Roman Kramsztyk

---

Życiorys

Roman Kramsztyk był osobą wywodzącą się z zasymilowanej rodziny żydowskiej, synem Juliana Kramsztyka oraz wnukiem Izaaka. Urodziny miał miejsce w Warszawie, gdzie przed 1922 rokiem przyjął chrzest w obrządku katolickim. Już 21 maja 1922 roku, jako katolik, wziął ślub z Bronisławą z Markusów primo voto Heymanową, siostrą znanego malarza Louisa Marcoussisa w kościele ewangelicko-reformowanym w Warszawie.

W swoim rozwoju artystycznym studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, pod kierunkiem Józefa Mehoffera. Następnie kształcił się w Warszawie w placówce prowadzonej przez Adolfa Edwarda Hersteina, a także w roku 1904 w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, gdzie był uczniem Johanna Caspara Hertericha. W latach 1910-1914 mieszkał w Paryżu, by ostatecznie osiedlić się tam w 1922 roku. W międzyczasie odwiedzał Polskę corocznie, a w 1939 roku zaskoczył go wybuch II wojny światowej.

Pomimo braku znajomości jidysz oraz obcości judaizmu w stosunku do jego osoby, postanowił pozostać w getcie warszawskim. Jego rysunki, które udało mu się ocalić z tamtego okresu, stanowią świadectwo tragicznych warunków życia, głodu oraz cierpienia Żydów w czasie Holokaustu. Niestety, Roman Kramsztyk zginął w latach letnich 1942 roku, zastrzelony na ulicy podczas deportacji.

Artystycznie, był on częścią nurtu klasycyzującego w polskim malarstwie i w 1922 roku współzałożył Stowarzyszenie Rytm. Również jego technika i kompozycja nosiły silne wpływy Cézanne’a. Wystawiał swoje prace w ważnych miastach, takich jak Kraków, Warszawa, Lwów, Barcelona, Paryż czy Bruksela. Jako artysta brał udział w Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu w 1937 oraz Wystawie Światowej w Nowym Jorku w 1939 roku. W swoim dorobku artystycznym malował portrety, sceny figuralne, martwe natury oraz akty, znany był również z zamiłowania do pastelu i rysunku sangwinowego. Szczególnie w ostatnich latach życia utrwalił w swoim dorobku wstrząsające sceny zagłady getta, które przekazał Marii Konowej (Kowalskiej) – osobie ukrywającej się na „aryjskiej” stronie.

Po wojnie, Maria Kowalska udała się do Brazylii, gdzie w grudniu 1946 roku zorganizowała wystawę jego rysunków z warszawskiego getta w São Paulo. Choć los większości jego prac jest nieznany, najsłynniejszy rysunek – Rodzina żydowska w getcie – znajduje się w Archiwum Ringelbluma. Roman Kramsztyk zawsze identyfikował się jako Polak, a do wybuchu II wojny światowej motywy żydowskie nie pojawiały się w jego twórczości. Mimo to, recenzje jego wystaw często poruszały temat jego żydowskiego pochodzenia, co powodowało pewne kontrowersje.

Warto również wspomnieć, że jego brat, Jerzy Kramsztyk (1888-1942/3), był ekonomistą i menedżerem, który również poniósł śmierć w warszawskim getcie.

Upamiętnienie

Roman Kramsztyk to postać, która zyskała nie tylko uznanie wśród artystów, ale także stała się bohaterem ważnego poematu. Utwór noszący tytuł Kredka Kramsztyka został stworzony przez Jacka Kaczmarskiego, który wyraził w nim niezwykłe emocje związane z jego osobą. Warto dodać, że Przemysław Gintrowski nadał mu życie, wykonując ten utwór do swojej własnej muzyki.

---

Oceń: Roman Kramsztyk

---