Dawny Żydowski Dom Akademicki w Warszawie

---

Historia

Gmach, który powstał w latach 1924–1926, został zrealizowany dzięki wsparciu finansowemu Stowarzyszenia Pomocy Studentom Żydowskim, znanemu jako Auxilium Academicum Judaicum. Wśród zwolenników tej inicjatywy znajdował się Mojżesz Koerner, a ziemię na budowę ofiarowali żydowscy kupcy i przemysłowcy z Pragi.

Uroczystość inauguracji Domu Akademickiego miała miejsce 8 grudnia 1926 roku. Pierwszym dyrektorem został Noah Davidson, który zmarł w 1928, a następnie jego miejsce zajął Ignacy Schiper. W czasie międzywojennym ten obiekt mieszkał około 300 studentów, w tym menachem Begin, studiujący na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, oraz późniejszy premier Izraela w latach 1977–1983 i laureat Pokojowej Nagrody Nobla.

Warto podkreślić, że przed wybuchem II wojny światowej w budynku miały swoją pracownię znane malarskie rodzeństwa, bracia Efraim i Menasze Seidenbeutel.

W trakcie okupacji niemieckiej obiekt ten został przekazany Szpitalowi Przemienienia Pańskiego, który przeniesiono tutaj w wrześniu 1939 roku z pierwotnej lokalizacji przy placu Weteranów. W tym miejscu przeprowadzano m.in. operacje na Tadeuszu Krzyżewiczu, nazywanym „Buzdyganem”, który odniósł poważne rany w akcji pod Arsenałem. Ponadto, dwaj uczestnicy zamachu na Franza Kutscherę, jego dowódca Bronisław Pietraszewicz znany jako „Lot” oraz Marian Senger, znany jako „Cichy”, również zostali operowani tutaj.

Co ciekawe, budynek przetrwał walki o Pragę we wrześniu 1944 roku, a po tym jak Armia Czerwona wkroczyła do Warszawy, został przejęty przez NKWD. W okresie między 1945 a 1946 rokiem przeniesiono tam z ul. Strzeleckiej 8 Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, co uczyniło go miejscem kaźni dla ofiar reżimu. Po 1956 roku gmach był wykorzystywany przez Wojewódzką Komendę Milicji Obywatelskiej. Z biegiem czasu przeszedł przekształcenia, aby stać się domem akademickim Wyższej Szkoły Oficerskiej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a później pełnił rolę hotelu dla funkcjonariuszy policji. Aktualnie Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie aktywnie zabiega o jego zwrot.

Architektura

Henryk Stifelman jest osobą, która stworzyła projekt tego niezwykłego budynku, który charakteryzuje się stylem neorenesansowym związanym z historyzmem. Monumentalna fasada obiektu przyciąga uwagę, zdobiona płaskorzeźbami, które przedstawiają alegorie czterech dziedzin wiedzy: przyrodoznawstwa, prawa, budownictwa oraz medycyny. Na fasadzie umieszczono także kartusz z literami „AAJ”, co jest skrótem od nazwy inwestora – Auxilium Academicum Judaicum. Dodatkowo w sieni znajduje się drewniany sufit, który zdobi Gwiazda Dawida.

W chwili oddania gmachu do użytku mieścił on łącznie 147 pokoi dla mieszkańców, w tym 10 jednoosobowych, 122 dwuosobowe, 7 trzyosobowych oraz 8 czteroosobowych, a każdy z nich był wyposażony w umywalki, natryski oraz toalety. W budynku znajdowały się różnorodne pomieszczenia, które wspierały życie akademickie oraz rekreacyjne, w tym między innymi:

• sala gimnastyczna,
• czytelnia,
• biblioteka,
• pokoje do gier rozrywkowych,
• pokoje do przyjmowania odwiedzin,
• izba chorych z gabinetem lekarskim,
• łazienki,
• fryzjernia,
• ciemnia fotograficzna,
• sala odczytowa im. Alberta Einsteina na 300 miejsc,
• klub,
• pracownia radiowa,
• sale do nauki i rysunków.

W 2005 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków, co podkreśla jego znaczenie i wartość kulturową.

---

Oceń: Dawny Żydowski Dom Akademicki w Warszawie

---