Teodozja Gwozdecka

---

Kariera artystyczna

W 1832 roku Teodozja Gwozdecka rozpoczęła swoją edukację w balecie, zostając przyjęta do prestiżowej szkoły baletowej, której siedzibą był Teatr Narodowy znajdujący się na placu Krasińskich. Na etapie początkowym, jej mentorką była była tancerka solowa Ludmiła Polichnowska, a później miała przyjemność uczyć się pod okiem Maurice’a Piona, który w międzyczasie również został pierwszym tancerzem oraz dyrektorem baletu. Już dwa lata później, zadebiutowała na scenie nowo otwartego Teatru Wielkiego, początkowo jeszcze jako osoba otrzymująca wynagrodzenie pozaetatowe od stycznia 1834 roku. Zaledwie kilka miesięcy później, w maju, zdobyła już stanowisko tancerki zespołowej, z podstawowym wynagrodzeniem. Można zatem przypuszczać, że jej występy miały miejsce już od początku tego roku.

W dniu 27 lipca 1834 miała okazję uczestniczyć w widowisku plenerowym pod tytułem Babia wyspa, które odbyło się na scenie Teatru na Wyspie w Łazienkach. Urok jej tańca został dostrzegnięty na tyle, że w 1835 roku wzięła udział w występach warszawskich tancerzy, którzy w wrześniu zyskali szansę zaprezentowania się w Kaliszu w czasie historycznego zjazdu monarchów Rosji i Prus. Od roku 1836, Gwozdecka dostąpiła zaszczytu występowania jako solistka oraz miała możliwość kreowania wielu znaczących ról i partii w baletach wystawianych na deskach Teatru Wielkiego.

W trakcie dwóch dekad swojej kariery baletowej, współpracowała z trzema wybitnymi choreografami warszawskiej sceny. Nazwiska te to: Maurice Pion, Filippo Taglioni oraz Roman Turczynowicz. Ich dziedzictwo artystyczne oraz jej bliskie relacje z zarządem WTR mocno wpływały na jej pozycję w teatrze. Poza tym, miała przyjemność również występować w spektaklach organizowanych przez innych znanych baletmistrzów, takich jak Louis-Antoine Duport (1837) oraz Paul Taglioni (1844 i 1845).

Kreacje taneczne

• 1836: Solistka – Ogrodnik Arlekinem, czyli Wieszczka jeziora, choreografia Maurice Pion, muzyka nieznana,
• 1837: Ninetta – Rybołowcy, choreografia Maurice Pion, muzyka Antoni Orłowski, Józef Stefani,
• 1837: Pas de deux komiczne styryjskie – Mimili, czyli Styryjczykowie, choreografia Maurice Pion, muzyka Józef Stefani,
• 1837: Księżna Alicja – Rycerz i wieszczka, choreografia Louis-Antoine Duport i Maurice Pion wg Armanda Vestrisa, muzyka Gioachino Rossini, Giovanni Pacini, Pietro Romani,
• 1837: Księżna Rowena – Mleczarka szwajcarska, choreografia Louis-Antoine Duport i Maurice Pion wg Filippa Taglioniego, muzyka Gioachino Rossini, Adalbert Gyrowetz, Wenzel Robert von Gallenberg / Józef Stefani,
• 1838: Solistka – Poliszynel upiorem, choreografia Maurice Pion, muzyka nieznana,
• 1839: Flora – Mars i Flora, choreografia Maurice Pion wg Louisa Thiérry’ego, muzyka Karol Kurpiński,
• 1839: Effie – Sylfida, choreografia Maurice Pion wg Filippa Taglioniego, muzyka Jean Schneitzhöffer,
• 1839: Zośka – Stach i Zośka, choreografia Maurice Pion, muzyka Józef Stefani,
• 1840: Manuela – Wesele Gamasza, czyli Don Kichot, choreografia Maurice Pion wg Louisa Milona, muzyka Józef Damse, Józef Stefani,
• 1841: Solistka – Figle wieśniacze, choreografia Maurice Pion wg Jeana Corallego, muzyka Józefa Stefani, Józef Damse,
• 1841: Donna Maria – Rozbójnik morski, choreografia Filippo Taglioni, muzyka Adolphe-Charles Adam,
• 1844: Solistka – Cień, choreografia Filippo Taglioni, muzyka Ludwig Wilhelm Maurer,
• 1844: Solistka – Robert i Bertrand, czyli Dwaj złodzieje, choreografia Paul Taglioni wg Michaela Hogueta, muzyka Hermann Schmidt, Józef Stefani, Józef Damse,
• 1845: Solistka – Zabawy zimowe, czyli Miłosne intrygi, choreografia Paul Taglioni, muzyka Hermann Schmidt, Józef Stefani,
• 1846: Anetta – Anetta, czyli Sen wieśniaczki, choreografia Filippo Taglioni, muzyka Józef Stefani,
• 1847: Hrabina Amelia – Hrabina i wieśniaczka, czyli Przemiana żon, choreografia Roman Turczynowicz wg Le Diable à quatre Josepha Maziliera, muzyka Adolphe-Charles Adam, Józef Stefani,
• 1847: Pas de quatre wg Jules’a Perrota – Panorama Neapolu, choreografia Filippo Taglioni, muzyka Józef Stefani,
• 1848: Klotylda – Piękna dziewczyna z Gandawy, choreografia Roman Turczynowicz wg Alberta, muzyka Adolphe-Charles Adam, Józef Stefani,
• 1849: Izaura – Diabeł kulawy, choreografia Roman Turczynowicz wg Jeana Corallego, muzyka Casimir Gide, Józef Stefani,
• 1852: Fenella (rola niema w operze) – Niema z Portici, muzyka Daniel Auber,
• 1852: Gawot – Pałac kryształowy w Londynie, choreografia Roman Turczynowicz, muzyka Józef Stefani.

Kreacje aktorskie

Ostatnim występem Gwozdeckiej w roli tancerki miało miejsce 11 września 1854 roku, gdzie zagrała Hrabina Amelię w spektaklu Hrabina i wieśniaczka. Po tym wydarzeniu, przeszła do zespołu aktorskiego Warszawskich Teatrów Rządowych, gdzie rozpoczęła karierę w teatrze dramatycznym. Po raz pierwszy zadebiutowała w roli aktorskiej 20 marca 1852, odgrywając postać Maurycego w dramacie Niemowa autorstwa Auguste’a Aniceta-Bourgeoisa oraz Michela Massona.

W trakcie swojej kariery występowała m.in. w komediach, takich jak: Panna pułkownik huzarów Eugène’a Scribe’a, Dawne grzechy Mélesville’a i Dumanoira, a także w Vert-Vert, czyli Natura wilka ciągnie do lasu Leuvena oraz Desforgesa. Niestety, problemy z wymową nie pozwoliły jej odnaleźć pełnego sukcesu w tym zakresie. Ostatni raz pojawiła się na scenie 14 stycznia 1861 roku jako Henryk w komedii Syn narzeczoną autorstwa Desvergersa i Charles’a Varina.

Życie prywatne

W trakcie swojej artystycznej kariery, Teodozja Gwozdecka miała liczne relacje, w tym intymne, z dwoma znaczącymi prezesami dyrekcji Warszawskich Teatrów Rządowych. Najpierw była związana ze starzejącym się generałem Józefem Rautenstrauchem (1773-1842), a następnie z generałem Ignacym Abramowiczem (1793-1867), z którym przez dłuższy czas pozostawała w nieformalnym związku. W tym okresie urodziła dwoje dzieci, które nie miały statusu prawnego: Edwarda Teodora, który zmarł w dzieciństwie (1840-1842), oraz Teodozję Walerię Gwozdecką (ur. 14 kwietnia 1845), która najprawdopodobniej była córką prezesa Abramowicza.

W 1862 roku, to nie Gwozdecka, lecz jej córka, wyszła za mąż w Londynie za uznanego fotografika Stanisława Juliana Ostroroga. Para miała kilkoro dzieci, w tym Stanisława Juliana Ignacego, urodzonego w Londynie w 1863 roku, Juliana Alfreda Stanisława, który przyszedł na świat w Marsylii w 1865 roku, oraz Leona Waleriana, urodzonego w Paryżu w 1867 roku.

Jako metresa wpływowych prezesów, Teodozja cieszyła się przychylnością ówczesnej prasy, która ze szczególnym uznaniem opisywała jej talent zarówno w balecie, jak i na scenie dramatycznej. Jednakże, mając na uwadze jej osobiste koneksje, warto z zachowaniem ostrożności podchodzić do tych hołdów. Postawa Gwozdeckiej wykazywała się pragmatyzmem, gdyż wykorzystując swoje uprzywilejowane położenie, zabiegała o interesy swojej rodziny, zapewniając rodzeństwu zatrudnienie w Warszawskich Teatrach Rządowych.

W jej rodzinie sztuka teatralna była tradycją: brat Florentyn był aktorem, a później głównym kasjerem i zastępcą dyrektora WTR, drugi brat Baltazar rozpoczął karierę jako tancerz, a później stał się aktorem i dekoratorem teatralnym. Wśród sióstr Teodozji znajdowała się również Agnieszka Weronika, znana aktorka, która z czasem została garderobianą i magazynierką teatralną. Druga siostra, Ewa Marianna, specjalizowała się w projektowaniu i szyciu kostiumów na przedstawienia baletowe i operowe. Cała rodzina mieszkała w okazałej kamienicy przy ulicy Nowo-Senatorskiej 634b (dziś ul. Moliera 1), która była własnością Teodozji.

Po zakończeniu rządów generała Abramowicza Teodozja również opuściła teatr w 1861 roku, a w latach 1862–1865 przebywała z córką za granicą. Ostatecznie wróciła do Warszawy, gdzie w 1866 roku otrzymała emeryturę artystyczną przyznaną przez Warszawskie Teatry Rządowe. Spędziła resztę życia w rodzinnej atmosferze, choć w pewnym stopniu w cieniu kontrowersji związanych z jej przeszłością. Zmarła 2 maja 1894 roku we własnym domu przy Nowo-Senatorskiej, a jej ostatnia droga wiodła na Cmentarz Powązkowski, gdzie została pochowana 6 maja.

---

Oceń: Teodozja Gwozdecka

---