Wanda Michalska

---

Biogram

Wanda Michalska pochodziła z rodziny o silnych tradycjach księgarskich, której historię zapoczątkowała jej babka, Helena Arct, siostra znanego księgarza i wydawcy Stanisława Arcta. Po zamążpójściu z Janem Michalskim, który również był księgarzem i współwłaścicielem Księgarni Wydawniczej Trzaska, Evert i Michalski, urodziła syna Czesława.

W 1927 roku założyła „Introligatornię Artystyczną”, która miała swoją siedzibę na warszawskich ulicach Miodowej 8, a później Miodowej 5 oraz Wspólnej 50. To prestiżowe przedsięwzięcie działało nieprzerwanie do wybuchu II wojny światowej, zatrudniając w szczytowym okresie nawet do 60 pracowników. W introligatorni na kierowniczych stanowiskach znajdowali się Bogdan i Janusz Kałężni, bliscy krewni jej męża. Zakład regularnie realizował zlecenia dla Wydawnictwa Trzaski, Everta i Michalskiego oraz rozwijał dział opraw artystycznych, przyjmując również zamówienia od klientów indywidualnych.

W 1937 roku „Introligatornia Artystyczna” zdobyła Grand Prix na Wielkiej Wystawie Światowej w Paryżu za swoje niezwykłe osiągnięcia w zakresie oprawy wydawniczej dzieła „Polska, jej dzieje i kultura”, a także złote medale za artystyczne oprawy. Warto zauważyć, że ich prace charakteryzowały się skórzanymi i płóciennymi oprawami, które w innowacyjny sposób wykorzystywały unikalne linie introligatorskie. Takie kompozycje ornamentów były niewątpliwie nowatorskie w ówczesnym nakładowym introligatorstwie w Polsce.

Introligatornia Michalskiej stała się znana z użycia najwyższej jakości materiałów oraz precyzyjnego rzemiosła. Po wybuchu II wojny światowej, w 1939 roku, Wanda zdołała przedostać się na Węgry, jednak w sierpniu 1940 roku powróciła do Warszawy, gdzie kontynuowała działalność zakładu przez cały okres okupacji.

W czasie Powstania Warszawskiego introligatornia przekształciła się w Szpital Polowy, a Wanda Michalska sprawowała tam funkcję administratorki. Wówczas posługiwała się pseudonimami „Ciocia” i „Generał”. Po kapitulacji Warszawy, została uwięziona i umieszczona w szpitalu jeńców Armii Krajowej w Zeithain (oddział stalagu IV-B Mühlberg) pod numerem 299777. W sierpniu 1945 roku, po wojennej zawierusze, wróciła do stolicy i otworzyła na nowo introligatornię, początkowo współpracując z introligatorem Władysławem Zjawińskim.

Po zakończeniu wojny, Wanda Michalska aktywnie uczestniczyła w organizacji cechu Introligatorskiego. Od czerwca 1946 roku jej zakład stał się ośrodkiem, gdzie przekazywano prasę niepodległościową. Niestety, wkrótce po tym, w dniu 14 stycznia 1947 roku, została aresztowana jako łączniczka tajnej organizacji „SNN” Stronnictwo Niezawisłości Narodowej. Po procesie skazano ją na trzy lata więzienia, jednak kara została umorzona na mocy amnestii, a oswobodzono ją 10 czerwca 1947 roku.

Introligatornia funkcjonowała w PRL do 1950 roku, kiedy to została włączona do Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej. Wanda Michalska zmarła w 1953 roku i spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w rodzinnym grobowcu Trzeciaków, oznaczonym kwaterą 13-5-15.

Odznaczenia

W 1952 roku Wanda Michalska została uhonorowana dyplomem uznania za swoją działalność w obrębie cechów. Ta nagroda podkreśla znaczenie jej wkładu i zaangażowania.

---

Oceń: Wanda Michalska

---