Stanisław Książek (drukarz)

---

Życiorys

Stanisław Książek był synem Michała i Antoniny z Łętowskich oraz bratem Antoniego Książka. Jego życie osobiste było związane z Józefą Cichocką, która przyszła na świat w Warszawie, a zmarła 12 kwietnia 1912 roku w Łodzi, mając 40 lat. Niestety, brakuje dokładnych informacji na temat daty przybycia Książka do Łodzi, a podawana przez niego informacja o założeniu drukarni w roku 1899 nie wydaje się wiarygodna. Dodatkowo, nieznana jest data jego wyprowadzki z Łodzi.

Działalność wydawnicza

Stanisław Książek odgrywał ważną rolę w krajobrazie wydawniczym, będąc współwydawcą polskiej gazety „Goniec Łódzki”, która była publikowana od 1898 roku. Niestety, została ona zawieszona przez władze carskie 15 marca 1906 roku. Zaledwie dwa tygodnie później, 29 marca 1906 roku, Książek otrzymał pozwolenie na wydawanie nowej gazety – „Kuriera Łódzkiego”, której pierwszy numer zadebiutował 1 kwietnia tego samego roku. Druk gazet odbywał się na prasie pospiesznej w tej samej drukarni, gdzie wcześniej wydawano „Goniec Łódzki”, mieszczącej się przy ul. Zachodniej 37.

W dniu 29 maja 1906 roku, kiedy Książek zakupu wydanej wcześniej drukarni od swojego wspólnika Kazimierza Brzozowskiego, uzyskał kolejne zezwolenie na wydawanie gazety „Kurier Łódzki” 22 sierpnia 1906 roku. Do roku 1911, wydawał ją przy użyciu dwóch maszyn pospiesznych, publikując dwa wydania dziennie – poranne i wieczorne, każde z nich liczyło cztery strony. W podtytule gazety zaznaczone było, że jest ona pismem politycznym, społecznym oraz literackim.

Na początku roku 1909, po zakupie większej maszyny rotacyjnej, Książek był w stanie zwiększyć objętość wydawanego pisma. Dotychczasowe maszyny były wykorzystywane do drukowania akcydensów oraz dodatku do „Kuriera Łódzkiego”, którym była 8-stronicowa „Gazeta Niedzielna”, z pierwszym numerem datowanym na 2 marca 1909 roku. Ten dodatek publikowany był co tydzień i zwykle zawierał reprodukcje dzieł sztuki polskiej oraz europejskiej.

W roku 1910 zespół jego drukarni liczył od 25 do 30 pracowników, podczas gdy roczne obroty osiągały wartość 40 000 rubli. Drukowano tam trzy tytuły gazet oraz różnego rodzaju akcydensy, łącznie z wydaniem 25 książek. Ciekawym aspektem działalności była wprowadzenie przez Książka na łódzkim rynku jako pierwszy 2-tygodniowych płatnych urlopów wypoczynkowych dla personelu technicznego.

Po 16 sierpnia 1911 roku, w wyniku działań cenzury carskiej, gazeta zmieniła tytuł na „Nowy Kurier Łódzki”, a jej formalnym wydawcą został brat Stanisława, Antoni Książek. Po krótkiej przerwie, drukarnia wznowiła publikację tego tytułu 1 kwietnia 1912 roku. W trakcie I wojny światowej gazeta zmieniała liczbę stron oraz w latach 1915-1917 drukowano na jej stronach „Dodatek Ilustrowany do Nowego Kuriera Łódzkiego”. Wydawano również samodzielny dodatek literacki w mniejszym formacie.

W zakładzie, którym zarządzał Wincenty Sławiński, zainstalowane były dwie płaskie maszyny typograficzne oraz dwie prasy litograficzne z dodatkową prasą rotacyjną, która powstała w 1913 roku. Zatrudnienie w roku 1912 wyniosło 15 robotników, a w kolejnym roku wzrosło do 17. W ciągu 276 dni 1912 roku wydrukowano 276 numerów gazety. Ich sprzedaż przyniosła 11 592 rubli, przy kosztach wynoszących 9 540 rubli. Drukowano także afisze, karty pocztowe, a także różnorodne akcydensy.

W latach 1906-1918 Książek nawiązał do znacznej liczby wydawnictw, wyprodukowując około 30 różnorodnych publikacji. W skład tej liczby wchodziły m.in. kalendarze, broszury okolicznościowe oraz dokumenty życia społecznego, w tym ustawy i sprawozdania spółek, które czasem były wydawane w dwóch językach – polskim i rosyjskim. Oprócz tego drukowane były również księgi handlowe, kwitariusze oraz różne rodzaje zaproszeń.

Później, po zakończeniu I wojny światowej, działalność wydawnicza drukarni nieco osłabła. Z dniem 15 grudnia 1919 roku gazeta Książka przeszła w ręce trzyosobowej spółki, która kontynuowała jej wydawanie pod nowym tytułem „Kurier Łódzki Ilustrowany”. W wyniku przekształcenia w 1918 roku, stary „Kurier Łódzki” został zakupiony przez Wiktora Groszkowskiego, Jana Stypułkowskiego oraz Romana Orchulskiego, przenosząc wydawnictwo do większych lokali przy ul. Zawadzkiej (obecnie ul. A. Próchnika) 1 róg Piotrkowskiej.

Stanisław Książek został pochowany na Starym Cmentarzu w Łodzi.

Upamiętnienie

W 1919 roku Julian Tuwim w swoim wierszu zatytułowanym „Łódź” odniósł się do Stanisława Książka, podkreślając jego znaczenie jako drukarza. Wiersz ten zawiera znamienne słowa, które ukazują, jak ważna była rola Książka w kształtowaniu literackiego świata tamtych czasów.

Nawet mizerne wiersze me
Łódź oceniła najpierwsza,
Bo jakiś Książek drukował mnie
Po dwie kopiejki od wiersza.

Te wersy wyrażają wdzięczność Tuwima za wsparcie, jakie otrzymał od Książka, tym samym upamiętniając go w swojej twórczości.

---

Oceń: Stanisław Książek (drukarz)

---