Zbigniew Jaczewski

---

Życiorys

Prof. zw. dr hab. Zbigniew Jaczewski przyszedł na świat 25 lutego 1928 roku w Warszawie, w rodzinie głęboko zaangażowanej w działalność naukową oraz dydaktyczną, o silnych wartościach patriotycznych. Edukację rozpoczął w szkole powszechnej oraz gimnazjum Anny Goldmann.

W latach 1940–1944 był członkiem “Szarych Szeregów”, działając pod pseudonimem „Żubr”. W Armii Krajowej walczył w batalionie „Baszta”, posługując się pseudonimem „Janek”, a w trakcie Powstania Warszawskiego na Mokotowie służył w pułku „Baszta” – batalionie „Olza”, w kompanii O-1, mając stopień strzelca. Wraz z raną odniesioną w walkach, po kapitulacji powstania trafił do niewoli niemieckiej, gdzie był jeńcem w Stalagu X B w Sandbostel.

W latach 1945–1946 uczęszczał do liceum, najpierw w Maczkowie (Haren – Niemcy), a następnie w Warszawie. Od 1946 do 1951 roku odbywał studia na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskując dyplom lekarza weterynarii w 1951 roku. Przez dekadę, od 1948 do 1958, pracował przy Katedrze Fizjologii Zwierząt na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego, a później w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, na kolejnych stanowiskach – począwszy od zastępcy asystenta, poprzez asystenta, starszego asystenta, aż po adiunkta.

W latach 1952–1954 sprawował opiekę weterynaryjną nad rezerwatami żubrów i łosi w Polsce. W 1957 roku uzyskał tytuł doktora nauk weterynaryjnych w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, a w 1962 roku stopień doktora habilitowanego. W 1973 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1982 roku profesorem zwyczajnym nauk weterynaryjnych.

Podczas swojej kariery Zbigniew Jaczewski rozwijał badania nad fizjologią zwierząt nieudomowionych, inspirując się wskazówkami Jana Żabińskiego, ówczesnego dyrektora Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Warszawie. Jan Żabiński zachęcał go do badań nad regulacją wzrostu poroża u sarny, co stało się jego życiową pasją.

Zainteresowania prof. Jaczewskiego obejmowały różnorodne zagadnienia dotyczące fizjologii jeleniowatych, m.in. analizę jakości nasienia, sztuczną inseminację, czy regulację hormonalną procesu rozrodczego. Jego kluczowym osiągnięciem było udowodnienie, że cykl poroża jest regulowany przez czynniki fotoperiodyczne, co miało pionierski charakter. Również prowadził eksperymenty związane z regeneracją i transplantacją poroża u jelenia szlachetnego.

Dodatkowo, Zbigniew Jaczewski ustalił długość ciąży żubrów europejskich oraz opisał cykle rui tych zwierząt w warunkach rezerwatowych. Od 1958 roku był pracownikiem naukowym Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu oraz Zakładu Doświadczalnego PAN w Popielnie na Mazurach, który w 1993 roku przekształcono w niezależną placówkę naukową o nazwie Stacja Badawcza Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierząt.

Prof. Jaczewski znacząco przyczynił się do rozwoju Popielna jako placówki badawczej, organizując liczne badania nad fizjologią zwierząt nieudomowionych. Pełnił rolę promotora oraz recenzenta prac doktorskich i habilitacyjnych, także dla zagranicznych studentów. Reprezentował Polskę podczas licznych Kongresów oraz Sympozjów Naukowych w wielu krajach, takich jak Dania (1957), Holandia (1959), Włochy (1961), Finlandia (1967) oraz USA (1981).

„Profesor Zbigniew Jaczewski łączył wiedzę weterynaryjną z biologią zwierząt dzikich, co sprawiło, że był uznawanym autorytetem nie tylko dla biologów, ale także dla myśliwych oraz praktyków, znanym nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Był wspaniałym badaczem, nauczycielem oraz wychowawcą, osobą głębokiej uczciwości i nienagannej wiedzy.”

Spis wybranych publikacji

Dorobek naukowy profesora Zbigniewa Jaczewskiego jest imponujący. Jako autor lub współautor zrealizował 217 publikacji, z czego 60 to oryginalne prace twórcze, 39 to referaty i wystąpienia na kongresach, a także osiem książek. Prowadząc intensywną działalność naukową, stworzył również liczne artykuły popularnonaukowe, recenzje i komunikaty naukowe. Jego dzieła pozostawiły trwały ślad w polskiej i światowej nauce, często cytowane zarówno w kraju, jak i za granicą. Publikacje profesora nadal inspirują nowe pokolenia badaczy oraz miłośników przyrody.

• Gill J., Jaczewski Z., Wilkus E., Zarys anatomii i fizjologii zwierząt gospodarskich, PWRiL Warszawa 1957,
• Jaczewski Z., Der Urwald von Białowieża und seine Wisente, Geschützte Wildnis – A. Ziemsen Verlag, Wittenberg Lutherstadt 1964: 72-76,
• Gill J., Jaczewski Z., Pilarski W., Wilkus E., Zarys anatomii i fizjologii zwierząt gospodarskich, PWRiL Warszawa 1968. Wyd. 2,
• Gill J., Jaczewski Z., Pilarski W., Wilkus E., Zarys anatomii i fizjologii zwierząt gospodarskich, PWRiL Warszawa 1970. Wyd. 3,
• Jaczewski Z., Poroże jeleniowatych, PWRiL Warszawa 1981,
• Jaczewski Z., Paroźi Jelenovitych, Statni zemedelske nakladatelstvi. Praha 1983 /Translation: Irena Dvorakova/,
• Jaczewski Z., Poroże jeleniowatych, PWRiL Warszawa 1992. Wyd. 2 poprawione.

Ważne prace naukowe profesora Jaczewskiego obejmują m.in. badania nad wzrostem rogów u różnych gatunków jeleniowatych. Podjął on tematykę wpływu na wzrost poroża poprzez różnorodne czynniki, takie jak jednostronna kastracja czy oświetlenie dzienne, co opisane zostało w licznych artykułach naukowych. Rejestrując swoje obserwacje zarówno w kraju, jak i na arenie międzynarodowej, jego prace ukazywały się w prestiżowych periodykach.

• Jaczewski Z., Wpływ jednostronnej kastracji na wzrost rogów u sarny /Capreolus capreolus L./ i jelenia /Cervus elaphus L./, Fragm. Faun. Musei Zool. Polon. 1952, 6 (12): 199-205,
• Jaczewski Z., Wpływ oświetlenia dziennego na poroże jelenia /Cervus elaphus L./, Fol. Biol. 1954, 2 (2): 133-143,
• Jaczewski Z., Swieżyński K., Anaesthesia in the European Bison /Bison bonasus L./ by chloralhydrate /chloralum hydratum/, Zool. Polon. 1955, 6 (2): 80-87,
• Jaczewski Z., Regeneration of antlers in red deer, Cervus elaphus, Bull. Acad. Polon. Sci. Cl. II, 1955, 3 (7): 273-278.

Kontynuując badania, profesor analizował możliwości regeneracji i transplantacji poroży u jeleniowatych i innych ssaków. Interdyscyplinarny charakter jego badań obejmował także analizę parametrów fizjologicznych i odpowiedzi organizmu na różne bodźce.

• Jaczewski Z., Free transplantation of antler in red deer /Cervus elaphus L./, Bull. Acad. Polon. Sci. Cl. II, 1956, 4 (3): 107-110,
• Jaczewski Z., Further observations on transplantation of antler in red deer /Cervus elaphus L./, Bull. Acad. Polon. Sci. Cl. II, 1956, 4 (7-8): 289-291,
• Jaczewski Z., Gill J., Regulation of blood pressure in the red deer /Cervus elaphus L./, 3 Intern. Vildtbiologmode – Aarhus 1957: 128-134.

Najważniejsze wyróżnienia

W ciągu swojej kariery, Zbigniew Jaczewski zdobył liczne i znaczące odznaczenia, które poświadczają jego zasługi oraz oddanie w różnych dziedzinach. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:

• srebrny Krzyż Zasługi,
• złoty Krzyż Zasługi,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Warszawski Krzyż Powstańczy,
• Krzyż Walecznych,
• odznaka honorowa „Zasłużony dla Warmii i Mazur”,
• Nagroda Naukowa Wydziału Nauk Rolniczych i Leśnych.

Przynależność do organizacji naukowych

Zbigniew Jaczewski jest aktywnym członkiem w różnych organizacjach naukowych, co świadczy o jego zaangażowaniu w rozwój badań i współpracy w dziedzinie nauki. Jego przynależność obejmuje szereg prestiżowych stowarzyszeń, które mają istotne znaczenie w środowisku akademickim.

• Towarzystwo Naukowe Warszawskie,
• Polskie Towarzystwo Fizjologiczne,
• Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych,
• Polskie Towarzystwo Przyrodników im. M. Kopernika.

---

Oceń: Zbigniew Jaczewski

---