Zbigniew Wójcik (historyk)

---

Życiorys

Zbigniew Wójcik był synem Stanisławy oraz chorążego Walentego Wójcika, który służył jako przyboczny Józefa Piłsudskiego. Jego edukacja rozpoczęła się w szkole powszechnej w Warszawie, a następnie kontynuował naukę w Gimnazjum i Liceum im. Króla Stefana Batorego. Tamże zdał maturę w ramach tajnego nauczania, by w roku akademickim 1943-1944 podjąć konspiracyjne studia na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. W 1944 roku uzyskał możliwość kontynuowania nauki już w trybie jawnym, zapisując się na Katolicki Uniwersytet Lubelski oraz ponownie na Uniwersytet Warszawski, gdzie w 1947 roku zakończył studia z zakresu historii.

Wojcik był uczniem znanych historyków: Władysława Tomkiewicza oraz Janusza Wolińskiego. W 1950 roku uzyskał stopień doktora po obronie pracy magisterskiej zatytułowanej „Ukraina w latach 1660–1663”. Dziesięć lat później, w 1960 roku, habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim, a w 1971 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W okresie od 1948 do 1961 roku pracował w państwowej służbie archiwalnej, a od 1959 roku był związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk.

Był autorem wielu znaczących publikacji dotyczących historii Polski, szczególnie z zakresu XVII wieku, koncentrując się na międzynarodowych relacjach oraz stosunkach polsko-kozackich. Jego praca pt. „Jan Sobieski” była pierwszą polską syntezą naukową dotyczącą całego okresu panowania Jana III. Za tę publikację zyskał uznanie i nagrodę Fundacji Jurzykowskiego. Stworzył również syntezę dziejów powszechnych w XVI i XVII wieku, która do dziś jest wznawiana i traktowana jako jeden z podstawowych podręczników akademickich.

Wójcik miał okazję uczestniczyć w wielu międzynarodowych konferencjach naukowych. Pracował jako visiting professor na Uniwersytecie Harvarda w 1972 roku, a także jako Senior Research Fellow na Uniwersytecie Columbia w 1979 roku. Swój warsztat badawczy rozwijał również w takich krajach jak ZSRR, Francja, Austria oraz Wielka Brytania. Był członkiem Polskiej Akademii Nauk oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

W trakcie II wojny światowej Wójcik zaciągnął się do Armii Krajowej. W latach 80. współorganizował Duszpasterstwo Legionistów i POW-iaków. W 1989 roku przyczynił się do utworzenia Związku Piłsudczyków, w ramach którego od 2001 roku pełnił rolę członka Rady Programowej. Otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski w 1993 roku.

W czasach PRL-u jego działalność była cenzurowana. W 1977 roku znalazł się na liście osób objętych szczególną kontrolą cenzury. O informacjach dotyczących Wójcika pisał także Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce dotyczącej peerelowskiej cenzury umieścił notkę informacyjną z dnia 7 stycznia 1977 roku, sporządzoną przez Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. W wytycznych dla cenzorów Jego nazwisko wymieniono z adnotacją o konieczności sygnalizowania wszelkich prób popularyzacji jego osoby w mediach. Stosowano ograniczenia pozwalające jedynie na publikacje w prasie specjalistycznej, naukowej oraz skryptach.

Publikacje

W dziedzinie historii, Zbigniew Wójcik opublikował szereg znaczących prac, które przyczyniły się do wzbogacenia wiedzy o przeszłości. Poniżej przedstawiamy zestawienie jego najważniejszych publikacji:

• Traktat andruszowski 1667 roku i jego geneza, 1959,
• Dzikie Pola w ogniu. O Kozaczyźnie w dawnej Rzeczypospolitej, 1960,
• Historia powszechna XVI-XVII wieku, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968 (wiele wydań, ost. wyd. – 2006),
• Dzieje Rosji: 1533–1801, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1971 (wyd. 2 – 1981),
• Rzeczpospolita wobec Turcji i Rosji 1674–1679. Studium z dziejów polskiej polityki zagranicznej, 1976,
• Rola Józefa Piłsudskiego w odzyskaniu niepodległości Polski, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych 1981,
• Aleksander Czekanowski, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1982,
• Jan Sobieski: 1629–1696, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1983,
• Wojny kozackie w dawnej Polsce, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza 1989,
• Jan III Sobieski, Warszawa: Zamek Królewski 1991,
• Liberum veto, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza 1992,
• Jan Kazimierz Waza, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997,
• Józef Piłsudski 1867–1935, 1999,
• Hadży Mehmed Senai z Krymu, Historia Chana Islam Gereja III, przeł. Zygmunt Abrahamowicz, oprac. Olgierd Górka i Zbigniew Wójcik, Warszawa: PWN 1971.

Jego prace dotyczą zarówno polityki, jak i kultury, a ich różnorodność ukazuje szerokie zainteresowania autora. Wójcik analizuje zarówno konkretne wydarzenia, jak i szersze zjawiska historyczne.

---

Oceń: Zbigniew Wójcik (historyk)

---