Zofia Chądzyńska

---

Życiorys

Urodziła się jako córka Aleksandra Szymanowskiego i Józefy, z domu Natanson, przez matkę będąc wnuczką Kazimierza Natansona, znanego prawnika, bankiera oraz działacza społecznego. Po ukończeniu Wydziału Ekonomicznego Akademii Nauk Politycznych w Warszawie, w latach 1930–1934 pełniła funkcję urzędniczki w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

W okresie od 1934 do 1939 roku pracowała w biurze podróży Orbis. W trakcie II wojny światowej doświadczyła dramatów jak więźniarka Pawiaka w 1940 roku. Po wojnie mieszkała we Francji, gdzie jej mąż, Bohdan Chądzyński, pełnił rolę zastępcy polskiego konsula w Konsulacie Polskim w Lyonie aż do 1949 roku. Następnie przebywała na uchodźstwie w Maroku oraz Argentynie, gdzie wspólnie z Małgorzatą Wickenhagen prowadziła pralnię bielizny. W tym czasie zyskała przyjaźń między innymi Witolda Gombrowicza.

Debiut literacki zaliczyła w 1958 roku, publikując swoje utwory na łamach „Twórczości”. Jej pierwsza książka nosiła tytuł Ślepi bez lasek, a jej publikacja miała miejsce niemal równocześnie w Polsce (1959) oraz we Francji po francusku (1960), gdzie ukazała się pod pseudonimem Sophie Bohdan oraz z tytułem zmienionym przez wydawcę na Comme une ombre qui passe.

W 1960 roku wróciła na stałe do Polski, osiedlając się w Warszawie. Nawiązała bliską relację z Julio Cortazarem, towarzysząc mu w jego podróżach do Polski. Była aktywną członkinią Związku Literatów Polskich, Polskiego PEN Clubu oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

W styczniu 1976 roku podpisała protestacyjny list kierowany do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL, protestując przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Otrzymała liczne wyróżnienia, w tym nagrodę Związków Zawodowych CRZZ za związane z jej działalnością literacką dzieło Życie za życie (1972) oraz nagrodę Polskiego PEN-Clubu za swoje przekłady literatury iberoamerykańskiej w 1993 roku. W 1974 roku została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi.

Na podstawie jej książki Wstęga pawilonu powstał film fabularny Słońce w gałęziach (premiera miała miejsce 1 listopada 1987), w reżyserii Ludmiły Niedbalskiej.

Życie prywatne

Zofia Chądzyńska była związana z różnymi wpływowymi postaciami, w tym z Antonim Szymanowskim, który pełnił rolę dyplomaty. Jej życie osobiste było również związane z Bohdanem Chądzyńskim, dyplomatą, którego była żoną aż do jego tragicznej śmierci w Argentynie w 1951 roku.

Od 1962 roku Zofia Chądzyńska, po zakończeniu małżeństwa z pierwszym mężem, wstąpiła w związek małżeński z Stanisławem Gajewskim, który również był dyplomatą. Po ich rozwodzie, Zofia po raz trzeci wzięła ślub z Krzysztofem Ligotą, naukowcem związanym z Wielką Brytanią.

Po jej odejściu, znalazła swoje miejsce spoczynku na Cmentarzu Powązkowskim, w kwaterze Pod katakumbami-1-173/174.

Twórczość

Pod pseudonimem jako Sophie Bohdan opublikowane po francusku i wydane we Francji

W dorobku literackim Zofii Chądzyńskiej znajduje się interesujący tytuł, który ukazał się we Francji. Jest to „Comme l’ombre qui passe”, powieść wydana przez Calmann-Lévy w 1960 roku w Paryżu.

Pod własnym nazwiskiem jako Zofia Chądzyńska opublikowane po polsku i wydane w Polsce

Polska publiczność mogła zapoznać się z twórczością Zofii Chądzyńskiej w wielu jej dziełach, które zdobyły uznanie. Poniżej przedstawiamy niektóre z nich:

• „Ślepi bez lasek” (Czytelnik 1959, 1970); wznowienia jako: „Śpiew muszli” (Akapit Press, 1995, 2003),
• „Chemia” (Czytelnik 1962),
• „Ryby na piasku” (Czytelnik 1965),
• „Skrzydło sowy” (PIW 1967),
• „Przez Ciebie, Drabie” (Nasza Księgarnia 1969, 1972, 1974, 1979, 1984),
• „Życie za życie” (Nasza Księgarnia 1971, 1973; Wydawnictwo Lubelskie 1979 w serii Biblioteka młodych); wznowienie jako: „Rekma, czyli Życie za życie” (Akapit Press, 1995),
• „Statki, które mijają się nocą” (Nasza Księgarnia 1975, 1989, Hamal Books 1994, Akapit Press 2002),
• „Wakacje z Zygą” (Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1977),
• „Wstęga pawilonu” (Nasza Księgarnia 1978, 1982, Akapit Press 1996, Siedmioróg 2000; wpisana na Listę Honorową IBBY),
• „Dorosnąć” (Nasza Księgarnia 1987, Hamal Books 1994, Siedmioróg 2000, Akapit Press 2002),
• „Co mi zostało z tych lat” (Akapit Press 1996); wydanie II poprawione pod zmienionym tytułem: „Nie wszystko o moim życiu” (Akapit Press 2003).

Przekłady (wybór)

Prace Zofii Chądzyńskiej obejmują różnorodne przekłady, wśród których znajdują się utwory wielu znakomitych autorów. Oto wybrane przykłady:

• Jorge Luis Borges, Alef (liczne wydania),
• Jorge Luis Borges, Księga piasku (liczne wydania),
• Jorge Luis Borges, Opowiadania (Wydawnictwo Literackie 1978),
• Jorge Luis Borges, Raport Brodiego (liczne wydania),
• Jorge Luis Borges, Twórca (liczne wydania; wespół z Krystyną Rodowską),
• Jorge Luis Borges przy współpracy Margarity Guerrero, Zoologia fantastyczna (Warszawa 1983),
• Julio Cortázar, Egzamin (1991),
• Julio Cortázar, Gra w klasy (wyd. I: 1968, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”; liczne wznowienia),
• Julio Cortázar, Książka dla Manuela (Wydawnictwo Literackie 1980),
• Julio Cortázar, Niewpory (Wydawnictwo Literackie, 1989),
• Julio Cortázar, Nikt, byle kto… (Wydawnictwo Literackie 1981),
• Julio Cortázar, Opowiadania (liczne wydania),
• Julio Cortázar, Opowieści o kronopiach i famach (liczne wydania),
• Julio Cortázar, Ostatnia runda (liczne wydania),
• Julio Cortázar, Ośmiościan (Wydawnictwo Literackie 1977),
• Julio Cortázar, Proza z obserwatorium (Wydawnictwo Literackie 1986),
• Julio Cortázar, Tango raz jeszcze (Wydawnictwo Literackie 1983),
• Julio Cortázar, W osiemdziesiąt światów dookoła dnia (Czytelnik 1976, liczne wznowienia),
• Julio Cortázar, Wielkie wygrane (liczne wydania),
• Jose Donoso, Plugawy ptak nocy (Czytelnik 1975),
• Griselda Gambaro, Bóg nie lubi szczęśliwych (Wydawnictwo Literackie 1984),
• Gabriel Garcia Marquez, Bardzo stary pan z olbrzymimi skrzydłami (Muza 2001; wespół z Carlosem Marrodanem Casasem),
• Rita Gombrowicz, Gombrowicz w Argentynie. Świadectwa i dokumenty 1939-1963 (liczne wydania; wespół z Anną Husarską),
• Tom Kempiński, Odchodzić (sztuka teatralna),
• Roma Mahieu, Poobiednie Igraszki (sztuka teatralna),
• Jean Reverzy, Odejście (Wydawnictwo Literackie 1981),
• Jean Reverzy, Plac trwogi (Wydawnictwo Literackie 1981).

---

Oceń: Zofia Chądzyńska

---