Irena Eichlerówna

---

Życiorys

„Irena Eichlerówna była córką Witolda oraz Adolfy z Klimowiczów. Jej edukacja teatralna zaczęła się już w czasach szkolnych, kiedy brała udział w przedstawieniach organizowanych w szkole, ucząc się najpierw w gimnazjum Janiny Tymińskiej, a następnie w gimnazjum im. Marii Konopnickiej.

W 1926 roku rozpoczęła swoje studia na Państwowej Szkole Dramatycznej, z siedzibą przy warszawskim Konserwatorium Muzycznym. Wśród jej nauczycieli znajdowali się wybitni pedagodzy, tacy jak Aleksander Zelwerowicz, Wojciech Brydziński oraz Mariusz Maszyński. Po zakończeniu studiów w 1929 roku, odrzuciła ofertę Arnolda Szyfmana, aby dołączyć do Teatru Polskiego i zamiast tego wyruszyła z Zelwerowiczem do Wilna. Tam przez dwa lata występowała w Teatrze na Pohulance, gdzie jej kreacje zostały zauważone i docenione przez krytykę.

Wzmiankowano, że w roli tytułowej Turandot w sztuce Carla Gozziego potrafiła z powodzeniem połączyć w sobie wrażliwości kobiece z okrucieństwem.

Po odejściu Zelwerowicza z Teatru na Pohulance, Eichlerówna podjęła krótki angaż w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, a następnie przez krótki czas współpracowała z Teatrami Miejskimi we Lwowie, które były popularne w tamtych czasach, głównie dzięki kierownictwu Wilama Horzycy. Jej kreacje zdobyły uznanie zarówno wśród widowni, jak i krytyków, zwłaszcza rola niemieckiego szpiega Anny Lesser w sztuce Fräulein Doktor napisana dla niej przez Jerzego Tepę w 1933 roku, zyskała ogromne uznanie.

Eichlerówna zagrała w tej sztuce aż sześć różnych wcieleń Anny Lesser. Ważną rolą w jej karierze była również postać Kleopatry w sztuce Cypriana Kamila Norwida, której adaptacja była pierwszym wprowadzeniem Norwida na scenę. Dzięki tym i innym ról, zaczęto postrzegać ją jako aktorkę z wyjątkowym talentem do odgrywania trudnych postaci. Jej technika aktorska była postrzegana jako niezwykle dojrzała, co pozwalało wyrażać głębię i złożoność granych przez nią postaci.

Warto również zaznaczyć, że Irena posiadała niezwykle wszechstronny głos. Konrad Swinarski z żartem mówił, że Eichlerówna potrafiła śpiewać niemalże wszędzie, nawet zamawiając herbatę w bufecie, a podczas syren alarmowych w czasie wojny, wszyscy dookoła mieli wrażenie, że to właśnie ona śpiewa.

Począwszy od 1934 roku, była już uważana za gwiazdę, a jej kariera nabrała tempa, gdy na stałe związała się z warszawskimi scenami, takimi jak Teatr Polski oraz Teatr Narodowy. W międzyczasie występowała gościnnie we Lwowie i Łodzi, współpracując z Leonem Schillerem oraz Erwinem Axerem, gdzie zagrała m.in. w Pannie Juli Augusta Strindberga.

Po wybuchu II wojny światowej, Eichlerówna musiała ewakuować się z Warszawy, najpierw trafiając do Rumunii, a potem do Francji, gdzie występowała dla polskich żołnierzy oraz uchodźców. Po upadku Francji w 1940 roku, przyjęła nową tożsamość jako Stypińska i osiedliła się w Brazylii, gdzie zdobyła angaż w teatrze i radiu. Jednak po namowach Arnolda Szyfmana zdecydowała się wrócić do Polski w 1948 roku.

W kraju współpracowała z teatrami w Warszawie, Łodzi oraz Poznaniu, współpracując z wieloma znanymi dyrektorami, jak Erwin Axer czy Wilam Horzyca. Chociaż jej role nadal cieszyły się zainteresowaniem publiczności, jej obecność na scenie była ograniczona. Krytyka teatralna, często przejawiająca socrealistyczne poglądy, zauważyła u niej mankamenty i niekonwencjonalność w używaniu głosu. Jednak wraz z osłabieniem socrealizmu, od 1955 roku Irena Eichlerówna zaczęła występować znacznie częściej, prezentując kolejne intrygujące kreacje.

Ostatni raz miała okazję wystąpić na scenie w 1986 roku, gdzie wcieliła się w rolę Matyldy von Zahnd w Fizykach autorstwa Friedricha Dürrenmatta.

Poza pracą w teatrze, zrealizowała trzy role filmowe oraz kilkanaście ról w Teatrze Telewizji, a od 1930 roku także współpracowała z Polskim Radiem, co zainspirowało Swinarskiego do stworzenia wspomnianej anegdoty o jej śpiewie.

Jednym z kluczowych elementów jej zawodowego etosu była zasada, że teatr jest formą sztuki, która odkrywa prawdę o życiu, niezależnie od jego rzeczywistego przedstawiania. W ciągu swojej kariery została uhonorowana wieloma odznaczeniami państwowymi, w tym Nagrodą Państwową II stopnia za aktywność aktorską oraz nagrodą ministra kultury i sztuki I stopnia za wybitne osiągnięcia w aktorstwie.

Warto również wspomnieć o jej życiu osobistym – była żoną Bohdana Stypińskiego, bogatego przemysłowca, z którym zawarła związek małżeński w latach 30. XX wieku, co zapewniło jej materialną niezależność.

Zmarła w Warszawie i została pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 69-1-26).

Filmografia

Artystka Irena Eichlerówna w swojej bogatej karierze filmowej wystąpiła w kilku znaczących produkcjach. Oto przegląd jej najbardziej pamiętnych ról:

• 1933 – Wyrok życia, gdzie zagrała postać prokurator Krystyny,
• 1936 – Róża, w której wcieliła się w rolę Krystyny,
• 1938 – Krwawa rosa, gdzie wystąpiła jako pianistka,
• 1948 – Powrót, w którym zagrała Elżbietę Gruszecką,
• 1966 – Szyfry, w którym odegrała rolę Zofii.

Spektakle Teatru Telewizji

W dorobku artystycznym Ireny Eichlerówny znajduje się szereg znaczących ról w spektaklach Teatru Telewizji. Poniżej przedstawiamy listę jej najważniejszych wystąpień, które miały miejsce od lat 60. do 80. XX wieku.

• 1964 – Kochany kłamca jako Beatrice Stella Campbell,
• 1967 – Król Edyp jako Jokasta,
• 1967 – Wdowa po pułkowniku jako wdowa po pułkowniku,
• 1968 – Korespondencja Chopina,
• 1972 – Dwa teatry jako matka,
• 1977 – Mindowe jako Rogneda,
• 1978 – Filomena Marturano jako Filomena,
• 1984 – Wspomnienie jako Sara Bernhardt.

Ordery i odznaczenia

Wyróżnienia i nagrody Ireny Eichlerówny odzwierciedlają jej znaczący wkład w rozwój kraju oraz zaangażowanie w działalność na rzecz społeczeństwa.

• Order Sztandaru Pracy I klasy, przyznany w 1959 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany 22 lipca 1952 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, wydany 19 stycznia 1955 roku.

Upamiętnienie

Artystka, której nazwisko pozostaje w pamięci, została uhonorowana poprzez umieszczenie na tablicy upamiętniającej artystów znaczących dla polskiej kultury. Tablica ta została odsłonięta w 2020 roku.

Znajduje się ona na budynku położonym przy ulicy Odolańskiej 20 w Warszawie, w miejscu, gdzie Irena Eichlerówna mieszkała przez wiele lat.

---

Oceń: Irena Eichlerówna

---