Jarosław Pełenski

---

Życiorys

Po zakończeniu II wojny światowej Jarosław Pełenski osiedlił się w zachodnich strefach okupacyjnych Niemiec. W 1948 roku podjął studia z zakresu historii na Uniwersytecie Juliusza i Maksymiliana w Würzburgu, które kontynuował w latach 1950-55 na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. W trakcie studiów specjalizował się w historii najnowszej Europy, a także w średniowiecznej historii tego kontynentu, filozofii oraz literaturze niemieckiej. Swoje magisterium obronił w 1957 roku, pisząc pracę na temat Ukraińskiej myśli narodowej w świetle twórczości Mychajła Hruszewskiego oraz Wiaczesława Łypynskiego.

Po uzyskaniu dyplomu w 1958 roku, Pełenski wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie do 1961 roku był wykładowcą języka i literatury niemieckiej w King’s College w Wilkes-Barre w Pensylwanii. Następnie w latach 1961-64 zatrudniony był na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, gdzie w 1964 roku w Instytucie Rosji obronił pracę dyplomową poświęconą sowieckiej historiografii ukraińskiej po II wojnie światowej. W latach 1964–1967 pracował jako asystent na wydziale historycznym American University w Waszyngtonie, a wiosną 1968 roku ponownie jako asystent na Uniwersytecie Columbia.

W 1968 roku obronił swoją dysertację zatytułowaną Muscovite Imperial Claims to the Kazan Khanat: A Case Study in the Emergence of Imperial Ideology, zdobywając tym samym stopień doktora nauk historycznych z zakresu wczesnej i nowożytnej historii Rosji oraz Europy Wschodniej. W latach 1967–1971 był wykładowcą na University of Iowa, a od 1971 do 1992 roku pełnił funkcję profesora nadzwyczajnego tego uniwersytetu. W 1975 roku prowadził zajęcia w letniej szkole Uniwersytetu Harvarda oraz korzystał z licznych grantów i stypendiów naukowych.

W maju 1990 roku jako profesor wizytujący spędził miesiąc w Instytucie Nauk Społecznych Akademii Nauk USRR we Lwowie. Po proklamacji niepodległości Ukrainy w 1991 roku zainicjował współpracę z ukraińskim środowiskiem akademickim. W listopadzie 1992 roku został wybrany na zagranicznego członka rzeczywistego Narodowej Akademii Nauk Ukrainy i od 1993 roku był dyrektorem Instytutu Studiów Europejskich tejże Akademii.

W sierpniu 1993 roku przystąpił do polsko-ukraińskiej komisji historycznej, a od marca 1994 roku działał w biurze wydziału historii, filozofii oraz prawa Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. W latach 1984–1987 pełnił rolę redaktora magazynu Widnowa, gdzie omawiał kwestie polsko-ukraińskich stosunków oraz m.in. tematy związane z historią ukraińsko-rosyjską i katastrofą w Czarnobylu. Dzięki jego współpracy z „Widnową” powstał ukraiński przekład książki Bohdana Skaradzińskiego poświęconej mniejszościom narodowym.

Pełenski prowadził badania nad różnorodnymi aspektami historii, obejmującymi m.in. średniowieczną Ruś, Imperium Rosyjskie oraz historię ZSRR. Wykładał na tematy związane z wczesną historią Rosji, historią sowiecką, nowoczesną historią Europy Środkowo-Wschodniej oraz innymi kluczowymi wydarzeniami, które ukształtowały oblicze współczesnej Europy.

Był również członkiem kolegium redakcyjnego pisma Kontinient oraz Przeglądu Wschodniego w Warszawie, co podkreśla jego wpływ na badania nad historią i kulturą w regionie. Jego szerokie zainteresowania i osiągnięcia w dziedzinie nauki składają się na bogaty dorobek, który na pewno jeszcze długo pozostanie w pamięci akademickiej.

Prace i opracowania redakcyjne

Jarosław Pełenski jest autorem wielu istotnych prac i redakcji, które przyczyniają się do zrozumienia różnych aspektów historii i polityki. Oto niektóre z jego kluczowych publikacji:

• „Russia and Kazan: Conquest and Imperial Ideology (1438-1560s)” – wydane w Hadze i Paryżu przez Ed. Mouton w 1974 roku, liczące 368 stron,
• „The American and European Revolutions, 1776-1848: Sociopolitical and Ideological Aspects” – przemyślane edytorskie dzieło Pełęnskiego, opublikowane w 1980 roku przez University of Iowa Press, w którym próbuje zrozumieć skomplikowane powiązania między tymi dwoma rewolucjami, 412 stron,
• „State and Society in Europe from the Fifteenth to the Eighteenth Century” – edytowane dzieło, które ukazało się w latach 1985-86 w Warszawie przez Warsaw University Press, obejmujące 297 stron,
• „Special issue Harvard Ukrainian Studies” – poświęcone „Political and Social Ideas of Vjaceslaw Lypyns’kyj”, wydane w Filadelfii przez Commemorative Edition w 1987 roku, liczące 280 stron,
• „Belarus, Lithuania, Poland, Ukraine. The Foundations of Historical and Cultural Traditions in East Central Europe” – darowane przez Instytut Europy Środkowo-Wschodniej w 1994 roku, 503 strony,
• Publikacje dotyczące kultury i polityki Ukrainy, takie jak „The Origins of the Official Muscovite Claims to the 'Kievan Inheritance'”, które ukazało się w Harvard Ukrainian Studies w 1977 roku,
• Oraz wiele innych prac koncentrujących się na zjawiskach historycznych i ideologicznych na przestrzeni wieków w regionie Europy Wschodniej.

Wszystkie te publikacje dowodzą zaangażowania i wkładu Pełęnskiego w obszarze historii i kultury, ale także w tworzenie przestrzeni do szerszej dyskusji na temat problemów współczesnych.

---

Oceń: Jarosław Pełenski

---