Kamienica Falkiewiczowska w Warszawie

---

Historia

Według dostępnych archiwalnych dokumentów, pierwszymi właścicielami kamienicy byli Benesze, którzy zamieszkiwali ją niemal przez sto lat, od 1458 do 1499 roku. Po tej rodzinie, nowymi mieszkańcami zostali Rolowie. Dalsze szczegóły dotyczące kolejnych właścicieli można znaleźć w dokumentach ławników przysięgłych z 1603 roku, które wskazują na podział kamienicy pomiędzy Łukasza Drewnowicza oraz Michała Szulcza.

Rok 1628 to czas, gdy posesję przejął Stanisław Falkiewicz, dawny rajca Warszawy. Właściciel zdecydował się na przebudowę budynku według własnego projektu, co nadało kamienicy zupełnie nowy wygląd. Jej architektura znacząco wyróżniała się na tle innych kamienic przy Rynku Starego Miasta, zwłaszcza poprzez bogate zdobienia oraz unikalne wykończenia. Ponadto, Falkiewicz był właścicielem dwóch innych kamienic usytuowanych w bliskim sąsiedztwie, z których jedna znajdowała się pod numerem 3 na tej samej ulicy.

Rodzina Falkiewiczów mieszkała w tym budynku do roku 1704, co oznacza blisko 100-letni okres ich rządów. To istotna informacja, ponieważ przez długi czas istniało przekonanie wśród warszawskich historyków, że w drugiej połowie XVII wieku właścicielami kamienicy była szkocka rodzina Czemerów. Pomyłka miała swoje źródło w błędnym zidentyfikowaniu kamienicy jako pierwszej na rogu Rynku, podczas gdy prawidłowo chodziło o budynek przy Krzywym Kole 2.

Kolejnymi właścicielami byli Withhowie, a później Josek Ambasz oraz hrabia Henryk Potulicki z Obór. Mimo zmiany własności, głównym budowniczym i właścicielem pozostaje Stanisław Falkiewicz, co sprawia, że kamienica jest znana jako Kamienica Falkiewicza lub Falkiewiczowska.

Niestety, w 1944 roku kamienica została spalona i częściowo zburzona. Odbudowę przeprowadzono w latach 1951-1953. W 1965 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków, co podkreśla jego historyczną wartość.

Obecnie kamienica, w towarzystwie innych budynków na Stronie Dekerta, jest siedzibą Muzeum Warszawy, co czyni ją istotnym punktem na mapie kulturalnej tego miasta.

Budowa

Przed przebudową

W przypadku wczesnej budowy kamienicy zachowały się jedynie skąpe i niepewne informacje. Z całą pewnością można stwierdzić, że była to konstrukcja murowana, której elewacja nie wykazywała żadnych cech związanych z gotykiem. Częściowo występowały sklepienia, a od strony Rynku usytuowane były trzy okna. Kamienica mogła się pochwalić rozległymi piwnicami, które w tamtych czasach były typowe dla tego rodzaju budowli.

Przebudowa

W roku 1643, co zostało udokumentowane na attyce budynku, Stanisław Falkiewicz postanowił zrealizować projekt przebudowy kamienicy. Dzięki temu, obecne wnętrza oraz zewnętrzne zdobienia w pełni odzwierciedlają styl XVII wieku. Kamienica przybrała układ trzytraktowy. Główna klatka schodowa na parterze rozciąga się wzdłuż całej głębokości zabudowy. Przy Rynku Starego Miasta znajdował się sklep, a za nim dostęp do klatki schodowej oraz dodatkowe pomieszczenie, które łączyło przestrzeń z podwórzem.

Na tyłach budynku usytuowane było niewielkie podwórko, które pełniło rolę separacji od oficyny. Interesujący jest fakt, że oba budynki połączone były drewnianym gankiem, co świadczy o ich bliskim związku. Plan oficyny był podobny do układu kamienicy, co pozwala na określenie jej jako przedłużenie głównej budowli.

Detale elewacji stanowią wyraźny dowód na to, że budowa kamienicy i oficyny miała miejsce w tym samym czasie. Zauważalny jest większy rozmach elewacji kamienicy od strony Rynku, podczas gdy dach pulpitowy, skierowany w stronę ulicy Krzywe Koło, skrywa łamaną linię attyki. Attyka ozdobiona była elementami takimi jak obeliski, kule oraz trzy rzeźby świętych: Matka Boska zajmująca centralne miejsce, święty Stanisław biskup oraz święta Elżbieta. To oni, przypuszczalnie, byli patronami Falkiewicza i jego żony. Na cokole rzeźby Matki Boskiej widnieje monogram FS oraz rok 1643. Identyczny monogram można spotkać w kluczu portalu od strony Rynku.

Elewacja kamienicy charakteryzuje się subtelnym podziałem poziomym, który uzyskano dzięki zastosowaniu listw (kordonów) biegnących na wysokości parapetów okiennych pierwszego i drugiego piętra. Na elewacji wyróżnia się gzyms wieńczący, powyżej którego unosi się attyka zasłaniająca trójkątny szczyt jednospadowego dachu. Z uwagi na surowe detale obramienia okien, potrójne łezki na pilastrach attyki oraz prostotę architekturę tej elewacji można zakwalifikować do stylu Wazów. Dodatkowo zauważalne jest, że warszawskie kamienice przyjęły cechy architektury zarówno dworu królewskiego, jak i magnackich rezydencji w większym stopniu aniżeli budynki w innych częściach Polski. Elementy architektury Niderlandów również miały duży wpływ na bogatszy wystrój warszawskich elewacji.

Pozostałe dwie elewacje budynku Falkiewiczów prezentują znacznie skromniejszy wygląd, obejmując jedynie poziome pasy kordonów, sporadycznie rozmieszczone okna oraz gzyms wieńczący. Od strony podwórza brakuje już attyki, która zastąpiona została trójkątnym, niesymetrycznym szczytem, który z pewnością pochodzi z późniejszego okresu.

Opis XIX-wieczny

Dokumenty hipoteczne pochodzące z połowy XIX wieku dostarczają bardziej szczegółowych informacji na temat zarówno oficyny, jak i samej kamienicy. Wzniesiony mur parkanowy od strony Krzywego Koła był wykonany z cegły. W podwórzu znajdowały się komórki skonstruowane ze starych desek, które pokryto gontami. Kloaka z desek umiejscowiona między kamienicą a oficyną również miała dach pokryty gontami. Podwórze było nawiezione brukiem i jego powierzchnia wynosiła 36 łokci kwadratowych, co odpowiada 9 m². Po lewej stronie podwórka zlokalizowane były drewniane schody prowadzące na piętro oficyny, natomiast pod tymi schodami znajdował się śmietnik.

---

Oceń: Kamienica Falkiewiczowska w Warszawie

---