Jerzy Waldorff

---

Życiorys

Pierwsze lata i wykształcenie

Jerzy Waldorff, znany z niezwykłego dorobku artystycznego, miał początki swojej edukacji w Gimnazjum w Trzemesznie oraz w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Ukończył maturę w Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, po czym rozpoczął studia na Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu oraz na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie w 1932 roku uzyskał tytuł magistra prawa. Po ukończeniu studiów Waldorff przez kilka lat pracował w kancelarii adwokackiej Włodzimierza Kozubskiego, gdzie rozpoczął swoją aplikację adwokacką, jednak zakończył ją w 1937 roku. Do pracy prawniczej zniechęciła go wygrana sprawa, którą uważał za niesłuszną.

Kariera zawodowa

W okresie od 1936 do 1939 roku Jerzy Waldorff pełnił rolę recenzenta muzycznego, współpracując z dziennikiem „Kurier Poranny” oraz tygodnikiem „Prosto z Mostu”. To właśnie w tej ostatniej gazecie przeprowadził wywiad z Léonem Degrelle’em. W tamtym czasie był również aktywnym członkiem ruchu narodowo-demokratycznego. Jego prace redakcyjne obejmowały tworzenie treści dla tygodnika „Jutro”, którym zarządzał Wojciech Wasiutyński – znacząca postać Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”. W 1939 roku Waldorff wydał swoją książkę pt. Sztuka pod dyktaturą, w której zawarł refleksje na temat wkładu Benita Mussoliniego w rozwój Włoch. Dzieło to wydano w formie książkowej po wcześniejszej publikacji odcinków w czasopiśmie „Prosto z Mostu”. Po 1945 roku związał się z tygodnikiem „Przekrój” i pełnił funkcję komentatora muzycznego w Polskim Radiu oraz felietonisty w tygodnikach takich jak „Świat” i „Polityka”. Waldorff zdołał napisać aż dwadzieścia książek, z których większość dotyczyła muzyki poważnej. Dodatkowo był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Działalność społeczna

Jerzy Waldorff był nie tylko utalentowanym pisarzem, ale także osobą głęboko zaangażowaną w życie społeczne. Był inicjatorem powstania Muzeum Karola Szymanowskiego w Zakopanem oraz Muzeum Teatralnego w Warszawie. Jego starania przyczyniły się także do renowacji pałacu książąt Radziwiłłów w Antoninie koło Ostrowa Wielkopolskiego, a niedługo potem współorganizował Międzynarodowy Festiwal „Chopin w barwach jesieni”, który odbywał się w Antoninie i Ostrowie. W styczniu 1976 roku Waldorff podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL w sprzeciwie wobec zmian w Konstytucji. Zainicjował również pełnienie przez Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami różnych działań, w tym kwesty, która odbywała się corocznie 1 listopada i była prowadzona przez przedstawicieli kultury i mediów. W 1999 roku komitet ten otrzymał Nagrodę im. prof. Aleksandra Gieysztora za działania na rzecz ratowania zabytkowych nagrobków.

Wyróżnienia i odznaczenia

Kiedy zbliżał się rok 1986, Jerzy Waldorff został honorowym obywatelem Słupska, a w 1992 roku Warszawy. Przed rokiem 1989 został laureatem Nagrody Przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji. Otrzymał także wyróżnienia od Polskiego Radia w postaci Złotego Mikrofonu w 1972 roku i Diamentowego Mikrofonu w 1995 roku. W 1990 roku zdobył Nagrodę Kisiela, a po śmierci swojego bliskiego przyjaciela Stefana Kisielewskiego, napisał o nim książkę Słowo o Kisielu. Na zakończenie kariery, w 1995 roku, odznaczono go Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za życie poświęcone kulturze narodowej.

Życie prywatne

Jerzy Waldorff urodził się w rodzinie o artystycznych korzeniach. Jego matka, Joanna (1892–1987), wywodziła się z warszawskiej rodziny Szustrów, a ojciec Witold Preyss (1856–1932) był ziemianinem. W młodości rodzina przeniosła się do Kościelnej Wsi na Kujawach, gdzie po I wojnie światowej sprzedali swój majątek, inwestując w kilka kamienic w Warszawie. Wybuch wojny zaskoczył ich na wakacjach w Kołobrzegu, skąd wrócili do Warszawy przez neutralną Szwecję. Po wojnie mieszkał w kupionym przez rodzinę małym dworku w Rękawczynie w Wielkopolsce. Waldorff był osobą orientacji homoseksualnej, co w autobiografii Taniec życia ze śmiercią potwierdził jako powód wydziedziczenia przez ojca. Jego życiowym partnerem był tancerz Mieczysław Jankowski, z którym tworzył związek przez 60 lat, od 1939 roku. Związek ten starali się ukrywać przed światem, unikając publicznego występowania razem, a Waldorff przedstawiał Jankowskiego jako swojego kuzyna. 5 stycznia 2000 roku Jerzy Waldorff spoczął na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, przy katakumbach, obok swojego partnera Mieczysława Jankowskiego.

Upamiętnienie

Jerzy Waldorff, znany polski publicysta, został uhonorowany w różnorodny sposób, a jego pamięć trwa w kulturze i przestrzeni publicznej. W Słupsku nadano imię Waldorffa jednej z plant, co stanowi wyraz uznania dla jego wkładu w polską literaturę i dziennikarstwo.

W dniu 26 listopada 2018 roku, w parku imienia Jerzego Waldorffa w Słupsku, z radością odsłonięto pomnik-ławeczkę. Stworzyła ją utalentowana rzeźbiarka Dorota Dziekiewicz-Pilich, a dzieło przedstawia nie tylko publicystę, ale również jego ukochanego jamnika Puzona, co dodaje ciepłego, osobistego charakteru temu projektowi.

Warto również zaznaczyć, że w 2013 roku, obok Teatru Letniego w Ciechocinku, odsłonięto kolejny pomnik Jerzego Waldorffa, który również przedstawia go z jego wiernym towarzyszem, psem Puzonem. Te pomniki stanowią nie tylko formę upamiętnienia, ale także przyciągają uwagę mieszkańców oraz turystów, którzy przybywają, by podziwiać te artystyczne dzieła oraz oddać hołd temu wspaniałemu twórcy.

Publikacje (wybór)

Jerzy Waldorff, postać ważna w polskiej literaturze i kulturze, pozostawił po sobie bogate dziedzictwo literackie. Poniżej przedstawiamy wybór jego publikacji:

• Jerzy Waldorff (jako Jerzy Walldorf) Sztuka pod dyktaturą, Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska, Warszawa 1939,
• Jerzy Waldorff Śmierć miasta, Warszawa 1946,
• Jerzy Waldorff Godzina policyjna, Warszawa 1948,
• Jerzy Waldorff Warszawska premiera, Warszawa 1951,
• Jerzy Waldorff Dwie armaty, Warszawa 1956 (II wydanie – 1957),
• Jerzy Waldorff Sekrety Polihymnii, Warszawa 1956, następnie wiele kolejnych wydań,
• Jerzy Waldorff, Leonia Gradstein Gorzka sława, Warszawa 1960,
• Jerzy Waldorff Harfy leciały na północ, Warszawa 1968,
• Jerzy Waldorff Ciach go smykiem!, Warszawa 1972,
• Jerzy Waldorff Moje cienie, Warszawa 1979,
• Jerzy Waldorff Wielka gra. Rzecz o Konkursach Chopinowskich, Warszawa 1980,
• Jerzy Waldorff, H. Szwankowska, D. Jendryczko, B. Olszewska, Z. Czyńska Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Warszawa 1984,
• Jerzy Waldorff Jan Kiepura Kraków 1988,
• Jerzy Waldorff Diabły i Anioły Kraków 1988,
• Jerzy Waldorff Fidrek, Warszawa 1989,
• Jerzy Waldorff Taniec życia ze śmiercią, Warszawa 1978, 1984, 1993,
• Jerzy Waldorff Słowo o Kisielu, Warszawa 1994,
• Jerzy Waldorff Serce w płomieniach – słowo o Szymanowskim, Warszawa 1998.

---

Oceń: Jerzy Waldorff

---