Jerzy Vaulin

---

Życiorys

W czasie II wojny światowej Jerzy Vaulin pełnił rolę żołnierza Armii Krajowej. Już od 1943 roku aktywnie działał w Kedywie na Rzeszowszczyźnie, będąc członkiem oddziału OP-11, który był dowodzony przez Józefa Czuchrę, posiadającego pseudonim „Orski”. Następnie, trafił do oddziału Władysława Barana, znanego jako „Bekas”. Uczestniczył w licznych akcjach zbrojnych przeciwko okupantowi niemieckiemu, w tym brał udział w zamachu na Paula Diebala, szefa niemieckiej żandarmerii w Dukli, którego dokonał wraz z Janem Malinowskim, ps. „Rolski”, w czerwcu 1944 roku. Po tym incydencie został ciężko ranny, jednak po rehabilitacji zdecydował się na wyjazd do Wrocławia.

W roku 1946 złożył podanie o przyjęcie na Politechnikę Wrocławską, lecz nie zostaje tam długo, gdyż wkrótce został aresztowany przez Komendę Milicji Obywatelskiej. W lecie tego samego roku rozpoczął współpracę z Urzędem Bezpieczeństwa. Jak wskazują dokumenty IPN, został zwerbowany przez Wydział V WUBP we Wrocławiu, przyjmując w tym czasie dwa pseudonimy: „Mewa” oraz „Moskit”. Po pewnym czasie powrócił do Rzeszowszczyzny, gdzie jako agent związał się z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych prowadzonym przez kpt. Antoniego Żubryda, którego uznawano za jednego z najbardziej zaufanych współpracowników.

W dramatycznych okolicznościach, 24 października 1946 roku, Vaulin dopuścił się morderstwa na Antonim Żubrydzie, wykonując strzały w tył głowy, co tragicznym zrządzeniem losu zakończyło również życie jego ciężarnej żony, Janiny z d. Praczyńskiej, znanej jako „Janek”. Wydanie poleceń Vaulinowi było zadaniem powierzonym przez oficera UB, Władysława Pożogę.

Po tej brutalnej zbrodni Vaulin powrócił do Wrocławia, gdzie wznowił naukę na uczelni. W kolejnych latach ukończył także Akademię Nauk Politycznych w Warszawie oraz PWSTiF w Łodzi. Po zakończeniu edukacji zajął się dziennikarstwem, pisząc dla takich gazet jak „Po prostu”, „Sztandaru Młodych”, „Trybuna Dolnośląska” oraz „Głos Pracy”. Jako twórca wytwórni filmowej Czołówka, zrealizował ponad 20 filmów, za które wielokrotnie otrzymał nagrody od Ministra Obrony Narodowej. Przez całe swoje życie, za morderstwa dokonane podczas współpracy z UB, nigdy nie poniósł odpowiedzialności.

Jerzy Vaulin jest także autorem scenariusza komiksu pt. Fortuna Amelii z 1986 roku, którego ilustracje stworzył Jerzy Wróblewski. Ostatnie lata życia spędził, aż do swojego zgonu 11 marca 2015 roku. Został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie, w kwaterze 61A-4-23.

Sprawa zabójstwa Antoniego i Janiny Żubrydów

W dniu 28 czerwca 1994 roku Sąd Wojewódzki w Rzeszowie (sygn. akt II Ko 648/94) podjął istotną decyzję o unieważnieniu postanowień Wojskowej Prokuratury Rejonowej z 12 grudnia 1946 r. dotyczących umorzenia sprawy dotyczącej śmierci Antoniego Żubryda. Ta decyzja miała kluczowe znaczenie, ponieważ sąd dokonał rehabilitacji Żubryda, uznając go za bohatera walczącego o niepodległość Polski.

Pod koniec lat 90. ekspertom kryminalistyki udało się na podstawie zdjęć zwłok Antoniego i Janiny Żubrydów ustalić, że zginęli oni w wyniku nieoczekiwanego strzału, oddanego od tyłu. Wówczas Jerzy Vaulin przyznał się do brutalnego morderstwa tych dwojga, przedstawiając swoją wersję wydarzeń. W związku z tym Prokurator Rejonowy w Brzozowie oskarżył go o zabójstwo, a proces rozpoczął się 18 listopada 1999 roku przed Sądem Okręgowym w Krośnie.

Sąd podjął decyzję o utajnieniu rozprawy, co spowodowało wyproszenie z sali przedstawicieli mediów. Dodatkowo, przychylił się do wniosku Janusza Niemca, umożliwiając mu uczestnictwo w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Proces rozciągał się na trzy lata, lecz Sąd Okręgowy w Krośnie w końcu umorzył sprawę przeciwko Vaulinowi z powodu przedawnienia zarzutu, argumentując, że oskarżenie nie zdołało udowodnić, że Vaulin działał na zlecenie Urzędu Bezpieczeństwa. Sam Vaulin wskazał, że jego działanie było wynikiem obrony własnej.

Interesującym aspektem tej sprawy jest film List do syna z 1999 roku, w reżyserii Iwony Bartólewskiej, który bazuje na liście, jaki Jerzy Vaulin przekazał synowi Antoniego i Janiny Żubrydów, Januszowi Niemcowi. W liście tym Vaulin przyznaje się do zbrodni. Warto zauważyć, że wyświetlenie tego filmu w Telewizji Polskiej zostało zablokowane na wniosek Jerzego Vaulina. Uzasadniał on tę decyzję tym, że reżyserka nie zapłaciła mu za honorarium autorskie dotyczące wykorzystania jego utworu literackiego w filmie.

W 2012 roku pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej zajął się umorzeniem sprawy dotyczącej morderstwa Antoniego Żubryda oraz jego żony. Ta sprawa była powiązana z obradowaniem nad innym funkcjonariuszem służb bezpieczeństwa, Jerzym R., którego oskarżono o zamordowanie byłego żołnierza AK, Władysława Urbanka, w 1946 roku w Odrzykoniu. Zgodnie z informacjami od mec. Rajakowskiego, reprezentującego rodzinę Urbanka, zeznania R. przyczyniły się do uniewinnienia Jerzego Vaulina od zarzutu zamordowania małżeństwa Żubrydów. Potwierdził bowiem on wersję Vaulina, która brzmiała, że zgłosił się do Urzędu Bezpieczeństwa już po zabiciu Żubryda, twierdząc, że działał w obronie własnej.

Jerzy Vaulin do ostatnich dni swojego życia obstawał przy swojej wersji wydarzeń dotyczących zabójstwa Antoniego i Janiny Żubrydów.

Filmografia

Filmografia Jerzego Vaulina to bogaty zbiór dzieł, które pozostawiły trwały ślad w polskiej kinematografii. Poniżej znajduje się lista jego najważniejszych osiągnięć, podzielonych według lat:

• 1982: Do góry nogami, scenariusz,
• 1982: Iluminacja, obsada aktorska,
• 1970: Żołnierskie posłanie, reżyseria,
• 1970: Surmy zbrojne, realizacja,
• 1970: Manewr i ogień, reżyseria,
• 1970: Lot, realizacja,
• 1970: Spacer, scenariusz,
• 1969: Szept, realizacja,
• 1969: Strzały pod Arsenałem, realizacja,
• 1968: Szyk, reżyseria, scenariusz,
• 1967: Tej nocy…, reżyseria, scenariusz,
• 1966: Z jasnego nieba, realizacja, scenariusz,
• 1966: Testament dla braci Marsjan, reżyseria, scenariusz, scenografia,
• 1966: Ślubowanie, realizacja,
• 1966: Dylemat, reżyseria, scenariusz, scenografia,
• 1966: Czasoprzestrzenie, reżyseria, scenariusz,
• 1964: Poligon śmiałków, realizacja,
• 1964: Operacja Garda III, realizacja, scenariusz,
• 1964: Ogólnopolska Spartakiada XX-lecia PRL, realizacja,
• 1963: Odra, reżyseria,
• 1957: Trzy bez atu, scenariusz.

Nagrody filmowe

Jerzy Vaulin zdobył szereg prestiżowych nagród filmowych w ciągu swojej kariery, co potwierdza jego jakość jako reżysera i artysty filmowego.

• 1970: wyróżnienie Ministra Obrony Narodowej za film Żołnierskie posłanie,
• 1970: dyplom na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Armii Zaprzyjaźnionych w Berlinie za film Żołnierskie posłanie,
• 1967: dyplom uznania na Krakowskim Festiwalu Filmowym za film Testament dla Braci Marsjan,
• 1966: wyróżnienie Ministra Obrony Narodowej za film Z jasnego nieba,
• 1963: III nagroda „Brązowy Smok Wawelski” w kategorii filmów dokumentalnych na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie za film Odra.

---

Oceń: Jerzy Vaulin

---