Kamienica Juliusza Ostrowskiego w Warszawie

---

Historia

1906–1945

Kamienica, która zyskała znaczenie w historii Warszawy, została zbudowana w latach 1906-1908 z inicjatywy Juliusza Ostrowskiego. W czasach intensywnego rozwoju urbanistycznego, jej usytuowanie przy ulicy Marszałkowskiej w kierunku placu Unii Lubelskiej wyznaczało jednocześnie granice ówczesnego miasta. Kolejnym właścicielem tego interesującego obiektu był Adam Bromke, a w 1914 roku obiekt przeszedł na własność Kazimierza Jarockiego, który następnie w 1919 roku sprzedał go Julianowi oraz Simie Owczyńskim.

W okresie przed I wojną światową, jak i pomiędzy wojnami, budynek został nadbudowany o dodatkowe piętro. W latach 1931-1932 młodsze piętro kamienicy zostało wynajęte przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, co świadczyło o znaczeniu lokalu.

Salon Nałkowskiej

W kamienicy mieszkała znana pisarka Zofia Nałkowska, która często gościła w swoim mieszkaniu wielu przyjaciół oraz ludzi kultury. Intensywne życie towarzyskie w jej salonie skłoniło ją do ustalenia „godzin przyjęć”, a przestrzeń ta stała się miejscem spotkań dla pisarzy, artystów, intelektualistów oraz polityków. W październiku 1936 roku artystka zmieniła miejsce zamieszkania na nowy adres: Podchorążych 101, aby móc skupić się na swojej pracy twórczej w większym spokoju. Zestawienie nazwisk, które przewinęły się przez jej salon, zajęło jej niemal dwie strony w dzienniku gości.

Warto dodać, że w tym lokalu zamieszkiwał także Bruno Schulz w roku 1934. W liście do Zenona Waśniewskiego z 24 marca 1934 roku artysta wskazał, że planuje zamieszkać w internacie dla nauczycieli przy ul. Marszałkowskiej 4, który tak naprawdę była pod adresem, gdzie mieszkała Zofia Nałkowska.

Lokal nr 2 w czasie okupacji

W okresie przed II wojną światową, na pierwszym piętrze budynku znajdował się gabinet lekarski Jana Aleksandra Bauera, który początkowo mieszkał tam z rodziną. W czasach okupacji niemieckiej, lokal ten stał się miejscem konspiracyjnym, znanym pod nazwą „Kawiarenka” lub „Jak u mamy”, gdzie w ciągu dnia aktywnie pracowali generałowie Michał Karaszewicz-Tokarzewski oraz Stefan „Grot” Rowecki. Niestety, podczas powstania warszawskiego „Kawiarenka” straciła na znaczeniu, ponieważ Niemcy pozostali w tym rejonie do ostatnich dni insurekcji.

Po 1945

Po zakończeniu II wojny światowej, w lokalu nr 8 zamieszkał z matką fotograf Tadeusz Rolke. Z dniem 1 lipca 1965 roku kamienica, będąca częścią urbanistycznego założenia Oś Stanisławowska, została wpisana do rejestru zabytków, co podkreśla jej historyczne znaczenie w stolicy. W latach 2007-2012 w lokalu nr 3 na drugim piętrze mieściła się Czarna Galeria, gdzie właścicielka Agnieszka Czarnecka przeprowadziła właśnie generalny remont, odkrywając piękne sztukaterie pod bacznym okiem konserwatora zabytków.

Chociaż z biegiem lat kamienica straciła wiele ze swojego oryginalnego detalu, to jednak 24 lipca 2012 roku została wpisana do gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy, co zapewnia jej ochronę i przyszłe zainteresowanie ze strony kolejnych pokoleń.

Architektura

Kamienica Ostrowskiego jest budowlą o charakterystycznej dwutraktowej strukturze, obok której znajduje się niemal identyczny dom przy al. Szucha 3. Razem z bocznymi jednotraktowymi oficynami tworzą układ jednopodwórzowy, zamknięty od strony południowej. Po przeprowadzeniu podziału, połowa północnej oficyny przynależy do tej kamienicy.

Fasada

Wyjątkowość budynku podkreśla 7-przęsłowa i 8-osiowa fasada, która między pierwszym a trzecim piętrem jest akcentowana przez prostokątny wykusz. Ten element architektoniczny składa się z par wąskich okien jednoskrzydłowych, umieszczonych w ścianie czołowej, oraz pojedynczego okna w bocznych ścianach na każdej kondygnacji. Wystający fragment budynku na poziomie czwartego piętra kończy się balustradą tarasu, z parą okien dwuskrzydłowych, które mają swoje odpowiedniki na kolejnej kondygnacji. Akcentują one obydwa piętra na tej osi delikatnym ryzalitem.

Powyżej parteru, pozostałe osie fasady są zaprojektowane z pojedynczymi oknami dwuskrzydłowymi i są oddzielone lizenami, przy czym ostatnie piętro ma własne, oddzielne lizenki. Wąskie gzymsy kordonowe oddzielają parter od górnych kondygnacji. Skrajne lizeny zdobią szersze elementy, a lekko gładki gzyms główny delikatnie podkreśla ich formę. Balkony usytuowane są na drugiej oraz szóstej osi pięter, z wyjątkiem najwyższej kondygnacji. Metalowe balustrady z motywem uproszczonych roślinnych giętych pędów stanowią jedyne secesyjne akcenty fasady. Na parterze znajdują się cztery prostokątne witryny oraz centralnie umiejscowiony otwór przejazdu bramnego, także w kształcie prostokąta, zlokalizowany pod wykuszem. Na szczytowej ścianie południowej, przy fasadzie widnieją inicjały: „J.O.”

Detale fasady

Warto zauważyć, że na przestrzeni lat kamienica utraciła znaczną część swoich oryginalnych detali. Wśród brakujących elementów znajdują się m.in. balkony z cementowymi, ażurowymi balustradami na drugiej i szóstej osi pierwszego oraz drugiego piętra, a także w zwieńczeniu wykusza. Krawędzie ryzalitu były niegdyś wykończone boniowaniem, a nad oknami pierwszego i drugiego piętra poprowadzono eleganckie pięcioliniowe opaski, które podkreślały architektoniczne piękno budynku.

Dawne elementy fasady

Z biegiem lat wiele detali zniknęło, co wpłynęło na oryginalny wygląd kamienicy, która kiedykolwiek była pełna subtelnych zdobień.

Przejazd bramny

Wlot do przejazdu bramnego jest wzniesiony na szerokich filarach, które podpiera belkę stropową. Przedsionek tego przejazdu zyskuje na charakterze dzięki płycinowym uskokom ścian bocznych, rozciągającym się na całej ich wysokości. Wraz z kolejnymi przęsłami tworzy on przedni trakt, który jest rozdzielony belką stropową, opartą na dwóch wąskich pilastrach. Przejazd ozdabiają bogato zdobione sztukaterie oraz delikatne żłobienia pilastrów, co nadaje mu elegancji. Ponadto, nad drzwiami niegdyś funkcjonującej stróżówki znajduje się gustowna supraporta.

Klatka schodowa

Wejście do klatki schodowej wyróżniają dwuskrzydłowe drzwi, z przeszkloną górną partią. Po prawej stronie klatki zlokalizowany jest szyb windy, który powstał w późniejszym okresie. Po lewej stronie natomiast znajdują się dwubiegowe schody, elegancko wykończone prążkowanym, beżowym marmurem. Warto wspomnieć, że na parterze zachowały się oryginalne ceramiczne płytki, które niestety w pozostałych częściach budynku były wymieniane na nowe.

---

Oceń: Kamienica Juliusza Ostrowskiego w Warszawie

---