Piotr Potworowski

---

Życiorys

Piotr Potworowski, urodzony 14 czerwca 1898 roku w Warszawie, wyrósł w rodzinie inżyniera Gustawa Seweryna oraz Jadwigi z Wyganowskich. Po tragicznej śmierci matki, która miała miejsce w 1913 roku w Zakopanem, jego ojciec postanowił posłać syna oraz dwóch młodszych braci na Kresy. Po zakończeniu edukacji w gimnazjum, złożył przysięgę do 1 pułku ułanów i brał aktywny udział w bitwie pod Krechowcami. Po wojnie rozpoczął studia architektury na Politechnice Warszawskiej, jednak wkrótce został zmobilizowany ponownie. W trakcie kampanii bolszewickiej odniósł ranę pod Zamościem, co skutkowało przeniesieniem do rezerwy i przydziałem do 1 pułku ułanów krechowieckich w Augustowie. 8 stycznia 1924 roku uzyskał awans na podporucznika z datą starszeństwa 1 czerwca 1919, zajmując 107. lokatę w korpusie oficerów rezerwy jazdy.

Po demobilizacji podjął naukę w szkole artystycznej Konrada Krzyżanowskiego, ale szybko przeniósł się do krakowskiej ASP. W trakcie studiów malarskich w pracowni Józefa Pankiewicza, stał się członkiem „Komitetu Paryskiego”. W 1924 roku, jako jeden z jego przedstawicieli, wyruszył do Paryża.

W Paryżu jego związki z kapistami zaczęły się osłabiać. Potworowski wynajął osobne atelier na Montparnasse i zapisał się do pracowni Fernanda Légera. Utrzymywał bliskie relacje z Tadeuszem Makowskim i Tytusem Czyżewskim. Na organizowane przez kapistów wydarzenie „Super Jazz Bal du Montparnasse” zaprezentował dekorację inspirowaną dnem morza. W 1928 roku poznał w Paryżu Magdalenę Mańkowską, studentkę antropologii, z którą po pewnym czasie wziął ślub. W 1930 roku wrócili do Polski, gdzie urodził się ich syn Jan.

Początkowo zamieszkali w majątku żony w Rudkach pod Szamotułami. Tamtejszy pałac stał się miejscem spotkań artystów i przyjaciół gospodarzy, wśród których wyróżniali się Janusz Strzałecki, Hanna Rudzka-Cybisowa, Jan Cybis, Tytus Czyżewski oraz Wacław Taranczewski, spędzając tu często długie miesiące. W 1931 roku dał się poznać szerszej publiczności podczas pierwszej wystawy kapistów w Warszawie, zorganizowanej w hotelu „Polonia”, a także na wystawie pod nazwą Nowa Generacja w Instytucie Propagandy Sztuki, gdzie zdobył nagrodę za dzieło Trzy kobiety we wnętrzu.

W 1932 roku odbyła się kolejna indywidualna ekspozycja jego prac w Poznaniu w Salonie Makowskiego. W 1934, będąc oficerem rezerwy, figurował w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień w Warszawie, posiadając przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I, jako część grupy oficerów „przebywających stale zagranicą”. Po podziale majątku Rudki, rodzina Potworowskich przeniosła się do Grębanina, należącego do rodziny żony.

W 1937 roku artysta zdobył srebrny medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu oraz nagrodę ministra spraw zagranicznych. Jego pierwsza duża wystawa miała miejsce w 1938 roku w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie, a następnie również we Lwowie. Po zakończeniu kampanii wrześniowej Potworowski ukrywał się w wiosce nad Bugiem, potem przez Kowno dotarł do Szwecji, osiedlając się w Taxinge Näsby koło Sztokholmu. Tam pracował fizycznie, ale także tworzył, malując i rzeźbiąc, co zaowocowało wystawami jego dzieł. W sierpniu 1941 roku udało mu się sprowadzić żonę oraz dwoje dzieci do Szwecji.

Po dwóch latach, rodzina Potworowskich dotarła na Wyspy Brytyjskie. W Londynie artysta przez pewien czas pełnił rolę prezesa Stowarzyszenia Polskich Artystów i publikował w miesięczniku „Nowa Polska”. W 1946 roku zorganizował pierwszą dużą wystawę w Redfern Gallery w Londynie, a od 1948 regularnie wystawiał w Gimpel Fils Gallery. W 1949 roku został profesorem Bath Academy of Art w Corsham, a także przyjął przynależność do London Group oraz Royal West of England Academy. W trakcie lat pięćdziesiątych podróżował intensywnie, odwiedzając Hiszpanię, Włochy oraz Francję, co wpłynęło na jego twórczość.

W 1958 roku powrócił do Polski, gdzie miał swoją pierwszą wystawę w poznańskim Muzeum Narodowym. Kolejne ekspozycje odbyły się w Krakowie, Sopocie, Warszawie, Wrocławiu i Szczecinie. Wysokie uznanie dla jego prac skłoniło go do decyzji o pozostaniu w kraju. Artysta objął katedrę malarstwa w PWSSP w Poznaniu oraz Gdańsku, a jego twórczość została uhonorowana nagrodą na XXX Biennale Sztuki Współczesnej w Wenecji.

W styczniu 1962 roku w Muzeum Narodowym w Poznaniu odbyła się wystawa indywidualna prac Potworowskiego powstałych po powrocie do kraju, a w marcu miał kolejną w Galerie La Cloche w Paryżu. Artysta zmarł 24 kwietnia 1962 roku w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w alei zasłużonych, gdzie znajduje się jego grób.

Ordery i odznaczenia

Piotr Potworowski był osobą o bogatym życiorysie, który niestety nie został uhonorowany jednym z najwyższych odznaczeń wojskowych. W dniu 25 czerwca 1938 roku, Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił jego wniosek o przyznanie Krzyża Walecznych.

To niepowodzenie w walce o odznaczenie nie umniejsza jednak jego zasług, które są znaczące w kontekście historii.

Malarstwo

Piotr Potworowski był artystą, który niezwykle wcześnie porzucił postimpresjonizm, kierując się ku własnym, unikalnym poszukiwaniom malarskim. Jego prace wyróżniały się wyrazistą kompozycją, w której elementy geometrii łączyły się z techniką malarstwa materii oraz informelu. W dziełach Potworowskiego, harmonia barw odgrywała kluczową rolę, co pozwalało na osiągnięcie efektów wizualnych pełnych subtelności. Artysta często eksperymentował z różnorodnymi technikami, dążąc do najdelikatniejszych rozwiązań kolorystycznych.

W swojej twórczości stosował także technikę collage, a dzieła wzbogacał o elementy fakturowe, co dodawało im dodatkowej głębi. W artystycznym dorobku Potworowskiego znajduje się szereg znaczących prac:

• Przed lustrem, 1932, 97 × 63 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
• Duet, 1949, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu,
• Podwórze wiejskie – farma 1947, 62 × 92 cm, Muzeum Sztuki w Łodzi,
• Wnętrze lasu, Kornwalia, 1952,
• Siena, 1955, 60 × 45 cm, Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
• Zdarzenie, Kornwalia, 1956, 110 × 80 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
• Schody, 1956, 102 × 11,5 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
• Owalny pejzaż z Kornwalii 1957, 132 × 60 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
• Zachód słońca w Toskanii, 1957, 66 × 111 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
• Krajobraz z Łagowa, 1958, 76,5 × 154 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
• Zachód słońca w Kazimierzu 1958/1959, 76 × 89 cm, collage, Muzeum Narodowe w Warszawie,
• Wisła w Kazimierzu, 1959, 163 × 76 cm, olej, collage, dykta, Muzeum Narodowe w Warszawie,
• Fragment Jeziora Łagowskiego, 1959/1960, 66,5 × 113,5 cm, olej, płótno, dykta, Muzeum Narodowe w Warszawie,
• Brzeg Wisły, 1960, 50 × 94 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
• Port w Rewie, 1960, 135 × 200 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
• Akt na piaskowym tle, 1961/1961, 179 × 200 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu.

Rzeźba

W trakcie swoich artystycznych poszukiwań Piotr Potworowski angażował się także w rzeźbę. Jego twórczość obejmuje kilka interesujących rzeźb, z których część znajduje się w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Te artystyczne kompozycje przestrzenne są wykonane z bielonego drewna oraz wikliny, co nadaje im unikalny charakter.

• Maska na tle kosza, powstała około 1960 roku, stworzona z drewna oraz wikliny, o wymiarach 80 × 60 cm,
• Kompozycja Wisła, stworzona w okolicach 1960 roku, wykonana z drewna bielonego, o wysokości 120 cm,
• Sternik, z 1961 roku, także z drewna bielonego, mająca wysokość 80 cm,
• Kompozycja przestrzenna, z bielonego drewna, o wysokości 85 cm.

Scenografia

Przed wybuchem II wojny światowej, Piotr Potworowski tworzył dekoracje sceniczne do wystawienia Mistrza Pathelina w Teatrze Artystów „Cricot”. Jednak największą sławę zdobył dzięki współpracy z polskimi teatrami w ostatnich latach swojego życia, kiedy to stworzył wiele pamiętnych scenografii. Oto niektóre z nich:

• „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Polskim w Poznaniu, w reżyserii Tadeusza Byrskiego, zrealizowane w 1959 roku,
• „Woyzeck” Georga Büchnera w Teatrze Nowym w Poznaniu, pod okiem reżysera Marka Okopińskiego, również z 1959 roku,
• „Faust” Johanna Wolfganga Goethego w Teatrze Polskim w Poznaniu, w reżyserii Jerzego Grotowskiego, 1960 rok,
• „Pośredniczka matrymonialna” Thornton’a Wildera w Teatrze Współczesnym w Warszawie, reżyseria Jerzego Kreczmara, 1959 rok,
• „Zawisza Czarny” Juliusza Słowackiego w Teatrze Rozmaitości we Wrocławiu, w reżyserii Andrzeja Witkowskiego, 1961 rok,
• „Historia Fryzjera Vasco” George’a Schehade w Teatrze Współczesnym w Warszawie, 1961 rok,
• „Dziady” Adama Mickiewicza w Teatrze w Katowicach, 1962 rok.

Te spektakle i ich unikalne scenografie pozostają ważną częścią polskiego dorobku teatralnego i świadczą o niezwykłym talencie Potworowskiego w tworzeniu atmosfery i wrażeń na scenie.

Upamiętnienie

Piotr Potworowski jest uhonorowany jako patron w różnych instytucjach, co świadczy o jego wpływie na sztukę w regionie. W szczególności, Muzeum Ziemi Kępińskiej prezentuje niektóre z jego niezwykłych prac, które są istotnym elementem kultury lokalnej.

Innym miejscem związanym z jego dziedzictwem jest Liceum Plastyczne im. Piotra Potworowskiego w Poznaniu, które ma na celu kształcenie młodych artystów oraz promowanie sztuki.

---

Oceń: Piotr Potworowski

---