Władysław Bednarz

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Władysław Bednarz był synem lekarza psychiatry, Józefa Władysława Bednarza oraz Aleksandry z Radzimińskich. Jego rodzice angażowali się w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcja Rewolucyjna. Ciekawym faktem jest, że Władysław przyszedł na świat w więzieniu Serbia, gdzie przebywała jego matka, uwięziona w związku z planowaniem zamachu na generała Gieorgija Skałona w sierpniu 1906 roku. Matka z synem zostali uwolnieni z więzienia 6 listopada 1908 roku, a ich ojciec odzyskał wolność 6 stycznia kolejnego roku.

Po tym incydencie rodzina opuściła Królestwo Polskie i przeniosła się do Lwowa, gdzie ojciec podjął pracę w szpitalu psychiatrycznym. Jednak wkrótce małżeństwo uległo rozpadowi, a Władysław pozostał pod opieką ojca. W 1912 roku razem przenieśli się do Petersburga. W czasie I wojny światowej jego ojciec został powołany do armii rosyjskiej, natomiast Władysław stracił starszego brata, Jerzego Bitschana, który zginął podczas obrony Lwowa.

W 1921 roku Władysław z ojcem wrócili do Polski, a on rozpoczął edukację w Gimnazjum Państwowym w Pruszkowie, którą później kontynuował w XI Państwowym Liceum i Gimnazjum im. Jana i Andrzeja Śniadeckich we Lwowie, gdzie w 1928 roku zdał maturę. Po ukończeniu szkoły podjął studia jako wolny słuchacz na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza, a następnie, po zdaniu dodatkowej matury z języka łacińskiego, został w 1929 roku immatrykulowany. W październiku 1930 roku przeniósł się na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie dwa lata później uzyskał stopień magistra prawa.

Kariera w sądownictwie

Do 1945 roku

W latach 1932–1936 Władysław Bednarz pracował jako aplikant w Sądzie Okręgowym w Warszawie. W tym okresie był także aktywnym członkiem Związku Harcerstwa Polskiego oraz Zrzeszenia Aplikantów i Asesorów. W styczniu 1935 roku udało mu się zdać egzamin sądowy. W latach 1936–1937 pracował w Sądzie Okręgowym w Sosnowcu na stanowisku asesora oraz pełniącego obowiązki sędziego śledczego, a później wrócił do Warszawy, aby kontynuować pracę jako asesor w tamtejszym Sądzie Okręgowym. W 1938 roku został mianowany sędzią Sądu Grodzkiego w Łodzi, gdzie pracował aż do wybuchu II wojny światowej.

Niestety w 1939 roku Władysław stracił ojca, który został zamordowany przez Niemców w Mniszku. W wyniku okupacji Władysław w 1940 roku otworzył kancelarię adwokacką w Warszawie, ale po trzech latach musiał zawiesić swoją praktykę. Od 1943 roku utrzymywał się z pracy dorywczej, pracując między innymi jako pielęgniarz w szpitalu w Tworkach oraz realizując prace handlowe. Prowadził także sklep w Złotokłosie.

„Dochodzenie Bednarza” i Polska Misja Wojskowa

8 lutego 1945 roku Władysław wystąpił z wnioskiem o wznowienie pracy jako sędzia w Sądzie Okręgowym w Łodzi. Powrócił do służby 30 kwietnia 1945 roku. Jako pierwszy zadanie powierzono mu prowadzenie śledztwa dotyczącego niemieckich zbrodni na pacjentach polskich szpitali psychiatrycznych, w tym w szpitalu w Kochanówce. Później, jako członek Wojewódzkiej Komisji Badań Zbrodni Niemieckich, zajmował się dokumentowaniem zbrodni w obozie zagłady w Chełmnie.

W ramach komisji współpracował z wieloma osobistościami, m.in. Zofią Nałkowską, Wacławem Barcikowskim, Filipem Friedmanem oraz Stanisławem Batawią, Stefanem Kurowskim i Marią Gurowską. Wspólnie wzięli udział w pierwszej misji komisji do Chełmna, gdzie zwiedzono miejsca związane z tragedią, takie jak pozostałości pałacu i cmentarz w Lesie Rzuchowskim, gdzie odnaleziono szczątki z pieców krematoryjnych.

Na zebraniu komisji 5 czerwca 1945 roku postanowiono, że Bednarz oraz prokurator Julian Leszczyński poprowadzą śledztwo. Formalnie rozpoczęto je 14 czerwca, choć Bednarz przesłuchiwał świadków już od 9 czerwca. Mieszkał wówczas w Kole, przy ulicy Toruńskiej 64. Pierwszym przesłuchanym świadkiem był Mordechaj Podchlebnik, a protokół z jego przesłuchania został wykorzystany przez Zofię Nałkowską do napisania opowiadania „Człowiek jest mocny”.

W czerwcu 1945 roku Bednarz wraz z mieszkańcami narodowości niemieckiej zajmował się przywracaniem porządku w synagodze w Kole oraz wystąpił z wnioskiem o zabezpieczenie 4748 par butów odnalezionych w jej wnętrzu. Był także odpowiedzialny za nadzorowanie ekshumacji w Lesie Rzuchowskim. Na przełomie czerwca i lipca przesłuchiwał Szymona Srebrnika. W lipcu 1945 roku aktywnie uczestniczył w ekshumacji zamordowanych w Lesie Rzuchowskim polskich zakładników.

W dniu 13 lipca 1945 roku wystąpił do sędziego śledczego w Koninie z prośbą o wszczęcie śledztwa w sprawie mordu na Żydach w lesie w miejscowości Kazimierz Biskupi. 31 lipca przesłuchiwał Mordechaja Żurawskiego. Na przełomie sierpnia i września przebywał na urlopie, a we wrześniu uczestniczył w badaniu terenu byłego obozu w Chełmnie, gdzie odnaleziono przedmioty należące do ofiar. W październiku 1945 roku powrócił do Łodzi i kontynuował śledztwo, wspierany przez dwóch asesorów – Sabinę Krzyżanowską i Samuela Bronowskiego.

W listopadzie 1945 roku, podczas wizji lokalnej w obozie, odkryto warstwę popiołu, w której znajdowały się fragmenty kości i włosów. Bednarz ostatni raz przebywał w Chełmnie 11 listopada 1945 roku. W styczniu 1946 roku został powołany do Polskiej Misji Wojskowej w Niemczech i musiał przekazać prowadzenie śledztwa asesorowi. Całe dochodzenie zostało zawieszone 29 marca 1947 roku. W sumie Bednarz przesłuchał 178 świadków i pozostawił po sobie szeroką dokumentację, zgromadzoną w 9 tomach.

W 1946 roku awansował na stopień majora i został mianowany sędzią okręgowym śledczym w Łodzi. W tym samym roku Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce wydała jego referat zatytułowany Obóz straceń w Chełmnie nad Nerem. Publikacja ta została przetłumaczona na język angielski i stała się cennym źródłem informacji o obozie dla wielu badaczy. Materiały zgromadzone przez Bednarza były cytowane w procesach norymberskich przez prokuratorów radzieckich, takich jak Roman Rudenko. Bednarz brał również udział w działaniach mających na celu ujęcie zbrodniarzy nazistowskich. Udało mu się wytropić Alberta Forstera i doprowadzić do jego aresztowania w obozie w Fallingbostel, po czym przewiózł go do Warszawy przed procesem. Działalność w Polskiej Misji Wojskowej zakończył 31 października 1946 roku.

Działalność po 1946 roku

Od 1 listopada 1946 roku do 27 września 1949 roku Bednarz był pracownikiem Prokuratury Sądu Okręgowego w Warszawie, następnie, do 13 lutego 1950 roku, pracował w Prokuraturze Sądu Apelacyjnego w Gdańsku. Po krótkim czasie, od 15 września 1950 roku do 30 czerwca 1955 roku, był związany z Prokuraturą Generalną. W czasie jego kariery był członkiem Polskiej Partii Robotniczej oraz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1955 roku, na własną prośbę, odszedł z pracy w sądownictwie.

Po tym okresie teorii zawodowej, od 1955 roku, Bednarz rozpoczął pracę jako adwokat w województwie białostockim, a w latach 1965–1970 pełnił funkcję radcy prawnego. Angażował się również w działalność samorządu adwokackiego. Między 1961 a 1970 rokiem był kontrolowany przez Wydział III Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Białymstoku, gdzie podejrzewano go o prowadzenie działalności wrogiej wobec ustroju. Władysław Bednarz zmarł w 1997 roku i znalazł spoczynek na cmentarzu farnym w Białymstoku. Jego materiały były wykorzystane w procesach przeciwko m.in. Arthurowi Greiserowi, Walterowi Pillerowi i Hermannowi Gielowi.

Życie prywatne

W 1934 roku Bednarz wziął ślub z Heleną Szulc. W 1935 roku przyszedł na świat ich pierwszy potomek, córka Maria, a w 1942 roku pojawił się syn Jerzy.

---

Oceń: Władysław Bednarz

---