Wojciech Gasparski

---

Życiorys

„Wojciech Gasparski ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego w Chorzowie. Następnie podjął studia wyższe na Politechnice Śląskiej, które zakończył w latach 1953–1958. W dalszej kolejności zrealizował studia doktoranckie w Zakładzie Prakseologii PAN w latach 1965–1967. Praca doktorska Gasparskiego koncentrowała się na zastosowaniach prakseologii w procesach decyzyjnych w kontekście projektowania technicznego. Obronił ją w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki PAN w 1969 roku. W 1978 roku, przedstawiając rozprawę habilitacyjną z zakresu teorii projektowania w ujęciu prakseologicznym, uzyskał stopień doktora habilitowanego na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.

W 1985 roku, na wniosek Rady Naukowej Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Gasparski otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych. Pełnił przez szesnaście lat funkcje wiceprzewodniczącego oraz przewodniczącego Rady Naukowej tegoż instytutu. W 1995 roku został profesorem w Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, obecnie znanej jako Akademia Leona Koźmińskiego, mieszczącej się w Warszawie, gdzie sprawował funkcję prorektora ds. badań naukowych. Dodatkowo, był dyrektorem Centrum Etyki Biznesu (CEBI), prowadzonego wspólnie przez IFiS PAN oraz Akademię Leona Koźmińskiego.

Gasparski to również założyciel i członek honorowy Collegium Invisibile. Po zakończeniu życia znalazł swój spoczynek na warszawskim cmentarzu Stare Powązki, gdzie jego grobowiec znajduje się w kwaterze 218, rząd 2, miejsce 25.

Dorobek naukowy

Wojciech Gasparski był postacią niezwykle wpływową w dziedzinie prakseologii, gdzie sformułował program działań przygotowawczych, a także wzbogacił prakseologię o prakseometryczne ujęcie oraz zrekonstruował systemowe podejście w nauce współczesnej, traktowane jako styl rozwiązywania problemów. Ponadto, założył Pracownię Metodologii Projektowania, którą skutecznie kierował przez 20 lat.

Jego kariera obejmowała również kierowanie Zakładem Prakseologii PAN oraz Zakładem Prakseologii i Naukoznawstwa w IFiS PAN. Na bazie metodologii nauk Kazimierza Ajdukiewicza, opracował innowacyjną koncepcję metodologii projektowania. Jego twórcze podejście pozwoliło na stworzenie oryginalnej interpretacji filozofii Tadeusza Kotarbińskiego, ukazując ją jako system filozofii praktyczności. Gasparski był też jednym z założycieli Towarzystwa Naukowego Prakseologii, a także wieloletnim jego prezesem oraz prezesem honorowym.

Wojciech Gasparski znacząco przyczynił się do rozwoju naukoznawstwa. Działał jako wieloletni członek, przewodniczący i honorowy członek Komitetu Naukoznawstwa PAN. Był również założycielem i dyrektorem Collegium Invisibile, instytucji kształcącej wybitnie utalentowanych studentów w metodzie tutorialnej w obszarze nauk humanistycznych, społecznych, ekonomicznych oraz pedagogicznych. W 2004 roku otrzymał tytuł członka honorowego Collegium, co stanowiło ukoronowanie jego działań w sferze edukacji.

W swojej pracy Wojciech Gasparski poświęcił wiele uwagi problematyce etyki w biznesie, gospodarce i zarządzaniu. Wprowadził tę tematykę jako nową subdyscyplinę filozoficzną na VI Polskim Zjeździe Filozoficznym, organizując pierwszą w historii Polskich Zjazdów Filozoficznych odrębną sekcję poświęconą filozofii oraz etyce biznesu.

W 1994 roku zainicjował ogólnopolskie Seminarium Etyki w Biznesie, Gospodarce i Zarządzaniu (EBIGOZA), na którym regularnie przedstawiane są projekty badawcze, wyniki badań oraz często dzielone są doświadczenia edukacyjne z zakresu etyki biznesu. Gasparski przyczynił się także do powstania Polskiego Stowarzyszenia Etyki Biznesu EBEN Polska, przewodnicząc jego Radzie Programowej. Natomiast w 1999 roku stworzył Centrum Etyki Biznesu CEBI, które stało się wspólnym przedsięwzięciem Akademii Leona Koźmińskiego i Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Centrum to, jak się okazało, odegrało kluczową rolę jako ośrodek badań oraz studiów na rzecz rozwoju etyki biznesu w Polsce, stając się miejscem spotkań dla liderów biznesu oraz środowiska akademickiego.

Członkostwo

Wojciech Gasparski był zaangażowany w życie naukowe oraz działalność organizacyjną w wielu prestiżowych instytucjach. Jego członkostwo obejmuje znaczące stowarzyszenia, które odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu dyskursu akademickiego i etyki w biznesie.

Był członkiem rzeczywistym następujących organizacji:

• Towarzystwa Naukowego Warszawskiego,
• Academy of Management w Stanach Zjednoczonych,
• International Society of Business, Economy and Ethics,
• Society of Business Ethics (USA),
• współzałożycielem oraz przewodniczącym Rady Programowej Polskiego Stowarzyszenia Etyki Biznesu (EBEN Polska) od 2017 roku,
• honorowym członkiem i wiceprezesem Caux Round Table Polska,
• honorowym prezesem Towarzystwa Naukowego Prakseologii,
• członkiem honorowym Komitetu Naukoznawstwa Polskiej Akademii Nauk,
• oraz członkiem honorowym Österreichische Studiengesellschaft für Kybernetik.

Jego wkład w naukę i etykę dostrzegany był również poprzez liczne referaty wygłoszone na krajowych oraz międzynarodowych konferencjach, gdzie dzielił się swoją wiedzą oraz doświadczeniem.

Odznaczenia i wyróżnienia

Wojciech Gasparski zdobył wiele odznaczeń i wyróżnień w uznaniu za swoje znakomite osiągnięcia naukowe oraz wkład w rozwój edukacji i zarządzania. Jego lista honorów obejmuje:

• Medal Mikołaja Kopernika przyznany przez Związek Banków Polskich,
• W 2013 roku, za znaczące osiągnięcia w dziedzinie pracy naukowo-badawczej oraz dydaktycznej, został uhonorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Bronisława Komorowskiego. Uroczystość odbyła się 3 maja 2013 roku w Zamku Królewskim z okazji Święta Narodowego 3 Maja,
• CEEMAN Champions Award w dziedzinie Odpowiedzialnej Edukacji Menedżerskiej,
• Nominacja do European Faculty Pioneer Award, przyznawanej przez Aspen Foundation oraz European Academy of Business and Society, 2006 roku,
• Grand Prix w konkursie Etycznie do Europy, wspólnie organizowanym przez Stowarzyszenie Menedżerów w Polsce oraz Deloitte, 2004 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 30. rocznicę działalności Komitetu Naukoznawstwa PAN, 2000 roku,
• Medal im. Prof. Stanisława Ochęduszki, przyznany przez Politechnikę Śląską, 1999 roku,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej, związany z utworzeniem Collegium Invisibile, 1998 roku,
• Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Pracy, 1997 roku,
• Tytuł Honorowego Prezesa Towarzystwa Naukowego Prakseologii, 1995 roku,
• Złota Odznaka Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa, 1995 roku,
• Honorowe Członkostwo w Oesterreichische Studiengesellschaft für Kybernetik, 1986 roku.

Jego działalność jest świadectwem zaangażowania w rozwój nauki oraz etycznych standardów w edukacji.

Publikacje

Wojciech Gasparski jest autorem, współautorem oraz redaktorem ponad trzystu różnych prac, w tym blisko pięćdziesięciu książek. W swej karierze pełnił rolę redaktora serii Praxiology: The International Annual of Practical Philosophy and Methodology (USA) oraz przewodniczył radzie redakcyjnej czasopisma Prakseologia, gdzie wcześniej był redaktorem naczelnym. Oprócz tego, współpracował jako redaktor nad innymi ważnymi tytułami, takimi jak Projektowanie i Systemy oraz Design Methods and Theories (USA). Ponadto, był członkiem międzynarodowej rady redakcyjnej w International Journal of General Systems oraz Theoretical Issues in Ergonomic Science.

Gazparski opublikował wiele znaczących pozycji, w tym:

• Filozofia praktyczności: traktat o filozofii Tadeusza Kotarbińskiego oraz podobne teksty, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2021,
• Krytyczna teoria organizacji: elementy filozofii i praktyki zarządzania, red. W. Kieżun, Poltext, Warszawa 2020,
• Praxiological Essays: teksty i konteksty, Praxiology: The International Annual of Practical Philosophy and Methodology, Vol. 25, Routledge, Taylor and Francis Group, Nowy Jork i Londyn 2017,
• Praxio-logy and the Reasons for Action, red. z P. Makowskim, M. Boneckim i K. Nowakiem-Posadzą, Transaction New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2016,
• Desire: The Concept and Its Practical Context, red. z T. Airaksinenem, Transaction New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2016,
• Designology: Studies on Planning for Action, red. z T. Orelem, Transaction New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2014,
• A Treatise on Good Robots, red. z K. Tchoniem, Transaction New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2014,
• Environmental Political Philosophy, red. z Olli Loukola, Transaction New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2012,
• Biznes, etyka, odpowiedzialność: podręcznik akademicki PWN Warszawa 2012,
• Entrepreneurship: Values and Responsibility, red. z Leo V. Ryanem i Stefanem Kwiatkowskim, Transaction New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2011,
• Whistleblowing: In Defense of Proper Action, red. z Markiem Arszułowiczem, Transaction New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2010,
• Wykłady z etyki biznesu: nowa edycja uzupełniona, WSPiZ, Warszawa 2007,
• Praxiology and the Philosophy of Technology, red. z T. Airaksinenem, Transaction New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2007,
• Filozofia Tadeusza Kotarbińskiego i jej współczesna recepcja, red. wespół z R. Banajskim, A. Lewicką-Strzałecką, Warszawa, 2007,
• Corporate Governance: red. wespół z G. Lenssenem, B. Rokiem, P. Lacy, w związku z międzynarodową konferencją EABIS, 2006,
• French and Other Perspectives in Praxiology, red. wespół z V. Alexandre’m, Transaction Publishers, New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2005,
• Uczciwość w świecie finansów, WSPiZ, Warszawa 2004,
• Creating Knowledge-based Economy, red. wespół z J. Dąbrowskim, WSPiZ 2004,
• Europejskie standardy etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu, WSPiZ 2003,
• Decyzje i etyka w lobbingu i biznesie, WSPiZ, Warszawa 2003,
• Praxiology and Pragmatism, red. wespół z L.V. Ryanem i F.B. Nahserem, Transaction Publishers, New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2002,
• Ethics and the Future of Capitalism, red. wespół z L. Zsolnayem, Transaction Publishers, New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 2002,
• Prakseologia, Oficyna Wydawnicza Warszawskiej Szkoły Zarządzania, Warszawa 1999,
• Etyka biznesu, red. wespół z J. Dietlem, PWN, Warszawa, 1997, 1998, 2000,
• Human Action in Business: Praxiological and Ethical Dimensions, red. wespół z L. V. Ryanem, Transaction Publishers, New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 1996,
• Social Agency: Dilemmas and Education, red. wespół z Bela H. Banathy, Marek K. Mlicki, Transaction Publishers, New Brunswick (USA) – Londyn (UK), 1995,
• Design and Systems: General Applications of Methodology, red. wespół z Arne Collen, Transaction Publishers, New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 1995,
• Practical Philosophy and Action Theory, red. wespół z T. Airaksinenem, Transaction Publishers, New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 1993,
• A Philosophy of Practicality: A Treatise on the Philosophy of Tadeusz Kotarbiński, Societas Philosophica Fennica, Helsinki, 1993,
• Praxiologies and the Philosophy of Economics, red. wespół z Josiah Lee Auspitz, Mark K. Mlicki i Klemens Szaniawski, Transaction Publishers, New Brunswick (USA) – Londyn (UK) 1992,
• Praxiological Studies: Polish Contributions to the Science of Efficient Action, red. wespół z T. Pszczołowskim, PWN – D. Reidel Publ. Co., Warszawa – Dordrecht, 1983.

Doświadczenia naukowe

Wojciech Gasparski był nie tylko wykładowcą, ale także wpływową postacią w świecie akademickim. Jego doświadczenie obejmuje prowadzenie zajęć w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie. Wcześniej miał zaszczyt wykładać na Uniwersytecie Warszawskim, konkretnie w Centrum Studiów Amerykańskich, a także na Politechnice Warszawskiej, w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz w Warszawskiej Szkole Zarządzania.

Jako stypendysta Fulbrighta, prowadził badania w zakresie metodologii projektowania oraz teorii systemów w State University of New York. Jego międzynarodowe doświadczenie obejmuje także współpracę z City University w Londynie oraz Akademią Nauk w Moskwie. Współpracował również z Saybrook Research Institute and Graduate School w San Francisco oraz z Wydziałem Filozofii Uniwersytetu w Helsinkach oraz Instytutem Filozofii Czeskiej Akademii Nauk w Pradze.

W ciągu swojej kariery, Gerasparski wypromował kilkudziesięciu magistrów i około dziesięciu doktorów. Prowadził także seminaria doktorskie w Akademii Leona Koźmińskiego. Był aktywnym uczestnikiem międzynarodowych konferencji, które dotyczyły filozofii nauki, cybernetyki, teorii systemów, metodologii projektowania, teorii decyzji oraz etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu. W 2007 roku brał udział w XIV Międzynarodowej Konferencji Etyki Biznesu, która została zorganizowana przez DePaul University w Chicago.

Ważniejsze programy badawcze

W dorobku Wojciecha Gasparskiego znajduje się wiele znaczących projektów badawczych, które przyczyniły się do rozwoju różnych dziedzin nauki oraz praktyki. Poniżej przedstawiamy kluczowe programy, jakie były realizowane pod jego kierownictwem lub w partnerstwie z innymi instytucjami:

• zrozumienie i odpowiedź na społeczne oczekiwania dotyczące odpowiedzialności korporacyjnej, partnerstwo w VI Programie Ramowym UE, 2004–2007,
• Europejska Platforma na rzecz Doskonałości w zakresie Odpowiedzialności Społecznej Przedsiębiorstw, partnerstwo w VI Programie Ramowym UE, 2004–2007,
• jakość jako zagadnienie etyczne: aspekty techniczne i ekonomiczne, grant prom. KBN nr 2H02C10024, 2003–2004,
• etyka w zarządzaniu zasobami ludzkimi, Komisja Europejska nr 63543-IC-1-2000-1-L-T-ERASMUS-MOD-1, współpraca z Uniwersytetem Wileńskim, 2000–2002,
• etyka w polskiej gospodarce: percepcja, preferencje, normy, Grant KBN, IFiS PAN, 1996–1999,
• polityczna ekonomia rozszerzenia Unii Europejskiej, projekt ACE P95-2106-R, Royal Institute of Institutional Affairs, Londyn, 1996–1997,
• podejście prakseologiczno-systemowe do rozwiązywania problemów praktycznych w projektowaniu i zarządzaniu, grant EC nr ERB3510PL921229, City University, Londyn, 1993,
• polsko-fiński program badawczy z zakresu prakseologii i filozofii praktycznej, IFiS PAN, Uniwersytet w Helsinkach, program wieloletni zapoczątkowany w połowie lat 80,
• teoria systemów i metodologia, stypendium Fulbrighta, State University of NY at Binghamton, USA, 1981–1982,
• wyróżniony zespół doradczy w Saybrook Graduate School and Research Institute, San Francisco, USA, 1991–,
• redaktor naczelny, Praxiology: The International Annual of Practical Philosophy and Methodology, Transaction Publishers, USA, 1992.

Dzięki tym programom Wojciech Gasparski wniósł istotny wkład w rozwój badania i praktyki w obszarze odpowiedzialności społecznej, etyki praktycznej oraz teorii systemów. Jego prace są przykładem interdyscyplinarnego podejścia, które łączy teorię z praktyką, sprzyjając jednocześnie współpracy międzynarodowej.

---

Oceń: Wojciech Gasparski

---