Eugeniusz Morawski-Dąbrowa

---

Życiorys

Eugeniusz Morawski-Dąbrowa, uzdolniony artysta, rozpoczął swoją naukę w Instytucie Muzycznym w Warszawie w latach 1899–1904, gdzie uczęszczał do klas fortepianu prowadzonych przez Antoniego Sygietyńskiego oraz kompozycji, której mentorem był Zygmunt Noskowski.

W roku 1903 Morawski rozpoczął również naukę w klasie rysunkowej, prowadzonej przez Jana Kauzika, a w 1904 roku stał się uczniem nowo powstałej Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. Jego nauczycielami byli znakomici artyści, w tym Konrad Krzyżanowski, Ferdynand Ruszczyc oraz Karol Tichy. Wspólnie z Mikalojusem Konstantinasem Čiurlionisem brał udział w plenerach organizowanych przez uczelnię, które miały miejsce w Arkadii, Zwierzyńcu oraz Istebnej, a także odbył podróż na Kaukaz.

W tym samym okresie, począwszy od 1903 roku, Morawski angażował się w działania Frakcji Rewolucyjnej Polskiej Partii Socjalistycznej. Niestety, 3 listopada 1907 roku został aresztowany za swoje działania polityczne, które prowadziły do nieudanego zamachu na policję. Sankcją za to było czteroletnie zesłanie na Syberię, jednak dzięki staraniom jego ojca, kara została wspólnie z nami przerobiona na emigrację z terytorium Imperium Rosyjskiego.

W 1908 roku Morawski emigrował do Paryża, gdzie zdobywał nowe umiejętności, studiując kontrapunkt pod okiem André’a Gedalge’a oraz instrumentację u Camille’a Chevillarda. Poza tym, włączył się w kursy malarskie w Académie Julian, a później rozwijał swoje umiejętności rzeźbiarskie w Akademii Colarossiego, ucząc się u sławnego Antoine’a Bourdelle’a.

Powrócił do Polski w 1930 roku, a w marcu tego roku objął stanowisko dyrektora konserwatorium w Poznaniu. Od 1932 do 1939 roku pełnił funkcję rektora Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie. W czasie swoich czterech kadencji jako rektor wprowadził szereg istotnych zmian, które obejmowały utworzenie wydziału muzykologii oraz klas operowych i kapelmistrzowskich. Udało mu się również uzyskać uniwersytecki status dla dyplomów wydawanych przez konserwatorium, a także zainicjować tzw. koncerty wymienne, w których brali udział absolwenci wyższych uczelni muzycznych z różnych europejskich miast, m.in. z Berlina i Sztokholmu.

Morawski nie ograniczał swojego zaangażowania tylko do stanowiska rektora, ale także aktywnie wykładał instrumentację. W czasach II wojny światowej prowadził zajęcia w tajnym konserwatorium Stanisława Kazury.

Był jednym z założycieli Société des Artistes Polonais w Paryżu oraz Towarzystwa Opery Narodowej i Instytutu Fryderyka Chopina, a jego działalność artystyczna była nagradzana. W 1933 roku otrzymał nagrodę muzyczną MWRiOP za balet Świtezianka.

Na zakończenie swojego życia, Eugeniusz Morawski-Dąbrowa zmarł i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 333-3-9, pozostawiając po sobie trwały ślad w polskiej kulturze muzycznej.

Ordery i odznaczenia

Eugeniusz Morawski-Dąbrowa otrzymał szereg zaszczytnych odznaczeń, które podkreślają jego wkład w społeczeństwo i znaczenie w historii. Poniżej znajdują się kluczowe wyróżnienia, które mu nadano:

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymał 10 listopada 1933 roku,
• Medał Niepodległości przyznany 23 grudnia 1933 roku,
• Złoty Wawrzyn Akademicki, który otrzymał 5 listopada 1935 roku.

Twórczość

Eugeniusz Morawski-Dąbrowa, jako kompozytor, wkrótce uwolnił się od wpływów muzycznych Richarda Straussa i krytycznie podchodził do dzieł takich twórców jak Maurice Ravel, Claude Debussy oraz Igor Strawinski. Wykorzystując wybrane elementy techniczne tych artystów, udało mu się wykształcić odrębny styl kompozytorski.

Jego utwory charakteryzują się monumentalną formą oraz ekspresjonistyczną i kunsztowną instrumentacją, sięgającą po ciemne i gęste koloryty brzmienia. Inspirację do takiej estetyki Morawski czerpał często z literackiej twórczości E.A. Poego, włączając w swoje kompozycje nastrojowe elementy grozy i niesamowitości. Przykładem jego ekspresjonistycznych poszukiwań są także stylizacje muzyki ludowej, w tym polskie tańce zawarte w operze „Świtezianka”.

Niestety, twórczość Morawskiego była przez długi czas nieznana szerszej publiczności, a jego zapomnienie potęgowało negatywne nastawienie zwolenników Karola Szymanowskiego, które wynikało z faktu, że Morawski objął po nim stanowisko rektora warszawskiego konserwatorium. Co gorsza, znaczna część jego dorobku, w tym wszystkie symfonie, zaginęła w trakcie II wojny światowej.

W 2019 roku jego opowieść muzyczna „Świtezianka” została ujęta w prestiżowym zbiorze „100 na 100. Muzyczne dekady wolności”. W kolejnych latach, dokładnie w 2022 roku, Polskie Radio wydało album zatytułowany „Eugeniusz Morawski – kompozytor wyklęty”, który zawiera najważniejsze zachowane kompozycje artysty.

Co więcej, jego twórczość malarska, która ukazuje podobieństwa do stylu Mikalojusa Konstantinasa Čiurlionisa, była traktowana przez niego marginalnie. Morawski ograniczał się głównie do tematów marynistycznych, co wskazuje na jego szerokie artystyczne zainteresowania, mimo iż wybory w tej dziedzinie wydawały się mniej istotne w porównaniu z jego muzycznymi osiągnięciami.

Ważniejsze kompozycje

W twórczości Eugeniusza Morawskiego-Dąbrowy znajduje się szereg znaczących kompozycji, które obejmują zarówno utwory sceniczne, jak i orkiestrowe. W oparciu o dostępne materiały źródłowe, możemy wyodrębnić kluczowe osiągnięcia tego artysty.

Utwory sceniczne

• operowy repertuar:
• – Lilla Weneda, na podstawie tekstu Juliusza Słowackiego,
• – Aspazja, stworzona w oparciu o libretto Aleksandra Świętochowskiego,
• – Salammbô, które jest oparte na dziele Gustave’a Flauberta,
• – Pan Tadeusz, będący adaptacją Adama Mickiewicza (niedokończona),
• – Dafnis i Chloe, również w wersji niedokonanej.
• baletowe kompozycje:
• – Miłość, skomponowane w 1928 roku,
• – Krak i smok, z 1929 roku,
• – Świtezianka, powstała w 1930 roku,
• – Balet gotycki, którego partytura się nie zachowała,
• – Kuszenie św. Antoniego, którego zapis również zaginął,
• – Smocza jama, datowana na 1948 rok (niedokończona).

Utwory orkiestrowe

• symfonie, które w całości uległy zagubieniu:
• – Vae Victis, e-moll, powstała około 1906 roku,
• – Fleurs du mal, w tonacji g-moll, również z okresu około 1906 roku,
• – Prometeusz, stworzony na głosy solowe, chór i orkiestrę,
• poematy symfoniczne:
• – Don Kiszot, inspirowany M. Cervantesem z 1910 roku,
• – Nevermore, czerpiący z twórczości E.A. Poe, z 1911 roku,
• – Ulalume, również oparty na tekstach E.A. Poe,
• – Hop-Frog, zainspirowany przez E.A. Poe, (zaginiony),
• – Iridion, oparte na dziele Zygmunta Krasińskiego (zaginiony),
• – Ahasweries, którego partytura także uległa zapomnieniu,
• ponadto, dwie koncerty fortepianowe,
• Koncert skrzypcowy
• oraz liczne utwory kameralne, fortepianowe i pieśni.

---

Oceń: Eugeniusz Morawski-Dąbrowa

---