Andrzej Sołtan

---

Życiorys

Andrzej Sołtan pochodził z zacnej rodziny szlacheckiej, będąc synem Wiktora Władysława, inżyniera kolejnictwa oraz właściciela majątku, a także Amelii Marii z domu Weyssenhoff, która była siostrą znanego pisarza Józefa Weyssenhoffa. Podczas I wojny światowej, po ukończeniu Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki, przebywał w Petersburgu. Tam wstąpił do Korpusu Paziów, prestiżowej szkoły wojskowej, co pozwoliło mu uniknąć powołania do armii carskiej oraz wyjazdu na front.

Po zakończeniu działań wojennych Andrzej Sołtan powrócił do Warszawy, gdzie w roku 1926 uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie Warszawskim, obroniwszy pracę na temat widma emisyjnego wodorku rtęci. W 1933 roku został laureatem stypendium Fundacji Rockefellera, co umożliwiło mu spędzenie roku w laboratorium Kellogga w California Institute of Technology w Pasadenie. Był to czas, kiedy zetknął się z fizyką jądrową, co zainspirowało go do dalszych badań i rozwoju w tym kierunku.

Specjalizował się w spektrometrii jądrowej oraz budowie akceleratorów, często podejmując się samodzielnego konstruowania tych urządzeń. W 1933 roku, wraz z H.R. Cranem i C. Lauritsenem, jako pierwszy na świecie uzyskał strumień neutronów poprzez bombardowanie lekkich pierwiastków przyspieszonymi jonami helu i deuteronami. Był to znaczący krok w dziedzinie fizyki, który wpłynął na dalszy rozwój badań jądrowych.

Po II wojnie światowej osiedlił się w Łodzi, gdzie w 1945 roku objął stanowisko kierownika Katedry Fizyki Wydziału ElektrycznegoPolitechniki Łódzkiej. W 1947 roku otrzymał nominację na profesora fizyki doświadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego. Pomimo tego, do 1953 roku utrzymywał bliskie związki z Politechniką Łódzką.

W 1952 roku Sołtan stał się członkiem Polskiej Akademii Nauk, a w latach 1952-1955 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Rok 1955 przyniósł mu nowe wyzwania, kiedy to został założycielem oraz pierwszym dyrektorem Instytutu Badań Jądrowych. Instytut ten, z czasem, przekształcił się w Instytut Problemów Jądrowych im. Andrzeja Sołtana, a także brał udział w tworzeniu Zjednoczonego Instytutu Badań Jądrowych w Dubnej, gdzie był członkiem rady Naukowej.

Andrzej Sołtan zmarł w Warszawie i spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Aleja Zasłużonych-1-106. Materiały archiwalne związane z jego działalnością można znaleźć w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-96.

Działalność naukowa

Andrzej Sołtan był nie tylko znaczącą postacią w polskiej fizyce, ale także autorem lub współautorem ponad 70 różnorodnych publikacji. Jego prace wniosły istotny wkład w rozwój nauki w Polsce. W szczególności, podczas XXXV Zjazdu Fizyków Polskich, który odbył się w Białymstoku w 1999 roku, prof. Andrzej Kajetan Wróblewski w swoim referacie zatytułowanym „Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro” wyróżnił Andrzeja Sołtana, klasyfikując go wśród około 20 najwybitniejszych polskich fizyków XX wieku.

Ordery i odznaczenia

Andrzej Sołtan został uhonorowany różnymi odznaczeniami, które potwierdzają jego zasługi i wkład w rozwój kraju. Jego osiągnięcia zostały docenione poprzez nadanie mu Orderu Sztandaru Pracy I klasy, a to wyróżnienie przyznano mu pośmiertnie w 1959 roku.

Wśród jego innych odznaczeń znajduje się Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymał 28 września 1954 roku. To wyróżnienie wskazuje na jego znaczną rolę w procesie transformacji kraju.

Dodatkowo, Andrzej Sołtan został uhonorowany Medalem 10-lecia Polski Ludowej, który przyznano mu 19 stycznia 1955 roku, co jeszcze raz podkreśla jego zalety i znaczenie w historii.

Upamiętnienie

W hołdzie dla Andrzeja Sołtana, akcelerator, nad którym intensywnie pracował, zyskał imię „Andrzej”, co symbolizuje jego znaczący wkład w rozwój technologii.

Ulica w warszawskim Bemowie nosi nazwisko tego wybitnego naukowca oraz największe audytorium na Politechnice Łódzkiej, co podkreśla jego wpływ na środowisko akademickie.

Dodatkowo, Instytut Badań Jądrowych, który później przekształcono w Instytut Problemów Jądrowych, oraz droga prowadząca do tego miejsca w Świerku również przywołują jego pamięć.

---

Oceń: Andrzej Sołtan

---