Wacław Gąsiorowski

---

Młodość

W młodym wieku piętnastu lat, Wacław Gąsiorowski rozpoczął swoją samodzielną drogę zawodową po stracie rodziców, czemu towarzyszyła pilna potrzeba samodzielnego utrzymania się. W tych trudnych czasach, zdołał jednak zdobywać wiedzę na własną rękę, co ukierunkowało go w stronę literatury.

W początkowym etapie kariery, był zatrudniony jako pomocnik aptekarza. Nawiązując do tego fragmentu swojej biografii, Wacław przedstawił swoje doświadczenia w powieści zatytułowanej Pigularz, która ukazała się na rynku w 1900 roku. Wkrótce po tym, został wcielony do armii carskiej, gdzie odbył niecałe dwa lata służby wojskowej, co miało duży wpływ na jego dalszą twórczość.

W trakcie swojego pobytu w wojsku, napisał pierwszą sztukę teatralną, pt. Szare życie, która zyskała uznanie dzięki nagrodzie w konkursie „Kuriera Warszawskiego” oraz została wystawiona w teatrze „Rozmaitości” w 1892 roku. Po zakończeniu służby, Gąsiorowski zajął się pracą jako księgowy, co dało mu pewną stabilność finansową.

Warto również zwrócić uwagę na jego działaniami w sferze politycznej, ponieważ stał się aktywistą, który angażował się w konspirację niepodległościową w zaborze rosyjskim. Organizował tajne czytelnie zarówno w Rawie, jak i Warszawie, co znacznie zwiększyło jego wpływy wśród intelektualistów tamtego okresu.

W późniejszych latach, był redaktorem „Przeglądu Tygodniowego” oraz korespondentem „Słowa Polskiego”. Jego literacka kariera rozwijała się dynamicznie, a w 1901 roku na łamach warszawskiego „Dziennika dla Wszystkich” rozpoczęła się publikacja jego powieści Huragan, która, mimo nieprzychylnego przyjęcia przez krytyków, zyskała natychmiastowe uznanie wśród czytelników.

Emigracja

Wacław Gąsiorowski był osobą, która zmuszona była opuścić Królestwo Polskie, gdyż ścigała go rosyjska służba bezpieczeństwa – Ochraną. Powodem tej sytuacji była jego publikacja dotycząca przybycia cara Mikołaja II do Warszawy w książce zatytułowanej „Ugodowcy”. Przez pewien czas znalazł schronienie we Lwowie, a następnie udał się na Zachód.

W Paryżu, gdzie osiedlił się w 1904 roku, Gąsiorowski zajął się działalnością literacką. Jako twórca tygodnika „Polonia” oraz organizator struktur „Sokoła”, odegrał istotną rolę w życiu kulturalnym Polaków poza granicami kraju. Prowadził także badania nad zbiorami poloniców w Muzeum w Rapperswilu.

W trakcie swojej podróży po Europie, Gąsiorowski podążał szlakami kampanii napoleońskich, odwiedzając miejsca historycznych bitew na Elbie, Korsyce oraz błoniach pod Marengo, Somosierrą i Wagram. Zgromadził bogaty materiał do swoich powieści, które przybliżały te romantyczne i wojenne czasy.

Po wybuchu I wojny światowej z pełnym zaangażowaniem włączył się w działania na rzecz niepodległości Polski, współuczestnicząc w tworzeniu jednostek wojskowych. Był jednym z członków komitetu organizacyjnego Armii Polskiej we Francji, który powstał jeszcze przed utworzeniem komitetu werbunkowego.

Po pewnym czasie spędzonym w Ameryce Północnej w latach 1918–1919 oraz 1921–1930, Gąsiorowski rozpoczął wykłady z literatury oraz historii cywilizacji, pełniąc funkcję kierownika kolegium polskiego w Cambridge Springs. W tym okresie współpracował z kilkoma polonijnymi czasopismami, takimi jak „Kurier Nowojorski”, „Górnik” oraz „Gwiazda Polarna”.

W swoich popularnych powieściach dla młodzieży, odwołujących się do napoleońskich epok, Gąsiorowski barwnie przedstawiał wiele realnych postaci z tamtych lat. Jego twórczość miała ogromny wpływ na kilku kolejnych autorów, w tym wybitnego pisarza Stefana Żeromskiego. W ten sposób oddziaływał na świadomość patriotyczną kolejnych pokoleń Polaków.

W kraju

W 1930 roku Wacław Gąsiorowski na stałe osiedlił się w Polsce, osiedlając się w willi „Ukrainka” położonej w Konstancinie. Już niedługo po powrocie objął stanowisko prezesa Stowarzyszenia Pisarzy i Publicystów Emigracyjnych, co było ogromnym osiągnięciem jego kariery. W jego twórczości dominowały powieści historyczne, które cieszyły się niesłabnącym zainteresowaniem ze strony czytelników, szczególnie wśród młodzieży.

W 1938 roku otrzymał Nagrodę im. Elizy Orzeszkowej, co było zwieńczeniem jego literackiej działalności. Od roku 1936 pełnił funkcję sołtysa Konstancina, traktując ją jako zaszczyt; w tym okresie nie oczekiwał wynagrodzenia. Jego życie jednak nagle się zakończyło 30 października 1939 roku, a miejsce jego spoczynku znalazło się na cmentarzu w Skolimowie.

Kondukt pogrzebowy, jaki wyruszył z willi „Ukrainka” do Skolimowa, stał się wielką patriotyczną manifestacją i odzwierciedlał szacunek do zmarłego pisarza. Krótką chwilę po jego śmierci zaczęło się powtarzać stwierdzenie, iż Gąsiorowski „zmarł ze zgryzoty po klęsce wrześniowej”, co obrazowało jego głęboki związek z losami kraju.

Twórczość

W twórczości Wacława Gąsiorowskiego możemy dostrzec szeroki wachlarz tematów oraz różnorodność form literackich. W szczególności warto zwrócić uwagę na następujące dzieła:

• Zginęła głupota! Powieść z niedalekiej przyszłości (1899),
• Pigularz (1901),
• Ugodowcy (1901),
• trylogia napoleońska,
• Huragan (1902),
• Rok 1809 (1903),
• Szwoleżerowie gwardii (1910) tom 1, tom 2,
• Pani Walewska (1904),
• Czarny Generał (1904),
• Pamiętniki wojskowe Józefa Grabowskiego oficera sztabu cesarza Napoleona I, 1812-1813-1814 (1905),
• Finis Poloniae (1906),
• Anarchiści (1906),
• Księżna Łowicka (1908),
• Tragic Russia (1908),
• Emilia Plater (1910),
• Bem (1911),
• Babilon (1912),
• Miłość królewicza (1931),
• Thalitha Kumi (1907),
• Królobójcy (1905),
• Kajetan Stuart (1903),
• Interregnum (Bezkrólewie): powieść historyczna z XVIII wieku (1933),
• Fajka Batorego (1934).

Każde z tych dzieł wnosi coś unikalnego do polskiej literatury, ujawniając zainteresowania i inspiracje autora, które obejmowały zarówno historię, jak i fikcję.

Film

Zagadnienie filmowych adaptacji dzieł Wacława Gąsiorowskiego zasługuje na szczegółowe omówienie. W 1932 roku na ekranach kin zadebiutował film Księżna Łowicka, który znany jest również pod tytułem Noc Listopadowa. Inspiracją do jego stworzenia była powieść o tym samym tytule. W filmie zagrali znakomici aktorzy, a wśród nich Jadwiga Smosarska, Stefan Jaracz oraz Józef Węgrzyn.

Następnie, w 1937 roku, Gąsiorowski był odpowiedzialny za dialogi oraz pełnił rolę kierownika literackiego w filmie Ułan księcia Józefa, który znany jest także pod tytułem Dziewczyna i ułan. W tej produkcji główne role przypadły w udziale Franciszkowi Brodniewiczowi oraz Jadwidze Smosarskiej.

W tym samym roku na arenie międzynarodowej zyskał rozgłos film Pani Walewska (ang. Conquest), który powstał w Hollywood pod reżyserią Clarence’a Browna. Film ten jest adaptacją powieści Gąsiorowskiego noszącej tę samą nazwę, a tytułową rolę zagrała słynna aktorka Greta Garbo.

Upamiętnienie

W hołdzie Wacławowi Gąsiorowskiemu, swoją pamięć zachowują liczne oznaczenia oraz tablice pamiątkowe. W 1969 roku na bocznej ścianie pałacu Biskupów Krakowskich, zlokalizowanej od strony trasy W-Z, odsłonięto tablicę upamiętniającą jego postać.

Warto również zaznaczyć, że 9 lipca 2001 roku został uhonorowany tytułem patrona ulicy w Warszawie, w dzielnicy Stare Bemowo. Tam, w tym miejscu, znajduje się także poświęcona mu tablica MSI, która przypomina mieszkańcom i odwiedzającym o jego zasługach.

---

Oceń: Wacław Gąsiorowski

---