Marek Lichtenbaum

Inne

Marek Lichtenbaum to postać, której biografia jest silnie związana z historią Warszawy. Urodził się 28 listopada 1876 roku w stolicy Polski, a jego życie zakończyło się tragicznie 23 kwietnia 1943 roku również w Warszawie.

W swojej karierze Lichtenbaum był nie tylko inżynierem budowlanym, ale również kluczowym członkiem społeczności żydowskiej. W okresie międzywojennym aktywnie angażował się w działania Gminy Wyznaniowej Żydowskiej, co odzwierciedla jego zaangażowanie w sprawy lokalnej społeczności.

W latach 1939–1942 sprawował funkcję zastępcy przewodniczącego, a od 1942 do 1943 roku pełnił rolę przewodniczącego warszawskiego Judenratu. Te lata były niezwykle trudne i pełne wyzwań dla Żydów w Polsce, a jego działania miały istotny wpływ na życie społeczności w tym dramatycznym okresie.

Życiorys

Do 1939 roku

Marek Lichtenbaum przyszedł na świat 28 listopada 1876 roku w stolicy Polski, Warszawie. Przed wybuchem II wojny światowej pracował jako inżynier budowlany. Aktywnie angażował się w życie warszawskiej społeczności żydowskiej. W 1937 roku, kiedy władze sanacyjne zdecydowały o rozwiązaniu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, znalazł się w gronie dziewięciu znanych działaczy społecznych, którzy zostali zaproszeni do Tymczasowej Rady Przybocznej, która została powołana przy komisarycznym prezesie gminy Maurycym Mayzlu.

W ramach swoich zadań w komisarycznych władzach, Lichtenbaum brał na siebie odpowiedzialność za badanie budżetu gminy. Ponadto, pełnił funkcję przewodniczącego wydziału gospodarczego oraz zastępcy przewodniczącego wydziału cmentarnego, wykazując się zaangażowaniem oraz determinacją w działaniach społecznych.

Wrzesień 1939 roku

1 września 1939 roku, kiedy hitlerowskie Niemcy rozpoczęły inwazję na Polskę, Lichtenbaum postanowił pozostać w Warszawie. W międzyczasie, 6 września, na skutek trudnych okoliczności, prezes Maurycy Mayzel opuścił stolicę, co pogrążyło gminę żydowską w chaosie. W tych niepewnych czasach, 20 września, Komisarz Cywilnej Obrony Warszawy Stefan Starzyński podjął decyzję o powierzeniu radcom gminy obowiązków tymczasowego przewodniczącego, wyznaczając Adama Czerniakowa na „przewodniczącego obrad”, a Lichtenbauma na jego zastępcę.

W trakcie oblężenia Warszawy, Lichtenbaum aktywnie uczestniczył w tworzeniu Żydowskiego Komitetu Obywatelskiego oraz został członkiem jego pięcioosobowej egzekutywy. 13 września, w święto Rosz ha-Szana, gdy dzielnica zamieszkana przez Żydów doświadczyła intensywnych nalotów Luftwaffe, działał obok Czerniakowa, angażując się w usuwanie skutków zniszczeń oraz udzielanie pomocy osobom poszkodowanym.

Judenrat i getto warszawskie

Na początku października 1939 roku, niedługo po przybyciu niemieckich wojsk do Warszawy, na polecenie dowództwa Einsatzgruppe IV utworzono 24-osobową Radę Żydowską (niem. Judenrat) z Adamem Czerniakowem na czołowej pozycji jako przewodniczącym. Lichtenbaum znalazł się w jej pierwszym składzie i formalnie pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego.

W kwietniu 1940 roku, gdy Niemcy zadecydowali o wybudowaniu murów wokół przyszłego getta, Lichtenbaum odpowiedzialny był za nadzorowanie ich konstrukcji w imieniu Judenratu. Działał także w komisji ds. szpitalnictwa przy wydziale zdrowia Judenratu. Jakkolwiek nie cieszył się wśród Żydów warszawskich dobrą opinią, był doceniany przez Czerniakowa za swoje zdolności organizacyjne oraz umiejętność dyscyplinowania urzędników. Jego synowie również budzili kontrowersje, uważani za „złotą młodzież”, ale Czerniaków uznawał ich za lojalnych współpracowników.

W lutym 1940 roku Lichtenbaum i Czerniaków zostali zatrzymani przez niemieckich policjantów, a ich niewłaściwe traktowanie przez okupantów doprowadziło do tego, że Lichtenbaum stał się bardziej uległy. 23 lipca 1942 roku, gdy trwała wielka akcja deportacyjna w getcie warszawskim, Czerniaków popełnił samobójstwo, a Lichtenbaum został nowym przewodniczącym Judenratu. W czasie tej przerażającej akcji wykazał się pełnym posłuszeństwem wobec Niemców, stając się przewodniczącym wydziału prezydialnego Judenratu.

Po zakończeniu akcji deportacyjnej Lichtenbaum pozostawał na stanowisku przewodniczącego, mimo że jego władza była czysto symboliczna. W 1943 roku, kiedy działalność Judenratu niemal całkowicie zamarła z powodu braku wpływu, zmuszony był przekazać 250 tys. złotych Żydowskiej Organizacji Bojowej na zakup broni w obawie o życie swoich synów. 19 kwietnia 1943 roku, kiedy Niemcy przystąpili do ostatecznej likwidacji getta, żydowski ruch oporu odpowiedział zbrojnym powstaniem. W momencie rozpoczęcia operacji, Lichtenbaum został osadzony jako zakładnik w tzw. Befehlstelle przy ul. Żelaznej 103. Cztery dni później, wspólnie z innymi radcami, został rozstrzelany, a jego ciało wyrzucono na śmietnik.

Przypisy

  1. Marek Lichtenbaum. holocaust-denkmal-berlin.de. [dostęp 27.01.2023 r.] (niem.).
  2. Libionka 2017 ↓, s. 139.
  3. Engelking i Leociak 2013 ↓, s. 1480.
  4. Engelking i Leociak 2013 ↓, s. 511.
  5. Engelking i Leociak 2013 ↓, s. 405.
  6. Engelking i Leociak 2013 ↓, s. 403.
  7. Engelking i Leociak 2013 ↓, s. 401.
  8. Urynowicz 2009 ↓, s. 201.
  9. Urynowicz 2009 ↓, s. 267.
  10. Urynowicz 2009 ↓, s. 176.
  11. Urynowicz 2009 ↓, s. 165.
  12. Urynowicz 2009 ↓, s. 174.
  13. Urynowicz 2009 ↓, s. 177.
  14. Urynowicz 2009 ↓, s. 178.
  15. Urynowicz 2009 ↓, s. 191.
  16. Urynowicz 2009 ↓, s. 269–270.
  17. Urynowicz 2009 ↓, s. 274.
  18. Urynowicz 2009 ↓, s. 165.
  19. Gutman 1993 ↓, s. 456.
  20. Gutman 1993 ↓, s. 375–376.
  21. Gutman 1993 ↓, s. 372.
  22. Gutman 1993 ↓, s. 455–456.
  23. Janczewska 2014 ↓, s. 730.
  24. Fuks 1983 ↓, s. 313.

Oceń: Marek Lichtenbaum

★★★★★
Średnia ocena:4.95 Liczba ocen:20