Jerzy Plebański

---

Życiorys

Jerzy Plebański wywodził się z rodziny ziemiańskiej, która mogła poszczycić się znacznymi osiągnięciami w dziedzinie nauki i edukacji. Jego pradziadek, Józef Kazimierz Plebański (1831–1897), zasłynął jako znakomity historyk, podczas gdy stryj, Stanisław Plebański (1889–1954), posiadał dyplom inżyniera uzyskany w Ecole des Ponts et Chaussées. Dodatkowo, brat stryjeczny, Tomasz Plebański (1930–1994), był cenionym chemikiem. Jerzy był synem Józefa Adama oraz Heleny z Rosińskich, a także miał młodszego brata, Jana.

Jego edukacja miała początek w domu oraz w tajnych kompletach podczas czasów okupacji. Po zakończeniu wojny, ukończył Państwowe Liceum im. Odrowążów w Chorzowie w 1947 roku. W okresie od 1947 do 1951 roku kształcił się na kierunku fizyki na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. Od samego początku działalności Instytutu Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Warszawskiego, był jego pracownikiem.

W 1954 roku, pod okiem Wojciecha Rubinowicza, obronił rozprawę doktorską na temat: „O funkcji stanu w kwantowej teorii pola”. Jerzy Plebański był specjalizującym się w ogólnej teorii względności oraz fizyce matematycznej. Jego trwałe miejsce w historii nauki zawdzięcza pracom, które dotyczyły ogólnej teorii względności, rozpoczętym współpracą z Leopoldem Infeldem oraz uwieńczonym wspólną monografią „Motion and Relativity”.

W ciągu swojej kariery akademickiej pełnił funkcję prodziekana Wydziału Matematyki i Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1958–1962 oraz prorektora Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1969–1973. W 1973 roku przeniósł się do Meksyku, gdzie został profesorem w Centro de Investigacion y de Estudios Avanzados, i pracował tam aż do swojej śmierci. Podczas pobytu w Meksyku miał okazję gościć wielu polskich fizyków, a także utrzymywał bliskie relacje z Uniwersytetem Warszawskim.

Autor licznych pionierskich prac dotyczących ogólnej teorii względności oraz fizyki matematycznej. Największym osiągnięciem Plebańskiego było wykazanie, że wszystkie próżniowe i samodualne rozwiązania równań Einsteina spełniają jedno jedyne równanie, które z czasem zaczęto nazywać równaniem Plebańskiego. Wprowadził także nowatorski opis dynamiki pola grawitacyjnego, który dziesięć lat później okazał się przełomowy w kontekście prób kwantowania grawitacji.

Był profesorem zarówno na Uniwersytecie Warszawskim, jak i w Centrum Badań i Studiów Zaawansowanych w Meksyku. Jako prorektor UW (1969–1973) oraz prodziekan Wydziału Matematyki i Fizyki UW (1958–1962), miał znaczący wkład w rozwój obu instytucji. Plebański był również twórcą oraz pierwszym kierownikiem Departamentu Fizyki w Centrum Badań i Studiów Zaawansowanych w Meksyku. Niestety, zmarł w Mexico City i został pochowany na miejscowym cmentarzu.

Wybrane publikacje

Jerzy Plebański jest autorem wielu istotnych prac naukowych, które przyniosły znaczący wkład w dziedzinie fizyki teoretycznej oraz kosmologii. Oto niektóre z jego wybranych publikacji:

• Motion and Relativity, współautorstwa Leopold Infeld, Jerzy Plebański, wydane przez Pergamon oraz Państwowe Wydawnictwo Naukowe w 1960 roku – zawiera 229 stron.
• Theory of Gravitational Perturbations in the Fast Motion Approximation, autorstwa Jerzego Plebańskiego, opublikowane przez B. Bertotti w Instytucie Studiów Zaawansowanych – 84 strony.
• An Introduction to General Relativity and Cosmology, Jerzy Plebański oraz Andrzej Krasiński, wydanie z 2006 roku, Cambridge University Press.
• Lectures on non-linear electrodynamics: an extended version of lectures given at the Niels Bohr Institute and NORDITA, Copenhagen, in October 1968, wydane przez NORDITA w 1970 roku – 147 stron.

Ordery i odznaczenia

Jerzy Plebański otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień i odznaczeń, które świadczą o jego znaczącym wkładzie w rozwój Polski oraz nauki. Poniżej przedstawiamy listę tych wyróżnień:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1973 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, nadany 23 listopada 1998 roku,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej, przyznany w 1973 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu Orła Azteckiego, otrzymany w Meksyku w 1976 roku.

---

Oceń: Jerzy Plebański

---