Józefa Rostkowska

---

Życiorys

W historii Józefy Rostkowskiej istnieją rozbieżności dotyczące jej daty urodzenia oraz ojca. Na podstawie metryki zgonu oraz francuskiej prasy jej narodziny przypisuje się na marzec 1784 roku, jako córce Stanisława Mazurkiewicza, szambelana królewskiego, oraz Agnieszki z Komorowskich. Z kolei dokumentacja z 1855 roku wskazuje na 19 marca 1798 i ojca Stanisława Sołtyka, jednak ta ostatnia data może budzić wątpliwości, biorąc pod uwagę, że w czasie kampanii napoleońskiej w 1812 roku przebywała już jako mężatka z dziećmi u matki. Te różnice w datach są tym bardziej intrygujące, gdy weźmiemy pod uwagę późniejsze wydarzenia z życia Rostkowskiej, w tym jej udział w powstaniu w niemłodym wieku (prawie 50 lat) oraz w wojnie krymskiej (70 lat), a także jej nadzwyczajną długowieczność, gdyż dożyła 112 lat.

Józefa była poślubiona nieznanemu z imienia Kluczyckiemu, który był podoficerem ułanów oraz uczestnikiem wojen napoleońskich, przypuszczalnie zginął podczas powstania listopadowego. Po śmierci męża, Józefa Kluczycka wstąpiła do służby wojskowej w styczniu 1831 roku jako młodszy felczer, figuruąc w dokumentach jako mężczyzna (Józef Kluczycki), dzięki zgodzie naczelnego lekarza Wojska Polskiego, Jana Stummera. Zaledwie kilka miesięcy później, od sierpnia 1831 roku, piastowała stanowisko starszego felczera w 10. pułku piechoty liniowej, gdzie służył również jej przyszły mąż Daniel Rostkowski.

Józefa aktywnie uczestniczyła w wielu bitwach powstańczych, w tym pod Białołęką, Grochowem – gdzie została ranna dwukrotnie – Dębem Wielkim, Ostrołęką, Wolą oraz w obronie Warszawy. Za swoje zasługi, 11 września 1831 roku została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.

W październiku 1831 roku opuściła Polskę, przejeżdżając przez Niemcy, a następnie docierając do Francji, gdzie wkrótce wyszła za mąż za Daniela Rostkowskiego. Jej życie przeniosło się do Awinionu, Montpellier, Guéret, Tulle, a od 1848 roku Paryża. Działała w tamtejszych polskich środowiskach emigracyjnych; między innymi podpisała manifest przeciwko Komitetowi Narodowemu Polskiemu w 1832 roku. Po tym, gdy uznano ją za żonę emigranta, a nie uczestniczkę powstania, odebrano jej stałą pensję weterana. W kwestii przywrócenia jej dochodów interweniował z powodzeniem Adam Jerzy Czartoryski.

Józefa przez pewien czas zarządzała posiadłością Władysława Czartoryskiego w Chaugy (departament Allier). W kolejnych latach, zgłosiła się do służby w związku z wojną krymską, spędzając lata 1855-1857 w Turcji, gdzie pełniła funkcję podlekarza przy sztabie Dywizji Kozaków Sułtańskich. W drodze do Turcji miała spotkać Mickiewicza, na którym nie wywarła dobrego wrażenia.

Po powrocie do Paryża w 1857 roku, trzy lata później osiedliła się z mężem w Aniche, w północnej Francji. Utrzymywała się z zasiłków oraz późniejszej renty od rządu francuskiego, a także z darów Władysława Czartoryskiego i Izabelli z Czartoryskich Działyńskiej. Pomocna była jej również Stowarzyszenie Podatkowe – Instytucja Czci i Chleba oraz Fundacja Pelagii Russanowskiej. Józefa dbała o chorych robotników w Aniche, zyskując sympatię mieszkańców, a jej setne urodziny zostały uhonorowane bankietem oraz okolicznościową ulotką. Została pochowana na cmentarzu w Aniche.

Nie jest do końca jasne, ile dzieci miała z pierwszego małżeństwa; najprawdopodobniej żadne z nich nie przeżyło matki, ponieważ francuska prasa podawała informacje o dwunastu synach i trzech córkach, z czego większość z tych dzieci mogła nie dożyć wieku dorosłego. Drugie małżeństwo również okazało się bezdzietne.

---

Oceń: Józefa Rostkowska

---