Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej

---

Historia

Pomnik, który możemy zobaczyć, został zainicjowany przez Stanisława Staszica w 1825 roku. Jego odsłonięcie miało miejsce dokładnie 21 maja tego samego roku, równocześnie z identycznym dziełem w Terespolu. Warto podkreślić, że w ceremonii wzięli udział nie tylko inżynierowie i znane osobistości, ale także robotnicy, którzy pracowali nad budową drogi.

Z okazji zakończenia budowy szosy warszawsko-brzeskiej, Mennica Warszawska wybito dwa medale pamiątkowe. Uczniowie z Oddziału Sztuk Pięknych stworzyli litografie pomnika, które zostały następnie umieszczone w albumie noszącym tytuł „Rys postawionych pomników i wybitych medalów w Królestwie Polskim w roku 1825”.

W literaturze dotyczącej lat 80. XX wieku podkreślano, że postawienie pomnika jako upamiętnienia zbiorowej pracy związanej z projektem o charakterze gospodarczym było zjawiskiem wyjątkowym. Ta nowatorskość była związana z przekonaniami Staszica, który uważał, że zasługi powinny być pielęgnowane także w kontekście inicjatyw wspierających rozwój kraju, a nie tylko wyróżnionych jednostek czy aktów zbrojnych.

W 1935 roku, podczas przebudowy ulicy Grochowskiej, do obelisku dodano tablicę pamiątkową, która jednak z biegiem czasu zaginęła. Pomnik przeszedł renowacje w latach 1896, 1917, a także kompleksowe odnowienie w latach 1961–1964 w trakcie dalszej przebudowy ulicy Grochowskiej. Ostatnia istotna renowacja odbyła się w 1984 roku, a obelisk został zabezpieczony przed dalszą korozją dzięki metodzie opracowanej przez Instytut Mechaniki Precyzyjnej w 1976 roku.

Opis pomnika

Ten imponujący pomnik osiąga wysokość około 14 metrów i umiejscowiony jest na solidnym czworobocznym cokole. Wykonany z żeliwa, obiekt został pięknie ozdobiony płaskorzeźbami, stworzonymi przez utalentowanego artystę, Pawła Malińskiego. W tej samej materii powstało ogrodzenie, które tworzą cztery postawione słupki, połączone łańcuchem, co nadaje całości spójny charakter. Wszystkie komponenty tego obelisku zostały odlane w hucie z założonej przez Stanisława Staszica w Samsonowie.

Na froncie obelisku widoczna jest data zakończenia budowy drogi: MDCCCXXII. Oprócz tego znajduje się tablica, na której widnieje treść:

W ROKU WIELKIEJ ZAGŁADY NARODOWEJ
PO ZGONIE MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO
ZA CZASÓW PREZYDENTURY R.P. IGNACEGO MOŚCICKIEGO
A PREZYDENTA MIASTA STEFANA STARZYŃSKIEGO
DROGĘ TĘ W OBRĘBIE WARSZAWY PO 112 LATACH UŻYWANIA
ZNOWA UBITO Z BETONU O NAWIERZCHNI GRANITOWEJ
W STOPIĄTĄ ROCZNICĘ POWSTANIA LISTOPADOWEGO
29-XI-1935 TOW. PRZYJACIÓŁ GROCHOWA KOMISJA HIST. ZABYTKOWA

Inne inskrypcje umieszczone na pomniku, zarówno w języku polskim, jak i łacińskim, informują o powstaniu drogi będącej długości 178 staj. Część górna pomnika, w której obecnie znajdują się owalne wgłębienia, niegdyś ozdobiona była herbami Królestwa Polskiego. W dolnej części zaś, po bokach oryginalnie znajdowały się powiększone awersy oraz rewersy medali stworzonych z okazji pamiętnej budowy. Medale te, usunięte po roku 1915, na jednym z nich nosiły napis ku czci cara, a inne przedstawiały siedzącą na przyczółku mostu kobietę, trzymającą koło i gałązkę laurową.

Południowy bok obelisku, będący frontem pomnika, ozdobiony jest płaskorzeźbami, które przedstawiają panoramy trzech miast: Warszawy (umiejscowionej nad cokołem), Siedlec (w połowie wysokości), oraz Brześcia (na szczycie). Dodatkowo, na płaskorzeźbach uchwycone są różnorodne sceny związane z budową drogi:

• kamieniarzy podczas produkcji kostki,
• niwelację terenu,
• wbijanie pala,
• brukowanie,
• konserwację,
• wóz z kupcem przejeżdżający obok pomnika.

Płaskorzeźby ukazują te sceny w sposób niezwykle realistyczny, wśród robotników znajdują się postacie w kubrakach, długich butach, konfederatkach, oraz kapeluszach. Widać także wąsatego chłopa, który w baraniej czapce pcha taczkę, reprezentując niwelację drogi. Całość kompozycji w pełni oddaje historyczny kontekst budowy drogi i zaangażowanie ludzi w ten ważny projekt.

---

Oceń: Pomnik Budowy Szosy Brzeskiej

---