuł honorowego obywatela Warszawy, a w 2010 roku – Lublina. Kolejnym istotnym wyróżnieniem była Wielka Odznaka Adwokatura Zasłużonym, przyznana mu w 2007 roku.

Wiesław Chrzanowski był również członkiem honorowym Klubu Konserwatywnego w Łodzi, co podkreśla jego aktywne zaangażowanie w życie społeczne i polityczne.

W aspekcie upamiętnienia, jego nazwisko nosi sala w budynku Komisji Sejmowych oraz aula reprezentacyjna Uczelni Łazarskiego, gdzie nadano mu imię w 2013 roku. Dodatkowo, w 2014 roku, na bloku mieszkalnym przy ul. Solec 79a, został odsłonięty pamiątkowy tablica, upamiętniająca jego miejsce zamieszkania w latach 1966-2012 oraz miejsce śmierci. Wiesław Chrzanowski stał się również patronem XXIV promocji Krajowej Szkoły Administracji Publicznej w Warszawie.

W 2022 roku, na dziesiątą rocznicę jego śmierci, w Sejmie zorganizowano wystawę zatytułowaną „Marszałek Wiesław Chrzanowski (1923–2012) – polityk, prawnik, mistrz”. Wreszcie, w 2023 roku, do obiegu wprowadzono znaczek pocztowy z wizerunkiem Wiesława Chrzanowskiego, którego projektantem jest Paweł Myszka.

---

Oceń: Wiesław Chrzanowski (prawnik)

---